Paleolit

Kultury

Oldowan

Oldowan jest archeologicznym terminem używanym w odniesieniu do przemysłu narzędzi skalnych, który był używany przez hominidów w najwcześniejszym okresie paleolitu. Przez długi czas uważano, że Oldowan był najwcześniejszym przemysłem narzędziowym w prehistorii, od 2,6 miliona lat temu do 1,7 miliona lat temu. Po nim nastąpił bardziej wyrafinowany przemysł acheulejski. Narzędzia z Oldowan były więc najwcześniejszymi narzędziami w historii ludzkości i stanowiły początek zapisu archeologicznego. Termin "Oldowan" pochodzi z miejsca w wąwozie Olduvai w Tanzanii, gdzie pierwsze narzędzia Oldowan zostały odkryte przez archeologa Louisa Leakeya w latach trzydziestych XX wieku. Obecnie wiadomo, że narzędzia kamienne były używane znacznie wcześniej (3,3 mln lat temu) i to zdecydowanie przed ewolucją rodzaju Homo.

Nie wiadomo na pewno, który gatunek rzeczywiście stworzył i używał narzędzi Oldowan. Osiągnęła ona swój szczyt z wczesnymi gatunkami Homo, takimi jak H. habilis i H. ergaster. Wczesny Homo erectus wydaje się dziedziczyć technologię Oldowan i udoskonala ją do przemysłu acheuleańskiego, który rozpoczął się 1,7 miliona lat temu. Narzędzia Oldowan są czasami nazywane narzędziami kamiennymi, tak się je nazywa, ponieważ wybierane do ich produkcji blanki przypominają już, w formie kamyczków, produkt końcowy. Narzędzia z Oldowanu dzielą się czasem na typy, takie jak rozdrabniacze, skrobaki i wałki, ponieważ wydają się one być ich głównym zastosowaniem.

Acheulean

Acheulean jest przemysłem produkcji narzędzi kamiennych przez wczesnych ludzi ery dolnego paleolitu w Afryce i dużej części Azji Zachodniej i Europy. Narzędzia acheuleańskie są zwykle spotykane z Homo erectus pozostałości. Są one po raz pierwszy opracowane z bardziej prymitywnych technologii Oldowan około 1,8 mln lat temu, przez Homo habilis.

Była to dominująca technologia przez większą część ludzkiej historii. Ponad milion lat temu acheulejscy użytkownicy narzędzi opuścili Afrykę, aby skolonizować Eurazję. ^[5] Ich owalne i gruszkowate osie ręczne zostały znalezione na dużym obszarze. Niektóre przykłady zostały dokładnie wykonane. Chociaż rozwinęła się ona w Afryce, nazwa przemysłu pochodzi od miejsca typu Saint-Acheul, obecnie przedmieścia Amiens w północnej Francji, gdzie niektóre z pierwszych przykładów znaleziono w XIX wieku.

John Frere jako pierwszy zaproponował na piśmie bardzo starożytną datę dla osi ręcznych Acheulean. W 1797 roku wysłał dwa przykłady do Royal Academy w Londynie z Hoxne w Suffolk. Znalazł je w prehistorycznych osadach jeziornych wraz z kośćmi wymarłych zwierząt i doszedł do wniosku, że zostały one wykonane przez ludzi, "którzy nie używali metali" i że należały do "bardzo starożytnego okresu rzeczywiście, nawet poza obecnym światem". Jego idee były jednak ignorowane przez jego współczesnych, którzy posiadali przeddarwinowski pogląd na ewolucję człowieka.

Dating the Acheulean

Radiometryczne datowanie, często potasowo-argonowe, złóż zawierających materiał acheulejski jest w stanie szeroko umiejscowić techniki acheulejskie od około 1,65 miliona lat temu^[6] do około 100 000 lat temu. ^{[7] Najwcześniej} przyjęte przykłady tego typu, mające 1,65 mln lat, pochodzą z zachodniego regionu Turkany w Kenii^[8]. Niektórzy uważają, że ich pochodzenie może mieć miejsce już 1,8 mln lat temu. ^[9]

W poszczególnych regionach datowanie to można znacznie udoskonalić; na przykład w Europie metody acheulejskie dotarły na kontynent dopiero około 400 tys. lat temu, a na mniejszych obszarach badawczych zakresy dat mogą być znacznie krótsze. Daty liczbowe mogą być jednak mylące i często zdarza się kojarzyć przykłady tej wczesnej ludzkiej branży narzędziowej z jednym lub kilkoma okresami lodowcowymi lub międzylodowcowymi albo z konkretnym wczesnym gatunkiem człowieka. Pierwszym użytkownikiem narzędzi acheulejskich był Homo ergaster, który po raz pierwszy pojawił się około 1,8 miliona lat temu. Niektórzy badacze wolą nazywać tych użytkowników wczesnym Homo erectus. ^[10] Późniejsze formy wczesnego człowieka również używały technik acheulejskich i są opisane poniżej.

We wczesnym prehistorycznym przemyśle kamieniarskim istnieje znaczne nakładanie się czasu. W niektórych regionach acheulejskie grupy wykorzystujące narzędzia były współczesne z innymi, mniej zaawansowanymi gałęziami przemysłu, takimi jak Clactonian. Następnie, później, narzędzia acheulejskie pojawiają się w tym samym czasie, co bardziej wyrafinowany Mousterian ^[11]. Acheulean nie był starannie zdefiniowanym okresem, ale techniką wytwarzania narzędzi, która szczególnie dobrze rozwijała się we wczesnej prehistorii. Acheulean był podstawową metodą wytwarzania narzędzi kamiennych, która była rozpowszechniona na dużej części Starego Świata.

Clactonian

Clactonian jest przemysłem europejskiej produkcji narzędzi krzemieniowych, który datuje się na wczesną część okresu międzylodowcowego 400.000 lat temu. Narzędzia klaktońskie zostały wyprodukowane przez Homo erectus, a nie przez współczesnego człowieka. Wczesne, surowe narzędzia krzemieniowe z innych regionów wykorzystujące podobne metody nazywane są albo technologią Clactonian albo core & flake.

Nazwa Clactonian pochodzi od znalezisk dokonanych w Clacton-on-Sea w angielskim hrabstwie Essex w 1911 roku. Znalezione tam artefakty obejmowały narzędzia do siekania krzemienia, płatki krzemienia oraz wierzchołek obrobionego drewnianego trzonu wraz z pozostałościami gigantycznego słonia i hipopotama. Dalsze przykłady narzędzi znaleziono na budowach w Swanscombe, Kent i Barnham w Suffolk; podobne przemysły zostały zidentyfikowane w całej północnej Europie.

Przemysł Clactonian polegał na wybijaniu grubych, nieregularnych płatków z rdzenia krzemieniowego, który następnie był wykorzystywany jako siekacz. Płatki te miały być używane jako surowe noże lub skrobaki. W odróżnieniu od narzędzi oldowskich, z których pochodziły narzędzia klaktońskie, niektóre z nich były karbowane, co oznaczało, że były przymocowane do uchwytu lub trzonka.

Przemysł Clactonian mógł współistnieć z przemysłem acheulejskim (który stosował handaxy). Jednakże w 2004 r. w pobliżu Dartford w Kent w 2004 r. dokonano wykopalisk rannego słonia plejstoceńskiego. Archeolodzy odnaleźli wiele Clactonian krzemieniowych narzędzi, ale nie znaleziono kijów. Ponieważ kajdanki byłyby bardziej przydatne niż śmigłowce do rozczłonkowania tuszy słonia, jest to dowód na to, że Clactonian stanowi odrębny przemysł. Krzemień o odpowiedniej jakości był dostępny na tym obszarze, więc prawdopodobnie ludzie, którzy rzeźbili słonia nie mieli wiedzy, aby wykonać ręczniki.

Mousterian

Mousterian to przemysł narzędzi kamiennych związanych z człowiekiem neandertalskim, Homo neandertalczykiem. Pochodzi z około 300,000 lat do około 30,000 lat temu. Istnieje do trzydziestu rodzajów narzędzi w Mousterian, w przeciwieństwie do około sześciu w Acheulean.

Mousterian został nazwany od miejsca typu Le Moustier, schroniska skalnego w regionie Dordogne we Francji. Podobny flintwork został znaleziony w całej niezlodowaciałej Europie, a także na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej. Rękojeści, długie ostrza i punkty są charakterystyczne dla tej branży. Ogólnie rzecz biorąc, przedmioty te są lepiej wykończone niż jakiekolwiek poprzednie prace. Metoda otrzymywania ostrzy i płatków nazywana jest techniką Levallois. Jest to technika przygotowawcza: nad rdzeniem pracuje się tak, aby można było oderwać długie, drobne ostrze. Do tej jakości pracy potrzebny jest "miękki" młotek wykonany z czegoś takiego jak poroże jelenia, a nie młotek kamienny. Dodatkowy rozmiar mózgu neandertalczyków jest prawdopodobnie istotny dla tych osiągnięć.

Kultury, które podążają za Mousterianem to wszystkie kultury współczesnego człowieka, Homo sapiens. Charakterystyczne dla naszego gatunku jest produkowanie wielu innych narzędzi, wszystkie wyspecjalizowane do konkretnych zadań. W Górnym Paleolitu istnieje co najmniej 100 rodzajów narzędzi, w porównaniu do maksymalnie 30 narzędzi w Mousterian.

Oldowan kamykowe narzędzie, najbardziej podstawowe z ludzkich narzędzi kamiennych


Handaxe Acheulean z Zamory


Ogromny Clactonian rdzeń wykonany z kwarcytu. Dość małe płatki zostałyby z niego zerwane.


Narzędzie Mousterian z Francji

Chronologia paleolitu i kolejnych okresów

Paleolit jest czasem podzielony na trzy (nieco nakładające się na siebie) okresy, które oznaczają postęp technologiczny i kulturowy w różnych społecznościach ludzkich:

• Paleolitowy
• Dolny paleolit (c2,6 lub 2,5 miliona lat temu-100 000 lat temu)
• Middle Palaeolithic (c300,000-30,000 lat temu)
• Górny paleolit (c45,000 lub 40,000-10,000 lat temu).

Po paleolitu następuje epoka mezolitu i neolitu, która oznacza koniec epoki kamiennej. Epoka brązu i epoka żelaza następują zaraz po epoce kamienia łupanego.

Przegląd głównych cech tych okresów

Wiek	Okres:	Narzędzia	Gospodarka	Lokale mieszkalne	Społeczeństwo	Religia
Wiek kamienny	Paleolitowy	Narzędzia: zaostrzone narzędzia krzemieniowe lub kamienne: siekiery ręczne, skrobaki, drewniane włócznie	Polowanie i zbieranie	Ruchomy tryb życia - jaskinie, chaty, łopaty na zęby lub skórę, głównie nad rzekami i jeziorami	Plemiona zbieraczy roślin i myśliwych (25-100 osób)	Dowody na wiarę w życie pozagrobowe w Górnym Paleolitu: pojawienie się rytuałów pogrzebowych i kult przodków. Kapłani i słudzy sanktuarium pojawiają się w prehistorii.
	Mezolit (znany jako epipalaeolit na obszarach bez tendencji do rolniczego stylu życia)	Drobne małe narzędzia: łuk i strzała, harpuny, kosz na ryby, łodzie			Plemiona i zespoły
	Neolitowy	Narzędzia: dłuto, motyka, pług, hak żniwny, dzbanek do zboża, jęczmień, krosno, ceramika i broń	Rolnictwo, łowiectwo i pozyskiwanie zwierząt, rybołówstwo i udomowienie	Gospodarstwa rolne w epoce neolitu i brązu Tworzenie miast w epoce brązu	Plemiona i wodzowie w niektórych społeczeństwach neolitycznych na końcu neolitu. Państwa i cywilizacje w epoce brązu.
Wiek brązu		Pisanie; narzędzia z miedzi i brązu, koło garncarskie	Rolnictwo; hodowla bydła; rzemiosło, handel
Epoka żelaza		Narzędzia żelazne

Figurki Wenus

Prawdopodobnie wśród najwcześniejszych śladów sztuki są figurki Wenus. Są to figurki (bardzo małe figurki) kobiet, w większości ciężarnych z widocznymi piersiami. Figurki znaleziono na terenach od Europy Zachodniej po Syberię. Większość z nich ma od 20.000 do 30.000 lat. Znaleziono dwie znacznie starsze figurki: Wenus z Tan-Tan, datowaną na 300,000 do 500,000 lat temu znaleziono w Maroku. The Wenus Berekhat Ram znajdować na the Golan Wzgórze. Ona być datowany 200,000 do 300,000 rok temu. Ono móc the jeden the jeden wczesny rzecz który pokazywać the ludzki forma.

Do wykonania figurek użyto różnych rodzajów kamienia, kości i kości słoniowej. Niektóre z nich są również wykonane z gliny, która następnie została spalona w pożarze. Jest to jeden z najwcześniejszych znanych śladów wykorzystania ceramiki.

Dziś nie wiadomo, co te figurki znaczyły dla ludzi, którzy je tworzyli. Istnieją dwie podstawowe teorie:

• Mogą one być reprezentacją ludzkiej płodności, lub mogły zostać stworzone, aby jej pomóc.
• Mogą one reprezentować (płodność) boginie.

Naukowcy wykluczyli, że te figurki były związane z płodnością pól, ponieważ w czasie ich produkcji nie odkryto rolnictwa.

Dwie starsze figurki mogły powstać głównie w wyniku procesów naturalnych. Wenus z Tan-Tan została pokryta substancją, która mogła być pewnego rodzaju farbą. Substancja ta zawierała śladowe ilości żelaza i manganu. Figurka Berekhat Ram pokazuje ślady, że ktoś pracował nad nią przy pomocy narzędzia. Badanie przeprowadzone w 1997 roku stwierdza, że te ślady nie mogły być pozostawione przez samą naturę.

Obrazy w jaskiniach

Obrazy jaskiniowe to obrazy, które zostały wykonane na ścianach lub dachach jaskiń. Wiele malowideł jaskiniowych należy do epoki paleolitu i pochodzi z okresu od około 15.000 do 30.000 lat temu. Do najbardziej znanych należą malowidła w jaskiniach Altamira w Hiszpanii i Lascaux we Francji. ^p545 W Europie znajduje się około 350 jaskiń, w których znaleziono malowidła jaskiniowe. Zazwyczaj malowane są w nich zwierzęta, takie jak tury, bizony czy konie. Nie wiadomo, dlaczego te malowidła zostały namalowane. Nie są one po prostu dekoracją miejsc, w których mieszkali ludzie. W jaskiniach, w których je znaleziono, zazwyczaj nie ma śladów, że ktoś w nich mieszkał.

Jedną z najstarszych jaskiń jest ta w Chauvet we Francji. Malowidła w tej jaskini dzielą się na dwie grupy. Jedna datowana jest na około 30.000 - 33.000 lat temu, druga na 26.000 - 27.000 lat temu. ^p546 Najstarsze znane malowidła jaskiniowe, oparte na radiowęglowym datowaniu "czerni z rysunków, ze śladów po pochodniach i z podłóg". Na rok 1999 zanotowano daty 31 próbek z jaskini. Najstarsze malowidła pochodzą z 32 900±490 lat temu.

Niektórzy archeolodzy zakwestionowali tę randkę. Züchner uważa, że obie grupy datują się na 23.000-24.000, a 10.000-18.000 lat temu. Pettitt i Bahn uważają, że randki są niespójne. Mówią, że ludzie w tamtych czasach malowali rzeczy inaczej. Nie wiedzą również, skąd węgiel drzewny używany do malowania niektórych rzeczy jest i jak duża jest malowana powierzchnia.

Ludzie z epoki paleolitu dobrze rysowali. Wiedzieli o perspektywie, wiedzieli o różnych sposobach rysowania. Potrafili też obserwować zachowanie malowanych przez siebie zwierząt. Niektóre z obrazów pokazują, jak zachowywały się namalowane zwierzęta. Obrazy te mogły być ważne dla rytuałów.

Wenus z Willendorfu jest znaną figurką. Została wykonana około 25.000 lat temu


Koń, z jaskiń Lascaux, we Francji, około 16.000 lat.

Dieta i odżywianie

Ogólnie rzecz biorąc

Paleolityczne polowanie i zbieranie ludzi jadło warzywa liściaste, owoce, orzechy i owady, mięso, ryby i skorupiaki. Ponieważ istnieje niewiele bezpośrednich dowodów, prawie niemożliwe jest określenie względnych proporcji pokarmów roślinnych i zwierzęcych. Istnieje nowoczesna dieta zwana dietą paleolityczną, ale ma ona niewiele wspólnego z ówczesną dietą paleolityczną. Nawet twierdzenie, że większość ludzi w danym okresie dzieliła tę samą dietę, jest problematyczne. Dieta paleolityczna była wydłużonym okresem czasu. W tamtym czasie było wiele osiągnięć technologicznych, z których wiele miało wpływ na strukturę diety człowieka. Na przykład, człowiek prawdopodobnie nie posiadał kontroli nad ogniem aż do środkowego paleolitu, czyli narzędzi niezbędnych do prowadzenia ekstensywnych połowów. ^{[] Z} drugiej strony, obie te technologie są powszechnie uznane za powszechnie dostępne dla ludzi do końca paleolitu (w konsekwencji, pozwalając ludziom w niektórych regionach planety w dużym stopniu polegać na połowach i polowaniach). Ponadto paleolit przyczynił się do znacznej ekspansji geograficznej populacji ludzkich. Uważa się, że w okresie dolnego paleolitu przodkowie współczesnych ludzi byli ograniczeni do Afryki na wschód od Wielkiej Doliny Ryftowej. Podczas środkowego i górnego paleolitu, ludzi znacznie rozszerzył ich obszar zamieszkania, osiągając ekosystemy tak zróżnicowane, jak Nowa Gwinea i Alaska. Konieczne było również dostosowanie ich diety do lokalnych zasobów, które były dostępne.

Antropolodzy mają różne opinie na temat proporcji spożywanych pokarmów roślinnych i zwierzęcych. Podobnie jak w przypadku istniejących jeszcze myśliwych i zbieraczy, istniało wiele różnych "diet" - w różnych grupach - owoców i warzyw. Względne proporcje pokarmów roślinnych i zwierzęcych w diecie paleolitów często różniły się w zależności od regionu; w regionach chłodniejszych konieczne było więcej mięsa. Regiony te były zamieszkiwane przez anatomicznie nowoczesnych ludzi dopiero po 30.0000-50.000 BP. Powszechnie uważa się, że wiele nowoczesnych narzędzi łowieckich i rybackich, takich jak haki na ryby, sieci, łuki i trucizny, zostało wprowadzonych dopiero w Górnym Paleolitu, a być może nawet neolitu. Jedynymi narzędziami myśliwskimi szeroko dostępnymi dla ludzi w znacznej części okresu paleolitu były ręczne włócznie i harpuny. Istnieją dowody na to, że paleolitycy zabijali i żywili się fokami i elandami aż do 100.000 lat BP. Z drugiej strony, kości bawołów znalezione w jaskiniach afrykańskich z tego samego okresu są zazwyczaj bardzo młodymi lub bardzo starymi osobnikami i nie ma dowodów, że świnie, słonie lub nosorożce były w tym czasie polowane przez ludzi.

Rozwój sytuacji

Inny pogląd jest taki, że aż do Górnego Paleolitu, ludzie byli owocowcami (zjadaczami owoców), którzy uzupełniali swoje posiłki padliną, jajkami i małymi zdobyczami, takimi jak małe ptaki i małże. Tylko w rzadkich przypadkach udało im się zabić i skonsumować dużą dziczyznę, taką jak antylopy. Pogląd ten jest poparty badaniami wyższych małp, zwłaszcza szympansów. Szympansy są najbliżej człowieka genetycznie. Dzielą one ponad 96% swojego kodu DNA z ludźmi, a ich układ pokarmowy jest funkcjonalnie bardzo podobny. Szympansy są przede wszystkim owocożerców, ale mogą i będą spożywać i trawić mięso zwierząt, biorąc pod uwagę możliwość. Ogólnie rzecz biorąc, ich rzeczywista dieta w środowisku naturalnym jest w około 95% oparta na roślinach, a pozostałe 5% wypełnione jest owadami, jajami i małymi zwierzętami. W niektórych ekosystemach szympansy są jednak drapieżne, tworząc strony do polowania na małpy. Niektóre badania porównawcze przewodu pokarmowego ludzi i wyższych naczelnych sugerują, że ludzie ewoluowali w celu uzyskania większej ilości kalorii ze źródeł takich jak pokarmy dla zwierząt, pozwalając im zmniejszyć rozmiar przewodu pokarmowego w stosunku do masy ciała i zamiast tego zwiększyć masę mózgu.

Ludy paleolityczne cierpiały mniej głodu i niedożywienia niż neolityczne plemiona rolnicze, które po nich nastąpiły. Było to częściowo spowodowane tym, że paleolityczni myśliwi-zbieracze mieli dostęp do szerszej gamy naturalnych produktów spożywczych, co pozwoliło im na bardziej odżywczą dietę i zmniejszyło ryzyko głodu. Wiele z głodów, których doświadczyli neolityczni (i niektóre nowoczesne) rolnicy, było spowodowanych lub wzmocnione przez ich zależność od niewielkiej liczby upraw. Uważa się, że dzika żywność może mieć znacznie inny profil żywieniowy niż żywność uprawna. Większa ilość mięsa uzyskanego w wyniku polowania na duże zwierzęta łowne w diecie paleolitycznej niż neolitycznej mogła również pozwolić paleolitycznym myśliwym-zbieraczom na korzystanie z bardziej odżywczej diety niż neolityczni rolnicy. Argumentowano, że przejście od łowiectwa i zbieractwa do rolnictwa spowodowało wzrost zainteresowania ograniczonym asortymentem żywności, przy czym mięso najprawdopodobniej schodzi na dalszy plan roślinom. Jest również mało prawdopodobne, że paleolityczni myśliwi-zbieracze byli dotknięci nowoczesnymi chorobami zamożności, takimi jak cukrzyca typu 2, choroba wieńcowa i choroba naczyń mózgowych, ponieważ jedli głównie chude mięso i rośliny i często angażowali się w intensywną aktywność fizyczną, a także dlatego, że średnia długość życia była krótsza niż wiek powszechnego występowania tych warunków.

Rośliny strączkowe z dużych nasion były częścią diety człowieka na długo przed neolityczną rewolucją rolniczą, jak wynika z archeobotanicznych znalezisk z Mousterian warstwy Kebara Cave, w Izraelu. Istnieją dowody wskazujące na to, że paleolityczne społeczeństwa zbierały dzikie zboża do użytku spożywczego co najmniej 30.000 lat temu. Jednak nasiona, takie jak ziarna i fasola, były rzadko spożywane i nigdy w dużych ilościach na co dzień. Najnowsze dowody archeologiczne wskazują również, że winiarstwo mogło pochodzić z paleolitu, gdy wczesni ludzie pili sok z naturalnie sfermentowanych dzikich winogron z woreczków ze skóry zwierzęcej. Ludzie paleolityczni spożywali mięso organów zwierzęcych, w tym wątroby, nerek i mózgów. Wydaje się, że górne paleolityczne kultury posiadały znaczną wiedzę o roślinach i ziołach i mogły mieć, choć bardzo rzadko, praktykowane podstawowe formy ogrodnictwa. W szczególności, banany i bulwy mogły być uprawiane już 25.000 BP w południowo-wschodniej Azji. Wydaje się, że późniejsze społeczeństwa górnego paleolitu również okazjonalnie praktykowały pasterstwo i hodowlę zwierząt, prawdopodobnie ze względów dietetycznych. Na przykład, niektóre europejskie kultury późnego górnego paleolitu udomowiły i hodowały renifery, prawdopodobnie dla ich mięsa lub mleka, już 14 000 BP. Prawdopodobnie w okresie paleolitu ludzie spożywali również rośliny halucynogenne. Australijskie Aborygeni spożywają różne rodzime pokarmy zwierzęce i roślinne, zwane bushfoodem, od około 60.000 lat, od czasów środkowego paleolitu.

Ludzie w środkowym paleolitu, takich jak neandertalczyków i środkowego paleolitu Homo sapiens w Afryce, zaczęli łowić skorupiaki na jedzenie, jak wykazano przez gotowanie skorupiaków w neandertalskich miejscach we Włoszech około 110.000 lat temu i Middle Paleolitic Homo sapiens miejsc w Pinnacle Point, w Afryce około 164.000 BP. Chociaż rybołówstwo stało się powszechne tylko podczas Górnego Paleolitu, ryby były częścią diety człowieka na długo przed świtem Górnego Paleolitu i z pewnością były spożywane przez ludzi od co najmniej Średniego Paleolitu. Na przykład paleolit środkowy Homo sapiens w regionie obecnie okupowanym przez Demokratyczną Republikę Konga polował już 90.000 lat temu na duże, 6-metrowe (1,8 m), długie sumy w specjalistycznych punktach połowu kolcami. Wynalezienie rybołówstwa pozwoliło niektórym paleolitycznym, a później myśliwym i zbieraczom stać się osiadłymi lub pół-nadającymi, co zmieniło ich struktury społeczne. Przykładami takich społeczeństw są Lepenski Vir, a także niektórzy współcześni myśliwi-zbieracze, tacy jak Tlingit. W niektórych przypadkach (przynajmniej Tlingit) rozwinęły one rozwarstwienie społeczne, niewolnictwo i złożone struktury społeczne, takie jak wodzowie.

Antropolodzy tacy jak Tim White sugerują, że kanibalizm był powszechny w społeczeństwach ludzkich przed powstaniem Górnego Paleolitu, w oparciu o dużą ilość "zarżniętych ludzkich" kości znalezionych w Neandertalu i innych miejscach dolnego/środkowego paleolitu. Kanibalizm w dolnym i środkowym paleolitu mógł wystąpić z powodu niedoborów żywności. Mogło to jednak nastąpić z powodów religijnych i zbiegać się w czasie z rozwojem praktyk religijnych, o których sądzono, że miały miejsce w Górnym Paleolicie. Niemniej jednak możliwe jest, że społeczeństwa paleolityczne nigdy nie praktykowały kanibalizmu, a szkody w odzyskanych kościach ludzkich były wynikiem rytualnego pośmiertnego oczyszczania kości lub drapieżników, takich jak koty o zębach szablastych, lwy i hieny.

Ludzie mogą mieć pierwsze sfermentowane winogrona w woreczkach ze skórką zwierzęcia, aby stworzyć wino podczas paleolitu.


Duże zwierzęta łowne, takie jak jelenie, były ważnym źródłem białka w dietach Środkowego i Górnego Paleolitu.

Powiązane strony

• Kamienne narzędzie
• Siekiera ręczna