Wapień Solnhofen
Wapień Solnhofen jest najbardziej znanym na świecie miejscem występowania skamieniałości. Jest to lagerstätte górnojurajskich wapieni, które zachowały wiele skamieniałości w bardzo szczegółowy sposób. Okazy Archaeopteryx są prawdopodobnie najcenniejszymi skamieniałościami na świecie, ponieważ są to najwcześniejsze skamieniałości ptaka zdolnego do lotu.
Łoże Solnhofen leży w niemieckim kraju związkowym Bawaria(Bayern), w połowie drogi między Norymbergą (Nürnberg) a Monachium (München). Pierwotnie wydobywano je jako źródło dachówek i płytek podłogowych, a następnie do druku litograficznego.
Rhamphorhynchus z Solnhofen
Paleośrodowisko
W późnej jurze obszar ten był archipelagiem na skraju Morza Tetydy. Obejmował on spokojne laguny, które miały ograniczony dostęp do otwartego morza, ponieważ były otoczone rafami koralowymi. Odpływ wody z lądu był niewielki, a pod wpływem słońca parowanie było duże. Zasolenie wzrosło tak bardzo, że powstała solanka nie była w stanie utrzymać życia, z wyjątkiem górnej części słupa wody.
Najniżej położona woda była nie tylko bardzo słona, ale również hipoksyczna: o bardzo niskiej zawartości tlenu. Spowodowane to było brakiem mieszania się wody. Na dnie laguny nie było wielu zwykłych padlinożerców. Ze stanu wody wynika, że prawie wszystkie skamieniałe zwierzęta nie żyły w lagunie. Musiały żyć na lądzie, w powietrzu lub na morzu poza rafą. A kiedy umierały, spadały, dryfowały lub były zmywane do lagun z powietrza, oceanu lub lądu. Sporadyczne sztormy morskie zabijały zwierzęta latające i zmiatały ryby nad rafę w zawiesinie drobno rozproszonego wapna. Tam ciała zapadały się w martwą strefę i były konserwowane.
Po znalezieniu się w lagunie ciała zakopywały się w miękkim węglanowym mule. W ten sposób wiele delikatnych stworzeń uniknęło pożarcia przez padlinożerców lub rozerwania przez prądy morskie. Zachowały się skrzydła ważek, odciski zabłąkanych piór i rośliny lądowe, które wpadły do lagun.
"Różnorodność i liczba znanych skamieniałości jest zwodnicza. Występowanie skamieniałości jest dość niskie. W istocie, pracownik może wydobywać je przez cały dzień i nie znaleźć ani jednej. Setki lat wydobywania skamieniałości sprawiają, że wydają się one tak pozornie powszechne".
Zakres gatunków kopalnych daje pełny obraz lokalnego jurajskiego ekosystemu. Czasami laguny prawie wyschły, odsłaniając lepkie węglanowe błota, które uwięziły owady, a nawet kilka małych dinozaurów. Udało się zidentyfikować ponad 600 gatunków. Znaleziono siedem rodzajów i aż 29 gatunków pterozaurów. Sugeruje to, że w tym ekosystemie pterozaury były bardziej powszechne i zróżnicowane niż ptaki. Rozmiary pterozaurów wahały się od wielkości wróbla do 1,2 m (4 stóp) długości.
Drobnoziarnista struktura mułków tworzących wapień jest idealna do produkcji płyt litograficznych do drukowania ilustracji. W XIX wieku podczas intensywnych prac wydobywczych znaleziono wiele skamieniałości, co upamiętnia nazwa Archaeopteryx lithographica, której wszystkie okazy pochodzą z tych złóż. Najbliższy współczesny analog do warunków Solnhofen jest podobno Orca Basin w północnej części Zatoki Meksykańskiej, choć obszar ten jest znacznie głębszy niż laguny Solnhofen.
Fauna i flora
Biota Solnhofen obejmuje zwierzęta i rośliny, które żyły na tym terenie. Wszystkie zostały znalezione w kamieniołomach wapienia.
Produkcja węglanów
Węglan był produkowany głównie przez:
- Cyjanobakterie, oraz jednokomórkowe protisty, takie jak
- Kokkolitofory (12 rodzajów), oraz
- Foraminifera (pięć rodzajów).
Obie te grupy wytwarzają struktury szkieletowe z węglanu wapnia.
Rośliny
Część szczątków roślin lądowych dostała się do laguny. Były to prawie same gynmospermy.
- Gymnosperms
- Pteridospermy: trzy rodzaje
- Ginkgo: dwa rodzaje
- Drzewa iglaste: cztery rodzaje
Kręgowce
- Wiele ryb
Gady (Sauropsida)
- Dinozaury i ptaki: Archaeopteryx, Wellnhoferia i Compsognathus
- Pterozaury:
- Rhamphorhynchoidea: Rhamphorhynchus (14 gatunków)
- Anurognathidae: Anurognathus
- Pterodactyloidea: Aurorazhdarcho, Ctenochasma, Cycnorhamphus, Germanodactylus, Gnathosaurus, Pterodactylus (19 gatunków, z których większość może być stadiami wiekowymi), Scaphognathus
- Żółwie: cztery rodzaje
- Plezjozaury: jeden rodzaj
- Jaszczurki: cztery rodzaje
- Rhynchocephalia: pięć rodzajów
- Crocodilia: siedem rodzajów
Bezkręgowce
Knidaria
Echinodermy
- Krynoidy: Saccocoma (najpospolitsza skamieniałość w wapieniu), oraz trzy inne rodzaje
- Rozgwiazdy (Asteroidea), dwa rodzaje
- Jeżowce (Echinoidea), osiem rodzajów
- Holothuroidea (ogórki morskie), siedem rodzajów
Mięczaki
- Głowonogi:
- Kałamarnice i mątwy: Belemnotheutis i osiem innych rodzajów
- Belemnites: trzy rodzaje
- Nautiloidy: jeden rodzaj
- Amonity: dziesięć rodzajów
- Małże: siedem rodzajów
- Gastropody: pięć rodzajów
Insekty
- Muchówka (Ephemeroptera): jeden gatunek
- Ważka (Odonata): 13 rodzajów
- Karaluch (Blattaria): trzy rodzaje
- Ensifera (szarańczaki i świerszcze): trzy rodzaje
- Cykady: cztery rodzaje
- Koronczarki (Neuroptera): cztery rodzaje
- Chrząszcze (Coleoptera): 14 rodzajów
- Heteroptera (pluskwiaki i skorpiony wodne): pięć rodzajów
- Hymenoptera: jeden rodzaj
- Mucha Caddis (Trichoptera): dwa rodzaje
- Muchy (Diptera): dwa rodzaje
Crustacea
- Malacostracans:
- Mysidae: dwa rodzaje
- Isopoda: dwa rodzaje
- Decapoda: 27 rodzajów
- Stomatopody
- Pąkle (Cirripedia): dwa rodzaje
Inne
Wnioski
Dane te pokazują pewne rzeczy na temat fauny i flory regionu.
- W pobliżu laguny było bardzo różnorodne życie.
- Chrząszcze były już najbardziej powszechnym rodzajem owadów, a ważki były również powszechne. Niektóre inne rodzaje owadów (błonkówki i muchówki) nie były tak powszechne jak dzisiaj.
- Pterozaury odniosły w tamtych czasach znacznie większy sukces niż ptaki. Były o wiele bardziej powszechne i zróżnicowane.
- Nowo wyewoluowane pterodaktyle były już bardziej zróżnicowane niż Rhamphorhynchoids, ale pojedynczy rodzaj Rhamphorhynchus był wciąż bardzo powszechny.
- Nie znaleziono tu żadnych ssaków.
