Zimna wojna

Państwa w konflikcie

Większość krajów po jednej stronie była sprzymierzona w NATO, którego najpotężniejszym krajem były Stany Zjednoczone. Większość krajów po drugiej stronie była sprzymierzona w Układzie Warszawskim, którego najpotężniejszym krajem był Związek Radziecki.

Blok Zachodni był nazwą krajów kapitalistycznych pod przewodnictwem Stanów Zjednoczonych. Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) to sojusz utworzony w 1949 roku, w skład którego wchodziły Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja, Niemcy Zachodnie, Kanada, Holandia, Belgia, Luksemburg, Hiszpania, Portugalia, Włochy, Norwegia, Islandia, Dania, Grecja i Turcja. Inne kraje sprzymierzone z blokiem zachodnim to Izrael, Japonia, Korea Południowa, Tajlandia, Iran (1945-1979), Pakistan, Malezja, Filipiny, RPA, Australia i Nowa Zelandia.

Blok Wschodni był grupą krajów socjalistycznych pod przywództwem Związku Radzieckiego (ZSRR). Układ Warszawski był sojuszem utworzonym w 1955 roku, który obejmował ZSRR, Albanię, Bułgarię, Czechosłowację, Niemcy Wschodnie, Węgry, Polskę i Rumunię. Inne kraje sprzymierzone z blokiem wschodnim to Angola, Etiopia, Kuba (1959-1991), Mongolia, Korea Północna, Chiny (1948-1966) i Wietnam.

Państwa NATO (niebieski) i państwa Układu Warszawskiego (czerwony)

Tło

W lutym 1917 r. car (król) Mikołaj II Imperium Rosyjskiego został obalony, ponieważ ludzie byli niezadowoleni z warunków życia, zwłaszcza podczas I wojny światowej. Nowy rząd w Rosji był demokratycznym rządem socjalistycznym. Niestety, był on nieskuteczny, a ludzie nadal byli niezadowoleni. W listopadzie 1917 r. grupa komunistyczna zwana bolszewikami pod przywództwem Włodzimierza Lenina obaliła nowy rząd. Byli oni wspierani przez grupy robotników zwane sowietami. Bolszewicy utworzyli nowy rząd komunistyczny pod nazwą Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka (zwana po prostu Rosją Radziecką lub Rosyjską SRR).

Jednak nie wszyscy popierali komunistów. Wiele krajów, które były częścią Imperium Rosyjskiego, opuściło je, np. Łotwa, Litwa, Estonia, Polska i Finlandia. Rozpoczęła się rosyjska wojna domowa, w której "Armia Czerwona" walczyła z "Armią Białą", grupą wszystkich Rosjan przeciw komunistom. Biała Armia nie była zbyt zjednoczona ani zorganizowana. Sojusznicze mocarstwa I wojny światowej, takie jak Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Francja, najechały na Rosję, by wesprzeć Białą Armię. Rosja Radziecka ostatecznie wygrała wojnę w 1922 r. i utworzyła Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) wraz z nowo powstałymi Socjalistycznymi Republikami Ukrainy, Białorusi, Armenii, Azerbejdżanu i Gruzji.

Początek zimnej wojny w 1947 r. wynikał z przekonania, że wszystkie rządy staną się albo komunistyczne, albo kapitalistyczne. Zachodni alianci obawiali się, że Związek Radziecki użyje siły, by rozszerzyć swoje wpływy w Europie, a szczególnie niepokoił ich fakt, że radzieccy agenci zdobyli po wojnie informacje na temat produkcji bomby atomowej.

Obie grupy narodów przeciwstawiały się nazistowskim Niemcom. Związek Radziecki sporadycznie współpracował z Niemcami i uczestniczył w podziale Polski w 1939 r., ale Niemcy zwróciły się przeciwko Związkowi Radzieckiemu w czerwcu 1941 r., przeprowadzając operację Barbarossa.

Po II wojnie światowej

Po II wojnie światowej Niemcy pozostały w ruinie. Zwycięscy alianci, którzy je okupowali, podzielili je na cztery części. W zachodniej połowie Niemiec jedną część otrzymały Stany Zjednoczone, jedną Wielka Brytania, a jedną Francja. Wschodnia połowa została zajęta przez ZSRR. Miasto Berlin również zostało podzielone między cztery państwa, mimo że w całości znajdowało się we wschodniej części.

Republika Federalna Niemiec (Bundesrepublik Deutschland lub BRD), czyli Niemcy Zachodnie, została uznana przez zachodnich aliantów w czerwcu 1949 roku. Była to demokracja kapitalistyczna. Berlin Zachodni był uważany za część kraju. ZSRR nazwał swoją część Niemiec Niemiecką Republiką Demokratyczną (Deutsche Demokratische Republik lub DDR), lub Niemcami Wschodnimi, później w 1949 roku. Była to dyktatura komunistyczna.

Od kwietnia 1948 r. do maja 1949 r. Sowieci blokowali Berlin Zachodni, aby uniemożliwić miastu używanie zachodnioniemieckiej waluty. Stany Zjednoczone i ich sojusznicy zaopatrywali miasto za pomocą samolotów do września 1949 r. w ramach akcji znanej pod nazwą Berlin Airlift. Wielu wschodnich Niemców chciało mieszkać w Niemczech Zachodnich ze względu na wyższą jakość życia i swobody polityczne. Dlatego w 1961 roku rząd NRD zbudował Mur Berliński, dzielący dwie połowy miasta. Był on silnie strzeżony, aby uniemożliwić ludziom ucieczkę na Zachód. Był on uważany za symbol zimnej wojny i żelaznej kurtyny, która dzieliła Europę.

Winston Churchill, Harry S. Truman i Józef Stalin na konferencji w Poczdamie, połowa 1945 r.


Wielka trójka na konferencji jałtańskiej: Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt i Józef Stalin, początek 1945 r.

Lata 50.

Szpiegostwo istnieje od dawna i było bardzo ważne w czasie zimnej wojny. Po udanym szpiegostwie nuklearnym w ramach Projektu Manhattan, ZSRR rozbudował swoje organy szpiegowskie, zwłaszcza KGB. Centralna Agencja Wywiadowcza prowadziła działania USA za granicą, a FBI zajmowało się kontrwywiadem. Łapanie zagranicznych szpiegów było jednym z zadań KGB, podobnie jak zwalczanie wewnętrznej dywersji.

W ZSRR zmarł dyktator Józef Stalin, a jego miejsce zajęli Nikołaj Bułganin i Nikita Chruszczow (1953). Chruszczow przejął później całkowitą kontrolę nad ZSRR. Tajne przemówienie Chruszczowa zapoczątkowało okres de-stalinizacji i Chruszczow próbował cofnąć wiele z tego, co zrobił Stalin (np. obozy więzienne Gułag i "kult osobowości").

W Stanach Zjednoczonych panował "czerwony strach", a kiedy ZSRR zdetonował swoją własną bombę atomową, nastąpiło wielkie polityczne zamieszanie. Znani ludzie w wielu dziedzinach, którzy w przeszłości byli sympatykami komunizmu, stracili swoje stanowiska. Wielu aktorów trafiło na "czarną listę" i nie byli zatrudniani do grania w filmach, co zrujnowało ich kariery. Senator Joseph McCarthy oskarżył niektórych ważnych Amerykanów o bycie komunistami, w tym niektórych wysokich urzędników państwowych.

W latach 50. rozpoczął się wyścig kosmiczny między Stanami Zjednoczonymi a ZSRR. Rozpoczął się on od umieszczenia przez ZSRR satelity Sputnik 1 na orbicie okołoziemskiej, co uczyniło Związek Radziecki pierwszym krajem w kosmosie. Stany Zjednoczone odpowiedziały na to, zakładając NASA i wkrótce wysłały swoje własne satelity. Związek Radziecki wysłał również pierwszego człowieka (Jurija Gagarina) na orbitę okołoziemską, twierdząc, że to dowodzi, iż komunizm jest lepszą ideologią.

W latach 50. Stany Zjednoczone (za czasów prezydenta Dwighta Eisenhowera) stworzyły politykę zwaną "New Look", tnąc wydatki na obronę i zwiększając liczbę broni jądrowej jako środek odstraszający, aby zapobiec atakowi Związku Radzieckiego na USA. ZSRR również zwiększył swoje siły nuklearne, co doprowadziło do wzajemnego gwarantowanego zniszczenia.

W kryzysie sueskim 1956 r. po raz pierwszy doszło do zerwania zimnowojennych sojuszy - Związek Radziecki i Stany Zjednoczone opowiedziały się po jednej stronie, a Wielka Brytania i Francja po drugiej. Jeszcze w tym samym roku zachodni sojusznicy nie interweniowali, gdy wojska radzieckie stłumiły antykomunistyczną rewolucję na Węgrzech.

W latach 50. wiceprezydent Stanów Zjednoczonych Richard Nixon przeprowadził kilka rozmów z Nikitą Chruszczowem. Jedną z nich była "Debata kuchenna" w 1959 roku w modelowej kuchni w Moskwie. Debaty te uwypukliły różnice polityczne i gospodarcze między USA i ZSRR. W następnym roku w Związku Radzieckim rozbił się amerykański samolot szpiegowski U-2. Wzrosło napięcie między oboma krajami.

Generał Douglas MacArthur, CiC dowództwa ONZ (siedzący), obserwuje ostrzał Incheon przez marynarkę wojenną z pokładu USS Mount McKinley, 15 września 1950 r.


Mao Zedong i Józef Stalin w Moskwie, grudzień 1949 r.


Prezydent Truman podpisuje poprawkę do Ustawy o Bezpieczeństwie Narodowym z 1949 r. wraz z gośćmi w Gabinecie Owalnym.

Kubański Kryzys Rakietowy (1962)

Po tym jak Stany Zjednoczone próbowały dokonać inwazji na Kubę i poniosły klęskę (Zatoka Świń), Związek Radziecki próbował zaopatrzyć Kubę w rakiety nuklearne. Te rakiety na Kubie pozwoliłyby Związkowi Radzieckiemu skutecznie wycelować w prawie całe Stany Zjednoczone. W odpowiedzi Stany Zjednoczone wysłały dużą liczbę okrętów, aby zablokować Kubę, uniemożliwiając w ten sposób Związkowi Radzieckiemu dostarczenie tej broni. Stany Zjednoczone i Związek Radziecki doszły do porozumienia, że Związek Radziecki nie przekaże już Kubie broni nuklearnej pod warunkiem, że Stany Zjednoczone nie dokonają ponownej inwazji na Kubę. Był to okres największego napięcia w czasie zimnej wojny, w którym świat był najbliżej wojny nuklearnej, a po niej mógł nastąpić globalny konflikt.

Leonid Breżniew i Richard Nixon podczas wizyty Breżniewa w Waszyngtonie w czerwcu 1973 roku; był to moment przełomowy w odprężeniu między Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim.


Flaga Ruchu 26 Lipca

Détente (1962-1981)

Po zawarciu porozumienia, które zakończyło kubański kryzys rakietowy, stosunki między obiema stronami uległy złagodzeniu. Podpisano kilka traktatów, których celem było zmniejszenie liczby broni jądrowej. W tym okresie Détente, Stany Zjednoczone zaczęły budować dobre relacje z Chinami, wcześniejszym sojusznikiem Rosji.

Koniec zimnej wojny (1981-1991)

Polityka odprężenia zakończyła się w 1981 roku, kiedy to prezydent USA Ronald Reagan zarządził masową akcję militarną w celu podważenia wpływów Związku Radzieckiego na całym świecie. Stany Zjednoczone zaczęły wspierać antykomunistów na całym świecie za pomocą pieniędzy i broni. Chodziło o to, aby pomóc im w obaleniu komunistycznych rządów.

W tej dekadzie Związek Radziecki miał powolną gospodarkę, ponieważ wydatki na wojsko były na najwyższym poziomie. Starał się dotrzymać kroku Stanom Zjednoczonym w wydatkach wojskowych, ale nie mógł. Podczas wojny w Afganistanie, która rozpoczęła się w 1979 roku, Związek Radziecki miał trudności w walce z grupami oporu, z których część była uzbrojona i wyszkolona przez Stany Zjednoczone. Nieudana inwazja Związku Radzieckiego na Afganistan jest często porównywana do porażki Stanów Zjednoczonych podczas wojny w Wietnamie.

Pod koniec lat osiemdziesiątych nowy prezydent Związku Radzieckiego Michaił Gorbaczow podjął wysiłki, aby uczynić ze Stanów Zjednoczonych sojusznika w celu rozwiązania problemów światowych spowodowanych wojną, a ostatecznym celem było całkowite wyeliminowanie broni jądrowej. Nie doszło jednak do tego, ponieważ prezydent Stanów Zjednoczonych Ronald Reagan nalegał na posiadanie systemu obrony przeciwrakietowej. Mieszkańcy Związku Radzieckiego byli podzieleni w swoich odczuciach na ten temat. Niektórzy chcieli, aby prezydent Gorbaczow walczył bardziej zdecydowanie o wyeliminowanie broni jądrowej, podczas gdy inni nie chcieli, aby w ogóle rozmawiał ze Stanami Zjednoczonymi. Te mieszane uczucia stworzyły atmosferę politycznej walki, a ludzie nie byli już zjednoczeni wokół jednego celu. Z tego powodu Partia Komunistyczna zaczęła się rozpadać.

Po upadku muru berlińskiego w 1989 roku, gdy komunistyczne rządy nie trzymały już razem krajów wchodzących w skład Związku Radzieckiego, ZSRR rozpadł się na mniejsze państwa, takie jak Rosja, Ukraina, Litwa i Gruzja. Narody Europy Wschodniej powróciły do kapitalizmu, a okres zimnej wojny dobiegł końca. Związek Radziecki zakończył swoją działalność w grudniu 1991 roku.

Nie wszyscy historycy są zgodni co do tego, kiedy zakończyła się zimna wojna. Niektórzy uważają, że skończyła się wraz z upadkiem muru berlińskiego. Inni uważają, że skończyła się wraz z rozpadem Związku Radzieckiego w 1991 roku.

Michaił Gorbaczow i Ronald Reagan podpisują traktat INF w Białym Domu, 1987 r.


Reagan przemawia przy Bramie Brandenburskiej, inspirując Gorbaczowa do "zburzenia tego muru".