Szpiegostwo nuklearne

Projekt Manhattan

Podczas Projektu Manhattan, w ramach którego Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Kanada współpracowały podczas II wojny światowej nad stworzeniem pierwszej broni jądrowej, miało miejsce wiele szpiegostwa nuklearnego, w ramach którego naukowcy i technicy pracujący dla projektu wysyłali informacje o rozwoju i projektach bomb do Związku Radzieckiego. Ludzie ci są często nazywani "Atomowymi Szpiegami", a ich praca trwała do początku zimnej wojny. Wiele osób nie zgadza się co do dokładnych szczegółów tych przypadków, choć część z nich została wyjaśniona, gdy stenogramy Projektu VENONA zostały upublicznione. Były to tajne wiadomości pomiędzy sowieckimi agentami a rządem sowieckim, które zostały odkryte i rozszyfrowane. Niektóre kwestie pozostają jednak nadal nierozwiązane.

Niektóre z najbardziej znanych z nich były :

• Klaus Fuchs - fizyk, który uciekł z Niemiec i pracował z Brytyjczykami w Los Alamos podczas Projektu Manhattan. W końcu został odkryty. Przyznał się do winy i został skazany na więzienie w Wielkiej Brytanii. Później został zwolniony i przeniósł się do Niemiec Wschodnich. Ze względu na jego bliskie powiązania z wieloma częściami projektu i głęboką wiedzę techniczną, uważa się go za najcenniejszego z "atomowych szpiegów", jeśli chodzi o informacje, które przekazał Związkowi Radzieckiemu na temat amerykańskiego programu budowy bomby rozszczepialnej. Przekazał również wczesne informacje o amerykańskim programie budowy bomby wodorowej, ale ponieważ nie było go w czasie, gdy odkryto udaną konstrukcję Tellera-Ulama, jego informacje na ten temat nie miały większej wartości.
• Theodore Hall - młody amerykański fizyk pracujący w Los Alamos, którego szpiegostwo zostało ujawnione dopiero pod koniec XX wieku. Nigdy nie został aresztowany z powodu szpiegostwa i nigdy do końca się do niego nie przyznał.
• David Greenglass - amerykański pracownik maszyn w Los Alamos National Laboratory podczas Projektu Manhattan. Greenglass przyznał się, że w czasie II wojny światowej przekazał Związkowi Radzieckiemu wstępne schematy eksperymentów laboratoryjnych. Obecnie uważa się, że niektóre części jego zeznań przeciwko siostrze i szwagrowi (Rosenbergowie, patrz niżej) zostały zmyślone, aby uchronić jego własną żonę przed kłopotami. Greenglass przyznał się do szpiegostwa i został skazany na długoletnie więzienie.
• George Koval - Urodzony w USA syn rodziny, która pochodziła z Białorusi. Przeniósł się do Związku Radzieckiego, gdzie wstąpił do Armii Czerwonej i służby wywiadowczej GRU. Trafił do armii amerykańskiej, gdzie został oficerem ds. zdrowia radiologicznego. Zdobył informacje o detonatorze Urchin, użytym w bombie plutonowej zrzuconej na Nagasaki w Japonii. Jego praca nie była znana w Stanach Zjednoczonych aż do 2007 roku, kiedy to po śmierci został uznany przez Władimira Putina za bohatera Federacji Rosyjskiej.
• Ethel i Julius Rosenbergowie - Amerykanie, którzy rzekomo byli zaangażowani w koordynację i rekrutację siatki episonistów, do której należał David Greenglass. Większość badaczy uważa, że Julius był prawdopodobnie zaangażowany w działalność siatki, natomiast to, czy Ethel była w nią zaangażowana lub świadoma jej istnienia, pozostaje kwestią sporną. Julius i Ethel nie przyznali się do żadnych zarzutów, zostali skazani i straceni w więzieniu Sing-Sing.
• Harry Gold - Amerykanin, przyznał się do pracy w firmach Greenglass i Fuchs.

Związek Radziecki przetestował swoją pierwszą bombę atomową w 1949 roku. Nie ma zgody co do tego, czy szpiegostwo pomogło Związkowi Radzieckiemu szybciej wyprodukować bombę atomową. Chociaż niektóre z przekazanych informacji, jak na przykład te przekazane przez Klausa Fuchsa, mogły być bardzo pomocne, sposób, w jaki ludzie odpowiedzialni za radziecki projekt bombowy wykorzystali te informacje, doprowadził późniejszych badaczy do wniosku, że nie przyspieszyły one zbytnio procesu produkcji bomb w Związku Radzieckim. Zgodnie z tą opinią, informacje te służyły głównie do "sprawdzania" pracy radzieckich naukowców i w rzeczywistości niewiele z nich było przekazywanych radzieckim naukowcom, ponieważ ani ich naukowcy, ani szpiedzy nie cieszyli się zbytnim zaufaniem. Późniejsze badania wykazały również, że największym problemem we wczesnym okresie rozwoju radzieckiej broni jądrowej nie były problemy z jej zaprojektowaniem, ale raczej ze zdobyciem materiałów.

Klaus Fuchs jest uważany za najcenniejszego z atomowych szpiegów podczas Projektu Manhattan.


Rysunek projektu broni jądrowej autorstwa Davida Greenglassa, przedstawiający to, co rzekomo przekazał Rosenbergom, aby przekazali Związkowi Radzieckiemu.

Izrael

W 1986 r. Mordechaj Vanunu, który pracował w izraelskim ośrodku nuklearnym, przekazał brytyjskiej prasie informacje o izraelskim programie broni jądrowej. Ludzie wcześniej myśleli, że Izrael ma zaawansowany i tajny program i kolekcję broni jądrowej, ale teraz wiedzieli na pewno. Izrael nigdy nie powiedział, że ma lub nie ma programu broni jądrowej, a Vanunu został porwany i przemycony do Izraela, gdzie został skazany za zdradę i szpiegostwo.

To, czy Vanunu był technicznie zaangażowany w szpiegostwo, jest przedmiotem dyskusji: Vanunu i jego zwolennicy twierdzą, że powinien być nazywany whistle-blowerem (kimś, kto ujawniał coś tajnego i nielegalnego), podczas gdy jego przeciwnicy uważają, że jest zdrajcą i że to, co zrobił, pomogło wrogom Izraela. Po tym jak Vanunu opuścił Izrael, nie od razu przekazał swoje informacje. Podróżował przez około rok, zanim to zrobił.

Chińska Republika Ludowa

W raporcie z 1999 r., sporządzonym przez Komisję Specjalną ds. Bezpieczeństwa Narodowego i Wojskowo-Handlowych Stosunków USA z Chińską Republiką Ludową Izby Reprezentantów pod przewodnictwem Christophera Coxa (zwanym Raportem Coxa), ujawniono, że amerykańskie agencje bezpieczeństwa uważają, iż Chińska Republika Ludowa (ChRL) prowadzi szpiegostwo nuklearne w amerykańskich laboratoriach projektujących broń jądrową. W raporcie stwierdzono, że od lat 70. Chiny "wykradły tajne informacje na temat wszystkich najbardziej zaawansowanych głowic termojądrowych Stanów Zjednoczonych", w tym na temat konstrukcji zaawansowanych głowic, bomby neutronowej oraz "kodów broni", które pozwalają na komputerowe symulacje prób jądrowych (i umożliwiają Chinom postęp w rozwoju broni bez przeprowadzania własnych testów). Stany Zjednoczone najwyraźniej nie wiedziały o tym aż do 1995 roku.

Dochodzenia opisane w raporcie doprowadziły w końcu do aresztowania Wen Ho Lee, naukowca z Los Alamos, który początkowo został oskarżony o przekazywanie Chinom informacji o broni. Sprawa przeciwko Lee ostatecznie jednak upadła, a on sam został ostatecznie oskarżony jedynie o niewłaściwe obchodzenie się z danymi. Inne osoby i grupy aresztowane lub ukarane grzywną to naukowiec Peter Lee (nie spokrewniony z Wen Ho Lee), który został aresztowany za rzekome przekazanie Chinom tajemnic dotyczących radarów łodzi podwodnych, oraz firmy Loral Space & Communications i Hughes Electronics, które przekazały Chinom tajemnice dotyczące pocisków rakietowych. Nie dokonano żadnych innych aresztowań w związku z kradzieżą projektów jądrowych.

Pakistan

W styczniu 2004 r. dr Abdul Qadeer Khan, pakistański naukowiec zajmujący się energią jądrową, przyznał się do sprzedaży zastrzeżonej technologii broni jądrowej Libii, Iranowi i Korei Północnej. Według jego zeznań i raportów agencji wywiadowczych, Khan sprzedał tym trzem krajom projekty wirówek służących do wzbogacania uranu i chińskie projekty głowic nuklearnych, a także same wirówki. Wcześniej mówiło się, że Khan wziął projekty wirówek gazowych od holenderskiej firmy zajmującej się wzbogacaniem uranu (URENCO), które wykorzystał do pomocy w uruchomieniu pakistańskiego programu budowy broni jądrowej. 5 lutego 2004 r. prezydent Pakistanu, generał Pervez Musharraf, powiedział, że ułaskawił Khana. Rząd Pakistanu twierdzi, że nie brał udziału w szpiegostwie, ale odmawia wydania Khana na przesłuchanie przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej.