Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich

Wakacje

Republiki Związku Radzieckiego

Związek Radziecki składał się z 15 republik. Były to albo socjalistyczne republiki radzieckie, albo federalne socjalistyczne republiki radzieckie. Każda republika była niezależna i zajmowała się swoimi własnymi sprawami kulturalnymi. Każda z nich miała również prawo do opuszczenia Związku, co uczyniła w 1991 roku.

Republiki Federalne różniły się tym, że miały większą autonomię, a składały się z samych państw. Często były one nazywane Autonomicznymi Socjalistycznymi Republikami Radzieckimi. Było ich wiele. Większość z nich nadal istnieje, choć obecnie są republikami, w ramach niepodległego państwa. Na przykład tatarski ZSRR przekształcił się w Republikę Tatarstanu (znajduje się ona w okolicach Kazania).

republiki radzieckie

1. Ormiańska SRR (Socjalistyczna Republika Radziecka)
2. Azerbejdżan RSB
3. Białoruska RSB
4. Estońska reforma sektora bezpieczeństwa
5. Gruzińska reforma sektora bezpieczeństwa
6. Kazachska RSB
7. Kirgiska RSB
8. Łotewska reforma sektora bezpieczeństwa
9. Litewska RSB
10. Mołdawska RSB
11. Rosyjska SFSR (Sowiecka Federalna Republika Socjalistyczna)
12. Tadżycka RSB
13. Turkmenistańska reforma sektora bezpieczeństwa
14. Ukraińska RSB
15. Uzbecka Socjalistyczna Republika Radziecka

Kraje niezależne

1. Armenia
2. Azerbejdżan
3. Białoruś
4. Estonia
5. Gruzja
6. Kazachstan
7. Kirgizja
8. Łotwa
9. Litwa
10. Mołdawia
11. Rosja
12. Tadżykistan
13. Turkmenistan
14. Ukraina
15. Uzbekistan

Związek Radziecki, zanim rozpadł się

Geografia, klimat i środowisko naturalne

Związek Radziecki w swojej największej wielkości w 1991 r., z 22.400.000 km² (8.600.000 km²), był największym krajem na świecie. Liczący jedną szóstą ludności świata mieszkającej na lądzie, jego wielkość była porównywalna z Ameryką Północną. Część zachodnia (w Europie) stanowiła jedną czwartą powierzchni kraju i była jego centrum kulturalnym i gospodarczym. Część wschodnia (w Azji) rozciągała się na Ocean Spokojny na wschodzie i Afganistan na południu, i była znacznie mniej żywa niż część zachodnia. Od północy do południa dzieliło ją ponad 10.000 kilometrów (6.200 mil) w 11 strefach czasowych i prawie 7.200 kilometrów (4.500 mil) na północ. Pięć stref klimatycznych (inna pogoda, temperatura, wilgotność i ciśnienie atmosferyczne) to tundra, tajga, stepy, pustynia i góry.

Związek Radziecki miał najdłuższą granicę na świecie, mierzącą ponad 60.000 kilometrów (37.000 mil) w 1991 roku. Dwie trzecie sowieckiej granicy stanowiła linia brzegowa Oceanu Arktycznego. Po drugiej stronie Cieśniny Beringa znajdowały się Stany Zjednoczone. Pod koniec II wojny światowej Związek Radziecki graniczył z Afganistanem, Chinami, Czechosłowacją, Finlandią, Węgrami, Iranem, Mongolią, Koreą Północną, Norwegią, Polską, Rumunią i Turcją.

Najdłuższą rzeką Związku Radzieckiego był Irtysz. Najwyższą górą Związku Radzieckiego był Komunistyczny Szczyt (dziś nazywany Ismail Samani Peak) w Tadżykistanie, mierzący 7 495 metrów (24 590 stóp). Największe jezioro na świecie, Morze Kaspijskie, znajdowało się głównie w Związku Radzieckim. Najgłębsze jezioro świata, Bajkał, znajdowało się w Związku Radzieckim.

Historia

Ostatni rosyjski car (cesarz) Mikołaj II rządził Rosją do marca 1917 r., kiedy to Imperium Rosyjskie zostało przejęte i zastąpił je krótkotrwały "rząd tymczasowy", na czele z Aleksandrem Kereńskim, który wkrótce został obalony w listopadzie przez bolszewików.

W latach 1917-1922 krajem, który znalazł się przed Związkiem Radzieckim, była Rosyjska Federacyjna Republika Socjalistyczna (RSFSR), która była własnym krajem, podobnie jak inne ówczesne republiki radzieckie. Związek Radziecki został oficjalnie utworzony w grudniu 1922 roku jako związek Rosjan (znany również jako Rosja bolszewicka), Ukraińców, Białorusinów i Zakaukaziańskich Republik Radzieckich rządzonych przez komunistyczne partie bolszewickie.

Rewolucja i fundament

Skrajna działalność rządowa w Cesarstwie Rosyjskim rozpoczęła się wraz z buntem Decembrystów w 1825 r. i choć pańszczyzna została zniesiona w 1861 r., to jej zniesienie odbyło się na warunkach niekorzystnych dla chłopów (biednych robotników rolnych) i służyło zachęcaniu zmieniających się (rewolucjonistów). Parlament (zgromadzenie ustawodawcze) - Duma Państwowa - powstał w 1906 r. po rewolucji rosyjskiej 1905 r., ale car protestował przeciwko przechodzeniu od monarchii absolutnej do konstytucyjnej. Bunt trwał nadal i nasilił się w czasie I wojny światowej z powodu niepowodzeń i braku żywności w popularnych miastach.

Bunt w Sankt Petersburgu, w odpowiedzi na wojenny upadek gospodarki i morale Rosji, spowodował "rewolucję lutową" i usunięcierządu w marcu 1917 roku. Carska autokracja została zastąpiona przez rosyjski "rząd tymczasowy", którego przywódcy zamierzali przeprowadzić wybory do rosyjskiego Zgromadzenia Konstytucyjnego i kontynuować wojnę po stronie Ententy w I wojnie światowej.

W tym samym czasie w całym kraju powstawały rady robotnicze, znane jako sowieckie. Bolszewicy, na czele z Władimirem Leninem, forsowali socjalistyczną rewolucję w Sowietach i na ulicach. W listopadzie 1917 r., podczas "rewolucji październikowej", przejęli władzę od rządu tymczasowego. W grudniu bolszewicy podpisali zawieszenie broni (pokój) z mocarstwami centralnymi. W marcu, po kolejnych walkach, Sowieci zakończyli wojnę na dobre i podpisali traktat brzesko-litewski.

W długiej i krwawej rosyjskiej wojnie domowej zwyciężyła nowa potęga radziecka. Wojna domowa pomiędzy Czerwonymi i Białymi rozpoczęła się w 1917 roku, a zakończyła w 1923 roku. Obejmowała ona interwencję syberyjską i inną ingerencję zagraniczną, zabójstwo Mikołaja II i jego rodziny oraz głód w 1921 r., w którym zginęło około 5 milionów osób. W marcu 1921 r., podczas związanego z tym konfliktu z Polską, został podpisany pokój w Rydze, który podzielił sporne terytoria na Białorusi i Ukrainie pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Rosją Sowiecką. Związek Radziecki musiał rozwiązać podobne konflikty z nowo utworzoną Republiką Finlandii, Republiką Estońską, Republiką Łotewską i Republiką Litewską, które w czasie wojny domowej uciekły z imperium.

Zjednoczenie Republik Radzieckich

28 grudnia 1922 roku ludzie z rosyjskiej FSRRR, Zakaukazia, ukraińskiej i białoruskiej FSRR zatwierdzili Traktat o utworzeniu ZSRR i Deklarację utworzenia ZSRR, tworząc Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Te dwa dokumenty zostały zrealizowane przez 1. Kongres Sowietów ZSRR i podpisane przez szefów delegacji.

1 lutego 1924 r. ZSRR został przyjęty jako państwo przez Imperium Brytyjskie. Również w 1924 r. została zatwierdzona Konstytucja ZSRR (zbiór ustaw), dzięki czemu w grudniu 1922 r. powstał Związek Rosyjskiej SRR, Ukraińskiej SRR, Białoruskiej SRR i Zakaukaskiej SRR, tworzący "Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich" (ZSRR).

Duże zmiany w gospodarce, przemyśle i polityce kraju rozpoczęły się na początku władzy radzieckiej w 1917 roku. Duża część tych zmian odbywała się zgodnie z bolszewickimi dekretami wstępnymi, dokumentami rządu sowieckiego, podpisanymi przez Władimira Lenina. Jednym z najważniejszych i najbardziej znaczących przełomów był plan GOELRO, który planował zasadniczą zmianę gospodarki radzieckiej, opartą na całkowitej elektryfikacji kraju. Plan ten został opracowany w 1920 r. i obejmował okres od 10 do 15 lat. Obejmował on stworzenie sieci 30 regionalnych elektrowni, w tym dziesięciu dużych elektrowni wodnych, oraz licznych dużych organizacji przemysłowych o napędzie elektrycznym. Plan stał się prototypem dla kolejnych Planów Pięcioletnich i został zasadniczo zrealizowany do 1931 roku. Koniec

Zasada Stalina

Od początku istnienia rządu w Związku Radzieckim, jako jednopartyjne państwo, rządziła Partia Komunistyczna (bolszewicy). Po polityce gospodarczej wojennego komunizmu w czasie wojny domowej, w latach dwudziestych XX wieku rząd radziecki zezwolił na współistnienie jakiegoś prywatnego przedsiębiorstwa z upaństwowionym przemysłem, a całkowite rekwizycje żywności na wsi zastąpił podatkiem od żywności (patrz Nowa polityka gospodarcza).

Przywódcy radzieccy twierdzili, że rządy jednej partii są konieczne, ponieważ gwarantują, że "wyzysk kapitalistyczny" nie powróci do Związku Radzieckiego i że zasady demokratycznego centralizmu będą odzwierciedlać wolę narodu. Debata nad przyszłością gospodarki stała się tłem dla przywódców radzieckich do przejęcia większej władzy w latach po śmierci Lenina w 1924 roku. Początkowo Lenin miał zostać zastąpiony przez "trojkę" złożoną z Grygoria Zinowjewa z Ukrainy, Lwa Kamieniewa z Moskwy i Józefa Stalina z Gruzji.

Stalin poprowadził kraj przez II wojnę światową i do zimnejwojny. Obozy gułagowe znacznie się powiększyły, zabierając miliony więźniów. Po jego śmierci, Georgy Malenkov, kontynuował swoją politykę. Nikita Chruszczow odwrócił część polityki Stalina, ale Leonid Breżniew i Aleksiej Kosygin utrzymali ją w obecnym kształcie.

Po zmianie konstytucji w 1936 roku Związek Radziecki przestał działać jako związek republik, a bardziej jako jedno superpaństwo.

Era Chruszczowa

Stalin zmarł 5 marca 1953 roku. W połowie lat 50. Nikita Chruszczow ostatecznie wygrał następującą walkę o władzę. W 1956 roku potępił represje Stalina i złagodził kontrolę nad partią i społeczeństwem. Było to znane jako de-stalinizacja.

Moskwa uznała Europę Wschodnią za bardzo istotną strefę buforową dla przyszłej obrony jej zachodnich granic. Z tego powodu ZSRR dążył do wzmocnienia swojej kontroli nad regionem. Uczynił to poprzez przekształcenie krajów Europy Wschodniej w państwa satelitarne, zależne od jego przywództwa i posłuszne mu. Sowieckie siły zbrojne zostały użyte do stłumienia antystalinowskich powstań na Węgrzech i w Polsce w 1956 roku.

Pod koniec lat 50. konfrontacja z Chinami w sprawie polityki ZSRR doprowadziła do rozłamu chińsko-sowieckiego. Doprowadziło to do rozłamu w całym światowym ruchu marksistowsko-leninowskim. Rządy Albanii, Kambodży i Somalii postanowiły sprzymierzyć się z Chinami, a nie z ZSRR.

W tym okresie, pod koniec lat 50. i na początku lat 60., Związek Radziecki kontynuował postępy w wyścigu kosmicznym. Dorównał on Stanom Zjednoczonym. ZSRR wystrzelił pierwszego sztucznego satelitę, Sputnika 1 w 1957 r.; żywego psa o imieniu Laika w 1957 r.; pierwszego człowieka, Jurija Gagarina w 1961 r.; pierwszą kobietę w kosmosie, Walentynę Tereszkową w 1963 r.; Aleksieja Leonowa, pierwszego człowieka, który chodził w kosmosie w 1965 r.; pierwsze miękkie lądowanie na Księżycu przez statek kosmiczny Luna 9 w 1966 r.; oraz pierwsze łaziki księżycowe, Lunokhod 1 i Lunokhod 2.

Leonid Breżniew

Leonid Breżniew prowadził Związek Radziecki od 1964 roku do swojej śmierci w 1982 roku. Do władzy doszedł po tym, jak przekonał rząd do obalenia ówczesnego przywódcy Nikity Kruszczowa. Rządy Breżniewa często wiążą się z upadkiem sowieckiej gospodarki i zapoczątkowaniem łańcucha wydarzeń, które doprowadziłyby do ostatecznego upadku Związku. Miał wiele samodzielnie zdobytych medali. Był trzykrotnie nagradzany jako bohater Związku Radzieckiego (najwyższe odznaczenie). Następcą Breżniewa został Jurij Andropow, który zmarł kilka lat później. Andropow został zastąpiony przez słabego i starzejącego się Konstantego Czernenkę. Czernenko zmarł zaledwie rok po objęciu urzędu.

W 1980 roku Związek Radziecki był gospodarzem Letnich Igrzysk Olimpijskich z Breżniewem otwierającym i zamykającym igrzyska. Mecze były mocno zbojkotowane przez narody zachodnie, zwłaszcza Stany Zjednoczone. Podczas ceremonii zamknięcia, w odpowiedzi na bojkot, zamiast flagi Stanów Zjednoczonych podniesiono flagę miasta Los Angeles (symbolizującą kolejne miasto/kraj, który był gospodarzem), a zamiast hymnu Stanów Zjednoczonych rozegrano hymn Olimpiady.

Breżniew był drugim, po Stalinie, najdłużej służącym radzieckim przywódcą. Poniżej znajduje się lista przywódców (sekretarz generalny Partii Komunistycznej) w kolejności ich kadencji i długości rządów:

• Władimir Lenin 1922-1924 (2 lata)
• Józef Stalin 1924-1953 (29 lat)
• Nikita Khrushchev 1953-1964 (11 lat)
• Leonid Breżniew 1964-1982 (18 lat)
• Jurij Andropow 1982-1984 (2 lata)
• Konstantin Czernenko 1984-1985 (1 rok)
• Michaił Gorbaczow 1985-1991 (6 lat)

Chruszczow i Gorbaczow są jedynymi sowieckimi przywódcami, którzy nie zginęli podczas sprawowania urzędu. Lenin, Stalin i Chruszczow są jedynymi przywódcami, którzy nie byli (de iure) głową państwa podczas swoich rządów.

rządy Gorbaczowa

Michaił Gorbaczow był ostatnim przywódcą Związku Radzieckiego. Był on jedynym przywódcą Związku Radzieckiego, który urodził się po rewolucji październikowej, a więc był produktem Związku Radzieckiego, który w nim dorastał. Wraz z prezydentem Stanów Zjednoczonych Ronaldem Reaganem podpisał traktat mający na celu pozbycie się niektórych rodzajów broni jądrowej. Gorbaczow rozpoczął reformy społeczne i gospodarcze, które dały ludziom wolność słowa; co pozwoliło im krytykować rząd i jego politykę. Rządząca partia komunistyczna straciła kontrolę nad mediami i ludźmi. Gazety zaczęły drukować wiele niepowodzeń, które Związek Radziecki ukrywał i zaprzeczał w swojej przeszłości. Gospodarka Związku Radzieckiego pozostawała w tyle, a rząd wydawał dużo pieniędzy na konkurowanie z Zachodem.

Rozwiązanie

W latach 80. gospodarka radziecka cierpiała, ale była stabilna. Nowe pomysły Gorbaczowa wymknęły się spod kontroli, a partia komunistyczna straciła kontrolę. Borys Jelcyn został wybrany (demokratycznie) na prezydenta rosyjskiej SFSRR, mimo że Gorbaczow nie chciał, by doszedł do władzy. Litwa ogłosiła swoją niepodległość od Związku, a rząd sowiecki zażądał, aby się poddała lub wysłał Armię Czerwoną do utrzymania porządku. Gorbaczow wymyślił pomysł, aby Związek Radziecki pozostał przy każdej republice bardziej niepodległej, ale pod tym samym przywódcą. Chciał nazwać ją 'Związkiem Radzieckich Republik Suwerennych', aby zachować rosyjskie inicjały jako CCCP (ZSRR w języku angielskim).

Grupa komunistycznych przywódców, niezadowolonych z pomysłu Gorbaczowa, próbowała przejąć Moskwę i powstrzymać upadek Związku Radzieckiego. To tylko sprawiło, że ludzie bardziej pragnęli niezależności. Choć przeżył próbę przejęcia, stracił całą władzę poza Moskwą. Rosja ogłosiła niepodległość w grudniu 1991 roku. Później w tym miesiącu przywódcy Rosji, Białorusi i Ukrainy podpisali traktat zwany Porozumieniem Beławesza o rozwiązaniu ZSRR, który bardzo rozgniewał Gorbaczowa. Nie miał innego wyboru jak tylko zaakceptować traktat i zrezygnował w Boże Narodzenie 1991 roku. Parlament Związku Radzieckiego (Rada Najwyższa) uchwalił ustawę o porozumieniu "Belavezha", formalnie oznaczającą rozwiązanie Związku Radzieckiego. Następnego dnia flaga radziecka została opuszczona z Kremla po raz ostatni.

Vladimir Lenin i Leon Trocki w kontrrewolucyjnej propagandzie


Katedra Chrystusa Zbawiciela w Moskwie została zburzona w 1931 roku. Religia zorganizowana została stłumiona w Związku Radzieckim.


Mapa pokazująca największy zasięg terytorialny Związku Radzieckiego i jego sojuszników w 1960 r., po rewolucji kubańskiej w 1959 r., ale przed oficjalnym podziałem chińsko-radzieckim w 1961 r.


Sowiecki kosmonauta Jurij Gagarin jest pierwszym człowiekiem, który podróżował w kosmos.


Radziecki przywódca Michaił Gorbaczow w 1985 roku.

Powiązane strony

• Historia Związku Radzieckiego (1985-1991)
• Lista tematów związanych ze Związkiem Radzieckim