Szkocja

Geografia

Główna część Szkocji stanowi ⅓ wielkości Wysp Brytyjskich i znajduje się na północny zachód od Europy kontynentalnej.

Powierzchnia terenu Szkocji wynosi 78 772 km² (30 414 m²). Jedyna granica lądowa Szkocji jest z Anglią i przebiega przez 96 km (60 mil). Ocean Atlantycki graniczy z zachodnim wybrzeżem, a Morze Północne znajduje się na wschodzie. Wyspa Irlandia znajduje się zaledwie 30 kilometrów (20 mil) od południowej części Kintyre, Norwegia 305 kilometrów (190 mil) na wschód, a Wyspy Owcze 270 kilometrów (168 mil) na północ. Ląd Szkocji obejmuje również kilka wysp, w tym Hebrydy Wewnętrzne i Zewnętrzne u zachodniego wybrzeża oraz archipelagi Orkadów i Szetlandów na północy lądu stałego.

Na północy Szkocji jest wiele gór, a mieszka tam niewielu ludzi. Większość ludzi mieszka na nizinach (Edynburg, Glasgow, Aberdeen i Dundee), lub wokół wybrzeża. Na południe od pasa centralnego znajdują się Wyżyny Południowe, kolejne pagórkowate miejsca. Na zachodnim wybrzeżu i na północy znajduje się wiele wysp. Najwyższą górą w Szkocji jest Ben Nevis, który jest również najwyższą górą na Wyspach Brytyjskich.

Historia

Historia Szkocji zaczyna się, gdy ludzie po raz pierwszy zaczęli żyć w Szkocji po zakończeniu ostatniej epoki lodowcowej. Zgodnie z mitami i legendami, matki Marii z Guise nawiedzają pałac w Linlithgow, a jej imię to również Biała Dama. Uważa się, że John Brown nawiedza zamek Balmoral. Z cywilizacji z epoki kamienia, brązu i żelaza, która istniała w tym kraju, pozostało wiele skamieniałości, ale nie zachowały się żadne pisemne zapisy. Ci ludzie nie mieli pisma.

Pisana historia Szkocji zaczyna się, gdy Cesarstwo Rzymskie przybyło do Wielkiej Brytanii, a Rzymianie najechali to, co obecnie jest Anglią i Walią, nazywając ją Britanią. Na północy była Kaledonia, ziemia nie w pełni należąca do Rzymian. Tylko południowa Kaledonia została podbita przez Rzymian, którzy założyli takie miasta jak Edynburg, gdy tworzyli mur antoniński. Jej mieszkańcami byli Piktowie. Oznaczało to, że Szkoccy nie byli dotknięci przez Rzymian tak samo jak Anglicy. Morze było bardzo ważne ze względów handlowych.

Ze względu na położenie Szkocji na świecie i jej silne uzależnienie od szlaków handlowych drogą morską, kraj ten utrzymywał bliskie związki na południu i wschodzie z krajami bałtyckimi, a przez Irlandię z Francją i Europą. Po aktach rewolucji unijnej i przemysłowej Szkocja stała się jednym z największych państw handlowych, intelektualnych i przemysłowych w Europie.

Wojny o niepodległość

Wojny o niepodległość Szkocji były wieloma kampaniami wojskowymi prowadzonymi między Szkocją a Anglią pod koniec XIII i na początku XIV wieku.

Pierwsza wojna (1296-1328) rozpoczęła się wraz z angielską inwazją na Szkocję w 1296 roku, a zakończyła podpisaniem traktatu edynbursko-northamptońskiego w 1328 roku. Druga wojna (1332-1357) rozpoczęła się wraz z popartą przez Anglików inwazją Edwarda Balliola na Szkocję i "Disinherited" w 1332 r., a zakończyła około 1357 r. podpisaniem traktatu z Berwick.

Wojny były dla Szkocji częścią wielkiego kryzysu narodowego, a okres ten stał się jednym z najważniejszych momentów w historii narodu. Pod koniec obu wojen Szkocja nadal była wolnym i niezależnym krajem, co było jej głównym celem przez cały czas trwania konfliktu. Wojny były ważne również z innych powodów, takich jak wynalezienie długiej tęczy jako ważnej broni w średniowiecznych działaniach wojennych.

Seria śmierci na linii sukcesji w latach 80-tych XX w., a następnie śmierć króla Aleksandra III w 1286 r., spowodowały kryzys korony szkockiej. Jego wnuczka, Małgorzata, "norweska panna", czteroletnia dziewczynka, była spadkobierczynią.

Edward I z Anglii, jako prawnuk Małgorzaty, zasugerował, że jego syn (również dziecko) i Małgorzata powinni się pobrać, stabilizując szkocką linię sukcesji. W 1290 r. opiekunowie Małgorzaty zgodzili się na to, ale sama Margaret zmarła w Orkadach w swojej podróży z Norwegii do Szkocji z powodu choroby morskiej, zanim uczyniono ją królową, a jej ślub mógł się odbyć.

Ponieważ nie było już wyraźnego następcy tronu, naród szkocki postanowił poprosić Edwarda I z Anglii o wybranie swojego króla. Najsilniejszym kandydatem był Robert Bruce. Robert Bruce miał zamki w całym kraju i miał prywatną armię. Ale Edward chciał najechać Szkocję, więc wybrał słabszego kandydata, którym był John Balliol. Miał on najsilniejsze prawa do tronu i został królem 30 listopada 1292 roku. Robert Bruce postanowił przyjąć tę decyzję (jego wnuk i imiennik później objął tron jako Robert I).

W ciągu kilku następnych lat Edward I starał się podważyć zarówno autorytet króla Jana, jak i niepodległość Szkocji. W 1295 r. Jan, na polecenie swoich głównych radnych, zawarł sojusz z Francją. Był to początek Sojuszu Auldów.

W 1296 roku, Edward najechał Szkocję. Usunął króla Jana z władzy i wsadził go do więzienia. W następnym roku William Wallace i Andrew de Moray zebrali armię z południowej i północnej części kraju, by walczyć z Anglikami. Pod ich wspólnym dowództwem, angielska armia została pokonana w bitwie pod Stirling Bridge. Przez krótki czas Wallace władał Szkocją w imieniu Johna Balliola jako strażnik królestwa.

Edward osobiście przybył na północ i pokonał Wallace'a w bitwie pod Falkirkiem w 1298 roku. Wallace uciekł, ale zrezygnował z funkcji strażnika Szkocji. John Comyn i Robert Bruce zostali umieszczeni na jego miejscu. W 1305 roku Wallace został schwytany przez Anglików, którzy stracili go za zdradę. Wallace twierdził, że nie popełnił zdrady, ponieważ nie był lojalny wobec Anglii.

W lutym 1306 r. Robert Bruce zamordował w kościele Johna Comyna, czołowego rywala. Bruce przejął koronę, ale po pokonaniu małej armii Bruce'a w bitwie pod Methvenem, armia Edwarda ponownie zaatakowała kraj. Pomimo ekskomuniki Bruce'a i jego zwolenników przez papieża Klemensa V, jego poparcie powoli umacniało się; a w 1314 roku, z pomocą wiodących szlachciców, takich jak Sir James Douglas i hrabia Moray, tylko zamki w Bothwell i Stirling były nadal pod kontrolą Anglików.

Edward I zmarł w Carlisle w 1307 roku. Jego następca, Edward II, przeniósł armię na północ, aby przerwać oblężenie zamku Stirling i ponownie przejąć kontrolę. Robert pokonał tę armię w bitwie pod Bannockburn w 1314 r., zapewniając sobie tymczasową niezależność. W 1320 r. list do papieża od szlachty szkockiej (Deklaracja z Arbroath) stał się częścią drogi do przekonania papieża Jana XXII do obalenia wcześniejszej ekskomuniki i anulowania różnych aktów poddania się królów szkockich angielskim, aby Szkocja mogła zostać uznana przez inne kraje europejskie.

W 1326 r. odbył się pierwszy pełny parlament Szkocji. Parlament został utworzony z wcześniejszej rady szlachty i duchowieństwa około 1235 roku, ale w 1326 roku przedstawiciele mieszczan - komisarze mieszczańscy - połączyli ich w Trzech Osiedlach.

W 1328 roku Edward III podpisał traktat z Northampton, który ogłosił niepodległość Szkocji pod rządami Roberta Bruce'a. Cztery lata po śmierci Roberta w 1329 roku, Anglia najechała Szkocję po raz kolejny, chcąc umieścić na szkockim tronie "prawowitego króla" - Edwarda Balliola, syna Jana Balliola, rozpoczynając drugą wojnę o niepodległość. W obliczu silnego szkockiego oporu, na czele z sir Andrew Murrayem, próby uzyskania Balliola na tronie nie powiodły się. Edward III stracił zainteresowanie Balliolem po wybuchu wojny stuletniej z Francją. W 1341 r. Dawid II, syn i spadkobierca króla Roberta, zdołał powrócić z czasowego wygnania we Francji. Balliol ostatecznie zrezygnował z pustych pretensji do tronu Edwarda w 1356 r., zanim przeszedł na emeryturę w Yorkshire, gdzie zmarł w 1364 roku.

Norsea

Większość wysp szkockich przez ponad czterysta lat rządzona była przez Norwegów (a następnie Norwegów i Duńczyków). Obejmuje to Hebrydy na zachodzie oraz Orkady i Szetlandy na północy. Wyspy te wciąż mają swoją własną kulturę. St Kilda, Serce NeolitycznychOrkadów i Skara Brae są miejscami światowego dziedzictwa kulturowego, podobnie jak Ściana Antoniny i New Lanark na lądzie stałym.

Od 1603 r.

W 1603 r. zmarła królowa Anglii Elżbieta I, a ponieważ nie miała dzieci, Jakub VI ze Szkocji (syn Marii, królowej Szkotów) został również królem Anglii Jakubem I. W 1707 r. Szkocja i Anglia zostały włączone do Aktu Unii, aby stworzyć jedno wielkie Królestwo, Królestwo Wielkiej Brytanii. Kiedy Irlandia przystąpiła do Unii w 1801 roku, powstało Zjednoczone Królestwo.

W 1997 roku większość wyborców w Szkocji zdecydowała się na posiadanie własnego szkockiego parlamentu, który został powołany w 1999 roku. Były pierwszy minister Szkocji Alex Salmond stanął na czele szkockiej Partii Narodowej w 2007 r. i zdobył większość głosów w 2011 r., zajmując 69 ze 129 miejsc. Szkockie referendum w sprawie niepodległości w 2014 r. zakończyło się większością (55%) głosów przeciwko niepodległości od Zjednoczonego Królestwa. Wkrótce potem Alex Salmond podał się do dymisji, a 19 listopada 2014 r. jego następcą został Nicola Sturgeon.

Szkocka Partia Narodowa zdobyła 56 z 59 szkockich mandatów w Izbie Gmin w wyborach powszechnych w Wielkiej Brytanii w 2015 r., podczas gdy konserwatyści uzyskali ogólną większość. Wcześniej Szkocja tradycyjnie głosowała na Partię Pracy w wyborach powszechnych.

Zamek Stirling stał przez wieki na szczycie wulkanicznego krachu. Bronił najniższego brodu rzeki Forth. Zamek przeszedł wiele oblężenia.


Sir William Wallace


Most Stirling Bridge w 2006 r.


Robert Bruce

Język

Oficjalnymi językami w Szkocji są angielski, szkocki i gaelicki. Angielski jest używany przez większość ludzi w Szkocji, podczas gdy tylko niewielka liczba, głównie na Wyspach Zachodnich, mówi po gaelicku. Gaelicki zaczął podupadać w późnym średniowieczu, kiedy szkoccy królowie i szlachta woleli angielski.

Sport

Piłka nożna

Piłka nożna to najpopularniejszy sport w Szkocji. Trzy z dużych miast, Glasgow, Edynburg i Dundee, mają dwie lub trzy duże drużyny piłkarskie, a większość miast ma co najmniej jedną drużynę. Dwie najbardziej znane drużyny w Szkocji są znane jako "Old Firm". Są to Celtic i Rangers. Te dwa kluby w Glasgow mają dużo historii i są zaciętymi rywalami, często powodującymi bójki, zamieszki, a nawet morderstwa między kibicami. Rangers to rekordziści świata, którzy zdobyli najwięcej tytułów ligowych z każdej drużyny piłkarskiej, obecnie 54.

Szkocja została zwycięzcą Pucharu Świata Bezdomnych w 2007 roku i jest obecnym mistrzem po wygranej w sierpniu 2011 roku. Pokonali oni Meksyk 4-3 w Paryżu, we Francji.

Inne kluby piłkarskie

Inne główne kluby w Szkocji to Aberdeen, Hearts, Hibs i Dundee United. Zespoły te znajdują się obecnie w Premier League i zazwyczaj zajmują najwięcej miejsc w pierwszej szóstce ligi.

Do innych szkockich klubów należy Gretna, która zdobyła trzy tytuły z rzędu, przechodząc z trzeciej dywizji do SPL tylko w trzech sezonach. Gretna zabrakło pieniędzy, a oni zostali zamknięci. Również Raith Rovers, który grał słynnie jako zdobywca Pucharu UEFA, Bayern München. Raith Rovers został znokautowany przez Bayerna Monachium, ale udało mu się prowadzić 1-0 na półmetku. Królowa południa również dotarła do ligi europy, po osiągnięciu finału pucharu szkockiej w 2008 roku. Przegrali z Rangersem 3 -2.

Szkocka Premier League

Najwyższa liga Szkockiej Piłki Nożnej nazywana jest "Scottish Premier League" (lub SPL) i jest obecnie sponsorowana przez Clydesdale Bank, duży Scottish Bank. W 2013 roku jej nazwa została zmieniona na "Scottish Premiership".

Rugby

W 1925, 1984 i 1990 roku Szkocja została zwycięzcą Gran Slamu Pięciu Narodów, pokonując wszystkie cztery inne drużyny - Anglię, Walię, Irlandię i Francję.

Golf

Golf to popularny sport w Szkocji. Jest wyjątkowy, ponieważ Szkocja jest miejscem narodzin golfa, a na wielu publicznych polach golfowych ludzie mogą grać za niewielkie opłaty. Wszędzie indziej na świecie golf jest grą dla bogatych.

Sandy Lyle był pierwszym szkockim golfistą, który zdobył znaczący tytuł we współczesnych czasach. Colin Montgomery jest jednym z najlepszych graczy, który nigdy nie zdobył mistrzostwa po pięciokrotnym ukończeniu drugiego miejsca.

Sporty motorowe

Szkocja zajmuje się również sportami motorowymi. Były kierowca F1 David Coulthard jest trzynastokrotnym zwycięzcą Grand Prix. Jackie Stewart jest 3-krotnym Mistrzem Świata F1 i uważany za jednego z najlepszych kierowców w historii. Jim Clark był 2-krotnym Mistrzem Świata F1 i uważany za jednego z najlepszych kierowców w historii z Fangio, Schumacherem i Senną. Paul di Resta, urodzony w Livingston, jest obecnym kierowcą F1 w zespole Force India. Colin McRae został również Mistrzem Świata w Rajdzie w 1995 roku.

Słoń Polo

W 2004 roku Szkocja była mistrzem świata w niezwykłym sporcie Elephant Polo. Elephant Polo, zarejestrowany jako sport olimpijski w Nepalu, został wynaleziony przez Szkota Nathana Mochana w 1983 roku.

Tenis

Andy Murray, pochodzący ze Szkocji, jest obecnie najlepszym tenisistą w Wielkiej Brytanii, który zdobył single na US Open, a Wimbledon, gdzie jego zwycięstwo w 2013 roku zakończyło się 77-letnim czekaniem na Brytyjczyka, który wygra konkurs. Zdobył również olimpijskie złoto w singlu męskim na Letniej Olimpiadzie 2012 w Londynie. Jego brat, Jamie Murray, jest również odnoszącym sukcesy graczem deblowym.

Oba zestawy kibiców na meczu Stara Firma w Celtic Park.

Muzyka tradycyjna

Tradycyjne szkockie instrumenty muzyczne obejmują: dudę, akordeon, skrzypce, harfę i blaszany gwizdek.

Powiązane strony

• Zjednoczone Królestwo