Obóz zagłady

Tło

Naziści uważali, że niektóre grupy ludzi są lepsze od innych. Uważali, że rasa aryjska jest najlepsza ze wszystkich. Uważali, że ludzie, którzy nie byli "aryjscy", byli "gorsi". Uważali też, że to nie-aryjczycy byli przyczyną problemów Niemiec. Uważali, że niektóre grupy ludzi nie zasługują nawet na to, by żyć. Do tych grup należały osoby niepełnosprawne. Naziści nazywali tych ludzi Lebensunwertes Leben - "życie niegodne życia".

W 1939 roku nazistowski Schutzstaffel (SS) rozpoczął program zabijania każdego, kto był "niegodny życia". Nazwali ten tajny program programem eutanazji Action T4. W ramach tego programu zabili 70.000 osób niepełnosprawnych, używając gazu tlenku węgla. To był pierwszy raz, kiedy naziści użyli trującego gazu, by zabijać ludzi.

Dwa lata później naziści wybudowali pierwsze obozy zagłady. Wykorzystując to, czego się nauczyli, gazując osoby niepełnosprawne, hitlerowcy postanowili rozpocząć Ostateczne Rozwiązanie - wymordować wszystkich Żydów, głównie poprzez zagazowanie ich. Zanim naziści byli gotowi zabijać duże ilości ludzi w komorach gazowych, SS Einsatzgruppen zaczęli zabijać wielu ludzi jednocześnie, rozstrzeliwując ich.

Na konferencji w Wannsee w styczniu 1942 roku naziści dali jasno do zrozumienia, że planują wymordować wszystkich Żydów w Europie. Za program ten odpowiedzialny był Adolf Eichmann. Następnie hitlerowcy wybudowali kolejne obozy zagłady, których celem było wymordowanie milionów Żydów za pomocą trującego gazu.

Definicja

Naziści wykorzystywali obozy śmierci i obozy koncentracyjne do różnych celów. Celem obozów śmierci było ludobójstwo. Ich celem było zabijanie ludzi, którzy byli wysyłani do obozów w pociągach, tysiące jednocześnie. W takich obozach zagłady jak Bełżec, Sobibór i Treblinka ludzie byli zabijani zazwyczaj w ciągu kilku godzin po dotarciu do obozów.

Obozy koncentracyjne różniły się od obozów zagłady. Niektóre z bardziej niesławnych obozów koncentracyjnych to Buchenwald, Bergen-Belsen, Dachau i Ravensbrück. Były to obozy jenieckie, które naziści utworzyli przed rozpoczęciem II wojny światowej. Naziści wysyłali do tych obozów koncentracyjnych ludzi, których nie chcieli w swoim społeczeństwie. Naziści zmuszali miliony ludzi do pracy przymusowej w obozach koncentracyjnych. Więźniowie w obozach koncentracyjnych stanowili około 25% robotników w nazistowskich Niemczech. Chociaż obozy koncentracyjne nie były przeznaczone do masowych mordów, ponad 75% ludzi wysłanych do tych obozów zmarło z powodu głodu, chorób, wyczerpania, egzekucji i fizycznego znęcania się.

Członkowie Sonderkommando palą ciała w Auschwitz II-Birkenau.

Historia

W pierwszych latach II wojny światowej Żydzi byli w większości kierowani do obozów koncentracyjnych. Od 1942 r. byli jednak w większości deportowani do obozów zagłady. Mówiono im, że są "przesiedlani" - wysyłani do innych miejsc zamieszkania. Hitlerowcy wybudowali wiele obozów zagłady w Polsce, nad którymi Niemcy sprawowali kontrolę. Zrobili to, ponieważ większość ludzi, których chcieli zabić, mieszkała w Polsce. W Polsce mieszkało najwięcej Żydów w tych częściach Europy, które były pod kontrolą nazistów. Ponadto, ponieważ te obozy śmierci nie znajdowały się w Niemczech, naziści mogli ukryć to, co robili przed narodem niemieckim.

Naziści stworzyli dwa rodzaje obozów zagłady. Niektóre z nich były "obozami czystej zagłady". Ich jedynym celem było zabijanie ludzi. Inne były połączeniem obozów koncentracyjnych i obozów zagłady. W tych obozach, naziści od razu zabijali niektórych ludzi. Zmuszali innych do pracy jako niewolników, aż do śmierci.

Czyste obozy zagłady

Pierwszymi obozami zagłady były Treblinka, Bełżec i Sobibór. Powstały one w czasie operacji Reinhard (październik 1941 - listopad 1943), której celem było wymordowanie wszystkich polskich Żydów. Pociągi pełne ludzi zostały wysłane do tych obozów, a zaraz po dotarciu do nich zamordowane. Początkowo strażnicy obozowi używali tlenku węgla do zabijania więźniów. Następnie grzebali ich ciała w masowych grobach. Później, gdy było zbyt wiele ciał do zakopania, zaczęli je palić. W Treblince i Bełżcu hitlerowcy wybudowali komorygazowe i krematoria, dzięki czemu mogli zabijać ludzi i szybciej pozbywać się ciał. W Bełżcu zaczęli też używać cycklonu B do zabijania ludzi.

8 grudnia 1941 r. hitlerowcy otworzyli kolejny obóz zagłady o nazwie Chełmno. Początkowo zabijali więźniów w Chełmnie w samochodach dostawczych, wykorzystując spaliny tlenku węgla. Później, podobnie jak w innych obozach śmierci, hitlerowcy wybudowali komory gazowe, dzięki którym mogli zabijać jednocześnie więcej osób. Prawie wszyscy wysłani do Chełmna więźniowie byli od razu zabijani. Jednak hitlerowcy zmusili kilku silnych mężczyzn do pracy w jednostkach zwanych Sonderkommando. Więźniowie ci zostali zmuszeni do pomocy w wyciągnięciu martwych ciał z komór gazowych i spaleniu ich.

Obozy zagłady były niewielkie (tylko kilkaset metrów długości i szerokości). Miały też bardzo mało mieszkań i innych budynków. Dzięki temu hitlerowcy potrafili oszukiwać więźniów, kiedy przybyli. Hitlerowcy powiedzieli im, że pozostaną w obozie tylko przez krótki czas, zanim przejdą do obozu pracy dalej na wschód. Powstrzymało to więźniów przed paniką i walką.

Obozy koncentracyjne i obozy zagłady

Po podjęciu decyzji o rozpoczęciu "ostatecznego rozwiązania", naziści wybudowali komory gazowe i krematoria wewnątrz niektórych istniejących już obozów koncentracyjnych, takich jak Auschwitz i Majdanek.

Kiedy ludzie przybyli do tych obozów, przechodzili przez proces zwany "selekcją". Nazistowscy strażnicy wybieraliby, którzy więźniowie byliby przetrzymywani do pracy jako niewolnicy, a którzy byliby wysyłani prosto do komór gazowych, aby ich zabić. Zazwyczaj hitlerowcy wysyłali do komór gazowych osoby starsze, chore i bardzo małe dzieci. Zdrowi ludzie byli często przetrzymywani do niewolniczej pracy i zmuszani do pracy do czasu, aż byli zbyt chorzy lub głodni, by pracować tak szybko, jak chcieli tego naziści. Wtedy naziści "wybierali" ich do komór gazowych.

Obozy w Niepodległym Państwie Chorwacji

Przy wsparciu nazistowskich Niemiec i faszystowskich Włoch, 10 kwietnia 1941 r. powstało Niezależne Państwo Chorwackie (ISC). Rządził nim faszystowski rząd Ustaše, który zgadzał się z nazistowskimi wyobrażeniami o rasie i polityce. Ustaše zgadzał się z ideą, że wszyscy Żydzi i Romowie powinni być zabijani. Zgodzili się również z nazistami, że socjaliści i komuniści są wrogami politycznymi.

Ustaše wybudowali obozy śmierci w Niepodległym Państwie Chorwacji i pomogli w "Ostatecznym rozwiązaniu" nazistów, zabijając wielu Żydów i Romów. Jednak ich głównym celem było zabicie wszystkich Serbów w ISC. Ustasze traktowali naród serbski tak okrutnie, że nawet Niemcy byli zszokowani.

Pierwszym obozem Ustaše był obóz koncentracyjny Jadovno. Od maja do sierpnia 1941 roku przebywały w nim tysiące Serbów i Żydów. Więźniowie byli zazwyczaj zabijani przez zepchnięcie ich do głębokich wąwozów w pobliżu obozu.

Obóz koncentracyjny Jasenovac zastąpił Jadovno. Jasenovac był bardzo dużą grupą wielu obozów. Wielu więźniów, którzy przybyli do Jasenovaca, od razu miało zostać zabitych. Silnym mężczyznom, którzy mogli pracować, a zostali skazani na mniej niż trzy lata w obozie, pozwolono żyć. Jednak wszyscy więźniowie skazani na trzy lub więcej lat byli natychmiast przeznaczani na egzekucję.

Część więźniów w Jasenovacu została zabita gazem trującym lub w masowych strzelaninach. Strażnicy z Ustaše zabili jednak wielu więźniów za pomocą rąk lub narzędzi, takich jak noże i młotki.

Dzieci żydowskie wysyłane do obozu zagłady w Chełmnie


Marsz do komór gazowych, jedna z fotografii Sonderkommando wykonana potajemnie w Auschwitz II w sierpniu 1944 r.


Jednostka Sonderkommando 1005 stoi obok maszyny do rozdrabniania kości w obozie koncentracyjnym w Janowskiej.

Jak zabijano więźniów

W 1941 roku Heinrich Himmler, najwyższy urzędnik nazistowski, udał się na masową strzelaninę do grupy Einsatzgruppen. Dowódca grupy powiedział mu, że strzelanie do tak wielu osób wyrządza psychiczną krzywdę żołnierzom, którzy do nich strzelają. Himmler uznał, że naziści muszą znaleźć inny sposób zabijania ludzi. Po wojnie pamiętnik komendanta obozu Auschwitz Rudolfa Hössa pokazał, że wielu Einsatzkommandosów - zabójców - albo oszalało, albo zabiło się. Pisał, że robili to, ponieważ byli psychicznie "niezdolni do wytrzymania dłużej błądzenia we krwi".

Naziści dowiedzieli się z ich programu T-4, że mogą zabijać ludzi za pomocą tlenku węgla. Uważali jednak, że wysyłanie tlenku węgla do obozów zagłady byłoby zbyt kosztowne.

W sierpniu 1941 r. zastępca Hössa, Karl Fritzsch, wypróbował pewien pomysł. W Oświęcimiu ubrania zainfekowane wszami zostały opatrzone kryształkami kwasu świerkowego (cyjanowodoru). Marka kryształów nosiła nazwę Cyklon B. Zostały one wykonane na zamówienie przez firmę chemiczną IG Farben. Po otwarciu pojemnika, kryształy Cyklonu B w powietrzu uwalniały śmiertelny gaz cyjanowodorowy. Fritzch uważał, że gaz ten może być wykorzystywany do zabijania więźniów. W celu wypróbowania efektów zamknął niektórych jeńców radzieckich w piwnicy bunkra i zagazował ich. Zginęli.

Zagazowanie Cyklonem-B stało się sposobem na eksterminację ludzi w Auschwitz. Byłoby ono również wykorzystywane na Majdanku i w innych obozach. Poza gazowaniem, strażnicy obozowi nadal zabijali więźniów poprzez masowe strzelaniny, głód, tortury i maltretowanie.

Gassings

W czasie wojny nazistowski urzędnik Kurt Gerstein opowiedział szwedzkiemu dyplomacie o życiu w obozie zagłady. W dniu 19 sierpnia 1942 r. Gerstein przybył do obozu zagłady w Bełżcu, który posiadał komorę gazową z tlenkiem węgla. W tym czasie rozładowywano 45 wagonów kolejowych, w których znajdowało się 6 700 Żydów. Wielu z nich zginęło podczas tej podróży. Reszta została przemaszerowana nago do komór gazowych. Tam Gerstein powiedział:

[Nazistowscy strażnicy] czynili wielkie wysiłki, aby uruchomić silnik. Ale on nie działa. ... Mój stoper pokazał to wszystko, 50 minut, 70 minut, a [[silnik]] nie odpalił. Ludzie czekają w komorach gazowych. Na próżno. Słychać ich płacz, "jak w synagodze" - mówi profesor Pfannenstiel, oczy przyklejone do okna w drewnianych drzwiach. Wściekły, kapitan Wirth [[[bicz]] ukraiński [więzień zmuszony do pomocy] dwanaście, trzynaście razy, w twarz. Po 2 godzinach i 49 minutach - stoper wszystko nagrał - rozpoczął się diesel. Do tego momentu ludzie zamknięci w tych czterech zatłoczonych komorach jeszcze żyli, cztery razy 750 osób, w czterech razy 45 metrów sześciennych. Minęło kolejne 25 minut. Wielu z nich było już martwych, co widać było przez małe okienko, ponieważ elektryczna lampa w środku na kilka chwil oświetliła komorę. Po 28 minutach, tylko kilka osób pozostało przy życiu. W końcu, po 32 minutach, wszyscy byli już martwi... Dentyści [wtedy] wybijali złote zęby, mosty i korony. Wśród nich stał kapitan Wirth. Był w swoim żywiole, a pokazując mi dużą puszkę pełną zębów, powiedział: "Sami zobaczcie, jaki ciężar ma to złoto! To dopiero z wczoraj, i to poprzedniego dnia. Nie wyobrażasz sobie, co znajdujemy każdego dnia - dolary, diamenty, złoto. Zobaczysz na własne oczy!" - Kurt Gerstein

Aby powstrzymać ludzi przed paniką i walką, hitlerowcy powiedzieli więźniom, że idą wziąć prysznic i obmyć się (usunąć wszy). Więźniowie Sonderkommando zostali zmuszeni do pomocy w komorach gazowych i wokół nich. Zachęcali Żydów do rozebrania się, nie wiedząc, co ma się wydarzyć. (Jeśli Sonderkommando ostrzegłby więźniów, to i oni zginęliby.) Komory gazowe miały wyglądać jak kabiny prysznicowe (ze sztucznymi dyszami wodnymi i ścianami z płytek). Sonderkommando rozmawiał z ofiarami o życiu w obozie, aby nie wzbudzać w ludziach podejrzeń. Pomagali także rozebrać się starszym i bardzo młodym ludziom. Sonderkommando pocieszało również starsze dzieci, które mogły płakać "z powodu dziwności rozebrania się w ten sposób".

Gdy komora gazowa była pełna ludzi i drzwi zostały zamknięte, hitlerowscy strażnicy zrzucili Cyklon B przez specjalne otwory w dachu.

W ramach szkolenia niektórzy wysoko postawieni przywódcy partii nazistowskiej i oficerowie SS zostali wysłani do Auschwitz-Birkenau na obserwację gazowania. Höss donosił, że "wszyscy byli pod głębokim wrażeniem tego, co zobaczyli... [ale niektórzy] ... którzy wcześniej mówili najgłośniej o [potrzebie] tej eksterminacji, zamilkli, gdy zobaczyli "ostateczne rozwiązanie problemu żydowskiego"".

Niszczenie trupów

Po zagazowaniu, Sonderkommando usunął zwłoki z komór gazowych, a następnie wyjął z nich złote zęby. Na początku ofiary były grzebane w masowych grobach. Później ciała ofiar były kremowane. Prochy były albo pochowane, albo rozrzucone, albo wyrzucone do pobliskiej rzeki.

W swoim pamiętniku komendant Auschwitz Höss napisał, że Sonderkommando musi:

• Spalić zwłoki w dołach ognia
• Utrzymać ogień w ruchu
• Odsączyć dodatkową tkankę tłuszczową ze zwłok, oraz
• Odwróć "górę płonących trupów... tak, aby przeciąg [powietrze] mógł rozpalić płomienie"

Hess napisał, że był pod wrażeniem tego, jak ciężko pracował Sonderkommando, mimo że wiedział, że w końcu też zostanie zabity.

Ostatecznie naziści zamordowali w Auschwitz-Birkenau tak wiele osób, że mieli trzy budynki z krematoriami zaprojektowanymi przez specjalistów z Topf und Söhne. W Auschwitz więźniowie pracowali w każdej godzinie dnia, aby zniszczyć zwłoki. Jednak ludzie byli gazowani tak szybko, że nie każde ciało mogło zostać zniszczone w krematoriach. Niektóre zwłoki spalano również w otwartym ogniu.

W Sobiborze, Treblince, Bełżcu i Chełmnie spalono zwłoki na stosach.

Karpaccy Żydzi ruscy przybywają do Auschwitz-Birkenau, maj 1944. Większość z nich zginęła w komorach gazowych kilka godzin po przybyciu.


Nazistowski obóz zagłady Auschwitz

Opłata za śmierć

Historycy szacują, że naziści zamordowali w tych obozach ponad trzy miliony ludzi:

Obóz	Szacunkowe liczby zgonów	Operacyjny	Okupowane terytorium	Aktualny kraj lokalizacji	Podstawowe środki do masowych zabójstw
Auschwitz-Birkenau	1,100,000	Maj 1940 r. - styczeń 1945 r.	Województwo Górnośląskie	Polska	Cyklon B komory gazowe
Bełżec	600,000	17 marca 1942 r. - koniec czerwca 1943 r.	Polska okupowana przez nazistów	Polska	Komory gazowe na tlenek węgla
Chełmno	320,000	8 grudnia 1941 r. - marzec 1943 r., czerwiec 1944 r. - 18 stycznia 1945 r.	Dystrykt Reichsgau Wartheland	Polska	furgonetki z tlenkiem węgla
Majdanek	80,000	1 października 1941 r. - 22 lipca 1944 r.	Polska okupowana przez nazistów	Polska	Cyklon B komory gazowe
Maly Trostinets	200,000	Lato 1941 r. do 28 czerwca 1944 r.	Obwód Komisariatu Rzeszy Ostland	Białoruś	Strzelaniny masowe, furgonetka gazowa
Sajmište	23,000–47 ,000	28 października 1941 r. - lipca 1944 r.	Niezależne Państwo Chorwackie	Serbia	Furgonetka z tlenkiem węgla
Sobibór	250,000	16 maja 1942 r. - 17 października 1943 r.	Polska okupowana przez nazistów	Polska	Komory gazowe na tlenek węgla
Treblinka	800,000	22 lipca 1942 r. - 19 października 1943 r.	Polska okupowana przez nazistów	Polska	Komory gazowe na tlenek węgla
Razem	3,115,000–3,215,000

Obozy są niszczone

Kiedy zorientowali się, że przegrają II wojnę światową, naziści próbowali zniszczyć obozy zagłady, aby ukryć dowody tego, co zrobili. Chcieli ukryć dowody na to, że zginęło tak wiele osób. To oznaczało, że musieli zniszczyć obozy, a także ukryć zwłoki swoich licznych ofiar. Hitlerowcy zmuszali więźniów do niszczenia obozów i ich ewidencji oraz do kopania masowych grobów.

Niektóre obozy zagłady zostały wyzwolone (przejęte i uwolnione) przez żołnierzy radzieckich, zanim naziści zdołali zniszczyć dowody swoich zbrodni wojennych. Na przykład Majdanek został zdobyty prawie w całości, zanim naziści byli w stanie zniszczyć bardzo wiele. Stało się tak dlatego, że sowiecka Armia Czerwona bardzo szybko dotarła do obozu, co uniemożliwiło SS zniszczenie większej części obozu.

Powiązane strony

• Holokaust
• Ostateczne rozwiązanie
• Nazistowskie obozy koncentracyjne
• II wojna światowa
• Zbrodnie wojenne