Victor Hugo

Życie

Victor Hugo był synem Josepha Léopolda Sigisberta Hugo (1773-1828) i Zofii Trébuchet (1772-1821). Miał dwóch starszych braci, Abla Józefa Hugo (1798-1855) i Eugeniusza Hugo (1800-1837). Urodził się w 1802 r. w Besançon (w departamencie Doubs). Hugo przez większość życia mieszkał we Francji. Za panowania Napoleona III wyjechał na wygnanie. W 1851 r. mieszkał w Belgii, w Brukseli, a w 1852 r. przeprowadził się do Jersey. Tam też przebywał do 1855 r., kiedy to zamieszkał w Guernsey do 1870 r. W 1852 r. przeniósł się do Jersey. W latach 1872-1873 ponownie zamieszkał w Guernsey, gdzie mieszkał do 1870 roku. Od 1859 r. jego wygnanie było z wyboru.

Niektóre wielkie wydarzenia naznaczyły wczesne dzieciństwo Hugo. Kilka lat przed jego narodzinami, w czasie Rewolucji Francuskiej obalono dynastię Bourbonów. Pierwsza Republika powstała i upadła, a pierwsze Cesarstwo Francuskie powstało pod rządami Napoleona Bonaparte. Napoleon został cesarzem dwa lata po narodzinach Hugo. Monarchia Bourbona została przywrócona, gdy Hugo miał 17 lat. Jego rodzice mieli różne poglądy polityczne i religijne. Ojciec Hugo był oficerem. W armii Napoleona zajmował bardzo wysokie stanowiska. Był ateistycznym republikaninem i uważał Napoleona za bohatera. Jego matka była skrajnie katolickim rojalitykiem. Ponieważ ojciec Hugo był oficerem, rodzina często się przeprowadzała. Victor Hugo wiele się nauczył z tych podróży. Zatrzymał się w Neapolu i Rzymie na sześć miesięcy, zanim wrócił do Paryża. Miał wtedy tylko pięć lat, ale dobrze pamiętał tę podróż.

Jego matka, Zofia, pojechała do Włoch z mężem, który był gubernatorem prowincji pod Neapolem. Pojechali też do Hiszpanii, gdzie Józef rządził trzema hiszpańskimi prowincjami. Zofia rozstała się tymczasowo z mężem w 1803 roku, ponieważ było to trudne życie. Osiedliła się w Paryżu. To oznaczało, że zdominowała edukację Hugo. Dlatego też wczesna twórczość Hugo, głównie w poezji, ukazuje mu chwalenie monarchizmu i wiary. Rewolucja 1848 roku sprawiła, że Hugo zbuntował się przeciwko jego katolickiemu rojalistycznemu wykształceniu. Po tej rewolucji, wolał republikanizm i wolną wolę.

Kiedy był młody, Victor Hugo zakochał się. Wbrew woli matki, potajemnie zaręczył się z przyjaciółką z dzieciństwa, Adèle Foucher (1803-1868).

Ożenił się z Adèle w 1822 roku, po śmierci matki w 1821 roku. Ich pierwsze dziecko, Léopold (urodzony w 1823 roku), zmarło w niemowlęctwie. Hugo miał czworo innych dzieci: Léopoldine (28 sierpnia 1824), Charles (4 listopada 1826), François-Victor (28 października 1828) i Adèle (24 sierpnia 1830). Hugo opublikował swoją pierwszą powieść w 1823 roku (Han d'Islande). Jego druga ukazała się trzy lata później (Bug-Jargal, 1826). W latach 1829-1840 opublikował jeszcze pięć tomików poezji (Les Orientales, 1829; Les Feuilles d'automne, 1831; Les Chants du crépuscule, 1835; Les Voix intérieures, 1837; Les Rayons et les ombres, 1840). Dzięki temu zyskał sławę jednego z największych poetów elegackich i lirycznych swoich czasów.

Śmierć jego najstarszej i ulubionej córki, Léopoldine, bardzo zasmuciła Hugo. Zmarła w wieku 19 lat, w 1843 roku. To było krótko po jej ślubie. Utopiła się w Sekwanie w Villequier. Jej ciężkie spódnice ściągnęły ją na dół, gdy przewróciła się łódź. Jej mąż zmarł, gdy próbował ją ratować. W tym czasie, Victor Hugo podróżował z kochanką na południu Francji. O śmierci Léopoldine dowiedział się z gazety, gdy siedział w kawiarni. Swój szok i smutek opisuje w wierszu A Villequier:

Następnie napisał wiele wierszy o życiu i śmierci swojej córki. Jednym z jego najsłynniejszych wierszy jest chyba Demain, dès l'aube. W wierszu tym opisuje odwiedziny jej grobu.

Ilustracja Alfreda Barbou z oryginalnego wydania Notre Dame de Paris (1831)

Pisma

François-René de Chateaubriand, słynny pisarz romantyczny, wpłynął na Hugo na początku XIX wieku. Kiedy Hugo był młody, powiedział, że będzie Chateaubriand ou rien ("Chateaubriand albo nic"). Wiele rzeczy Chateaubriand robił, Hugo kopiował. Po pierwsze, bronił sprawy romantyzmu. Następnie zaangażował się w politykę i wspierał republikanizm. W końcu, ze względu na swoje poglądy polityczne, został zmuszony do wygnania. Pasja i elokwencja Hugo w jego wczesnej pracy sprawiły, że wcześnie osiągnął sukces i sławę. Jego pierwszy zbiór poezji (Odes et poésies diverses) został wydany w 1822 roku. W tym czasie Hugo miał zaledwie dwadzieścia lat. Zarobił na królewskiej emeryturze (pieniądze od króla) od Ludwika XVIII. Jego wiersze były podziwiane, ale to właśnie jego kolejny zbiór, cztery lata później, w 1826 roku (Odes et Ballades), ujawnił Hugo jako wielkiego poetę.

Pierwsze dojrzałe dzieło fikcyjne Victora Hugo pojawiło się w 1829 roku. Odzwierciedlało to jego zainteresowanie społeczeństwem, które pojawiało się częściej w jego późniejszych pracach. Le Dernier jour d'un condamné (Ostatni dzień skazańca) miał duży wpływ na późniejszych pisarzy, takich jak Albert Camus, Charles Dickens i Fiodor Dostojewski. Claude Gueux pojawił się w 1834 roku. Jest to dokumentalne opowiadanie o prawdziwym mordercy, który został stracony we Francji. Sam Hugo uważał go za prekursora swojego wielkiego dzieła o niesprawiedliwości społecznej, Les Misérables. Ale pierwsza udana powieść Hugo'a, Notre-Dame de Paris (Garbus z Notre Dame), która ukazała się w 1831 roku. Została ona szybko przetłumaczona na inne języki w całej Europie. Jednym z efektów powieści było zmuszenie mieszkańców Paryża do odnowienia zaniedbanej katedry Notre Dame, która przyciągała tysiące turystów, którzy czytali tę popularną powieść. Książka zainspirowała również ponowne uznanie dla budynków przedrenesansowych, które zaczęły być aktywnie zachowane.

Hugo zaczął planować wielką powieść o nędzy i niesprawiedliwości społecznej już w latach trzydziestych XIX wieku, ale na realizację Les Misérables potrzeba było pełnych 17 lat, a ostatecznie wydano ją w 1862 roku. Autor był w pełni świadomy jakości powieści, a publikacja dzieła trafiła do oferenta, który zaproponował najwyższą cenę. Belgijskie wydawnictwo Lacroix i Verboeckhoven podjęło niezwykłą jak na owe czasy kampanię marketingową, wydając komunikaty prasowe o dziele na pełne sześć miesięcy przed jego premierą. Początkowo opublikowało ono również tylko pierwszą część powieści ("Fantine"), która została uruchomiona równocześnie w dużych miastach. Raty książki wyprzedały się w ciągu kilku godzin i miały ogromny wpływ na społeczeństwo francuskie. Taine uznał ją za nieszczerą, Barbey d'Aurevilly skarżył się na jej wulgarność, Flaubert nie znalazł w niej "ani prawdy, ani wielkości", Goncourts oklamał jej sztuczność, a Baudelaire - mimo przychylnych recenzji w gazetach - karcił ją prywatnie jako "bez smaku i nieudolną". Les Misérables okazał się na tyle popularny wśród mas, że kwestie, na które zwrócił uwagę, wkrótce znalazły się w porządku obrad francuskiego Zgromadzenia Narodowego. Dziś powieść pozostaje jego najbardziej popularnym dziełem. Jest popularna na całym świecie, została zaadaptowana na potrzeby kina, telewizji i widowisk scenicznych.

Najkrótsza korespondencja w historii jest między Hugo a jego wydawcą Hurst & Blackett w 1862 roku. Mówi się, że Hugo był na wakacjach, kiedy Les Misérables (który jest ponad 1200 stron) został opublikowany. Telegrafował on jednoznakową wiadomość '?' do swojego wydawcy, który odpowiedział jednym '!

Hugo odwrócił się od kwestii społecznych i politycznych w kolejnej powieści, Les Travailleurs de la Mer (Przybocznicy morza), wydanej w 1866 roku. Książka ta została jednak dobrze przyjęta, być może dzięki wcześniejszemu sukcesowi Les Misérables. Dedykowana wyspie kanałowej Guernsey, gdzie spędził piętnaście lat na wygnaniu, opowieść Hugo o walce człowieka z morzem i stworzeniami w jego głębi zapoczątkowała w Paryżu niezwykły nurt: kałamarnice. Od kałamarnicowych naczyń i wystaw, po kałamarnicowe kapelusze i imprezy, Paryżanie zafascynowali się tymi niezwykłymi morskimi stworzeniami.

Do kwestii politycznych i społecznych powrócił Hugo w swojej kolejnej powieści, L'Homme Qui Rit (Człowiek, który się śmieje), która ukazała się w 1869 roku i namalowała krytyczny obraz arystokracji. Powieść nie odniosła jednak takiego sukcesu jak jego wcześniejsze starania, a sam Hugo zaczął komentować rosnący dystans między nim a współczesnymi mu literaturami, takimi jak Flaubert i Émile Zola, których powieści realistyczne i przyrodnicze przewyższały obecnie popularność jego własnego dzieła. Jego ostatnia powieść, Quatre-vingt-treize (Dziewięćdziesiąt trzy), wydana w 1874 roku, dotyczyła tematu, którego Hugo wcześniej unikał: panowania terroru podczas rewolucji francuskiej.

Portret "Cosette" autorstwa Émile Bayarda, z oryginalnego wydania Les Misérables (1862)

Życie polityczne i wygnanie

Po trzech nieudanych próbach, Hugo został ostatecznie wybrany w 1841 r. do Académie française, co potwierdziło jego pozycję w świecie sztuki francuskiej i listów. Grupa francuskich uczonych, zwłaszcza Etienne de Jouy, walczyła z "romantyczną ewolucją" i zdołała opóźnić wybór Victora Hugo. Później coraz bardziej angażował się w politykę francuską. Wychowany na równi z królem Ludwikiem Filipem w 1841 r., wszedł do wyższej izby jako para de France, gdzie wypowiadał się przeciwko karze śmierci i niesprawiedliwości społecznej oraz za wolnością prasy i samorządem dla Polski. Coraz bardziej jednak popierał republikańską formę rządów, a po rewolucji 1848 r. i powstaniu II RP został wybrany do Zgromadzenia Konstytucyjnego i Zgromadzenia Ustawodawczego.

Kiedy Ludwik Napoleon (Napoleon III) przejął całkowitą władzę w 1851 roku, ustanawiając antyparlamentarną konstytucję, Hugo otwarcie ogłosił go zdrajcą Francji. Przeniosł się do Brukseli, a następnie Jersey, i ostatecznie osiedlił się wraz z rodziną na wyspie Guernsey w Hauteville House, gdzie mieszkał na wygnaniu do 1870 roku.

Podczas pobytu na wygnaniu Hugo wydał swoje słynne broszury polityczne przeciwko Napoleonowi III, Napoleonowi le Petit i Histoire d'un crime. Ulotki te zostały zakazane we Francji, ale mimo to miały tam silny wpływ. W Guernsey skomponował lub opublikował również niektóre ze swoich najlepszych dzieł, w tym Les Misérables, oraz trzy szeroko chwalone zbiory poezji (Les Châtiments, 1853; Les Contemplations, 1856; La Légende des siècles, 1859).

Przekonał rząd królowej Wiktorii, by oszczędzić życie sześciu Irlandczyków skazanych za działalność terrorystyczną, a jego wpływy zostały przypisane usunięciu kary śmierci z konstytucji Genewy, Portugalii i Kolumbii. Błagał także Benito Juareza, by oszczędził niedawno pojmanego cesarza Meksyku Maksymiliana I, ale bezskutecznie.

Chociaż Napoleon III udzielił amnestii wszystkim politycznym emigrantom w 1859 r., Hugo odmówił, gdyż oznaczało to, że będzie musiał ograniczyć krytykę rządu. Dopiero po upadku Napoleona III i ogłoszeniu III Rzeczypospolitej, Hugo w końcu powrócił do ojczyzny w 1870 roku, gdzie natychmiast został wybrany do Zgromadzenia Narodowego i Senatu.

Był w Paryżu w czasie oblężenia przez wojska pruskie w 1870 r., słynął z jedzenia zwierząt przekazywanych mu przez paryskie zoo. Ponieważ oblężenie trwało nadal, a jedzenia było coraz mniej, pisał w swoim dzienniku, że został sprowadzony do "jedzenia nieznanego".

Ze względu na troskę o prawa artystów i prawa autorskie, był członkiem założycielem Stowarzyszenia Littéraire et Artistique Internationale, które doprowadziło do podpisania konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych.

Wśród skał na Jersey (1853-55)

Poglądy religijne

W tej sekcji nie ma żadnych . Możesz pomóc Wikipedii, znajdując dobre źródła i dodając je. (styczeń 2012)

Poglądy religijne Hugo zmieniły się radykalnie w ciągu jego życia. W młodości nazywał siebie katolikiem i wyznawał szacunek dla hierarchii i władzy kościelnej. Stąd też stał się niepraktykującym katolikiem i coraz częściej wyrażał poglądy antykatolickie. W czasie wygnania (gdzie uczestniczył także w seansach) przypadkowo interesował się spirytualizmem, a w późniejszych latach osiadł w deizmie racjonalistycznym, podobnym do tego, za którym opowiadał się Wolter. Spiskowiec zapytał Hugo w 1872 roku, czy jest katolikiem, a on odpowiedział: "Nie. Freethinker".

Hugo nigdy nie stracił antypatii wobec Kościoła rzymskokatolickiego, głównie z powodu tego, co postrzegał jako obojętność Kościoła na trudną sytuację klasy robotniczej uciskanej przez monarchię, a być może także z powodu częstotliwości, z jaką dzieło Hugo pojawiało się na papieskiej liście "książek zakazanych" (Hugo liczył 740 ataków na Les Misérables w prasie katolickiej). Po śmierci swoich synów, Karola i Franciszka Victora, nalegał na ich pochówek bez krucyfiksu czy kapłana, a w swoim testamencie zawarł ten sam zapis o własnej śmierci i pogrzebie. Jednak, choć Hugo uważał dogmat katolicki za przestarzały i umierający, nigdy nie zaatakował bezpośrednio samej instytucji.

Racjonalizm Hugo można odnaleźć w takich wierszach, jak Torquemada (1869, o fanatyzmie religijnym), Papież (1878, antyklerykalny), Religie i religia (1880, zaprzeczający użyteczności kościołów) oraz, opublikowany pośmiertnie, Koniec Szatana i Boga (odpowiednio 1886 i 1891, w których przedstawia on chrześcijaństwo jako gryfa i Racjonalizm jako anioła).

Victor Hugo i muzyka

Choć wiele talentów Hugo nie obejmowało wyjątkowych zdolności muzycznych, to jednak wywarł wielki wpływ na świat muzyczny poprzez niekończące się inspiracje, jakie jego dzieła dostarczały kompozytorom XIX i XX wieku. Sam Hugo szczególnie lubił muzykę Glucka i Webera oraz bardzo podziwiał Beethovena, a także, jak na swój czas, doceniał dzieła kompozytorów z wcześniejszych wieków, takich jak Palestrina i Monteverdi. Dwaj znani muzycy XIX wieku byli przyjaciółmi Hugo: Berlioz i Liszt. Ten ostatni grał Beethovena w domu Hugo, a Hugo żartował w liście do przyjaciela, że dzięki lekcjom pianistycznym Liszta nauczył się grać ulubioną piosenkę na fortepianie - choć tylko jednym palcem! Hugo współpracował także z kompozytorką Louise Bertin, pisząc libretto do jej opery La Esmeralda z 1836 roku, która powstała na podstawie postaci z "Grzbietu Notre Dame". Choć z różnych powodów opera ta została zamknięta wkrótce po piątym wykonaniu i jest dziś mało znana, ostatnio przeżywa odrodzenie, zarówno w wersji na koncert fortepianowo-piosenkarski Liszta na międzynarodowym festiwalu Victor Hugo et Égaux 2007, jak i w pełnej wersji orkiestrowej, która zostanie zaprezentowana w lipcu 2008 roku na Le Festival de Radio France et Montpellier Languedoc-Roussillon.

Ponad tysiąc kompozycji muzycznych zostało zainspirowanych dziełami Hugo od XIX wieku do współczesności. W szczególności sztuki Hugo, w których odrzucił zasady teatru klasycznego na rzecz dramatu romantycznego, wzbudziły zainteresowanie wielu kompozytorów, którzy adaptowali je na opery. Ponad sto oper powstało na podstawie dzieł Hugo, wśród nich Lukrecja Borgiów Donizettiego (1833), Rigoletto Verdiego (1851) i Ernaniego (1844) oraz La Gioconda Ponchielliego (1876). Powieści Hugo i jego sztuki były wielkim źródłem inspiracji dla muzyków, skłaniając ich do stworzenia nie tylko opery i baletu, ale także teatru muzycznego, jak Notre-Dame de Paris i najpopularniejsze Les Misérables, najdłużej działający musical londyńskiego West Endu. Ponadto piękne wiersze Hugo wzbudziły wyjątkowe zainteresowanie muzyków, a liczne melodie zostały oparte na jego poezji takich kompozytorów jak Berlioz, Bizet, Fauré, Franck, Lalo, Liszt, Massenet, Saint-Saëns, Rachmaninov i Wagner.

Dziś twórczość Hugo nadal stymuluje muzyków do tworzenia nowych kompozycji. Na przykład, powieść Hugo przeciwko karze śmierci, Ostatni dzień skazańca, została niedawno zaadaptowana do opery Davida Alagna (libretto Frédérico Alagna). Ich brat, tenor Roberto Alagna, wystąpił w premierze opery w Paryżu latem 2007 roku i ponownie w lutym 2008 roku w Walencji z Erwinem Schrottem w ramach międzynarodowego festiwalu Victor Hugo et Égaux 2008. W Guernsey co dwa lata odbywa się Międzynarodowy Festiwal Muzyczny Victor Hugo, który przyciąga wielu muzyków i premiera pieśni specjalnie zamówionych u Guillaume'a Connessona i opartych na poezji Hugo.

Fotograwiura Victora Hugo, 1883 r.

Spadające lata i śmierć

Kiedy Hugo wrócił do Paryża w 1870 roku, kraj okrzyknął go bohaterem narodowym. Pomimo swojej popularności Hugo przegrał przetarg na ponowny wybór do Zgromadzenia Narodowego w 1872 roku. W krótkim czasie doznał lekkiego udaru mózgu, internowania córki Adele w zakładzie dla obłąkanych oraz śmierci dwóch synów. (Biografia Adele zainspirowała film "Opowieść o Adele H."). Jego żona Adele zmarła w 1868 roku. Jego wierna kochanka, Juliette Drouet, zmarła w 1883 roku, zaledwie dwa lata przed jego własną śmiercią. Pomimo swojej osobistej straty, Hugo pozostał zaangażowany w sprawę zmian politycznych. W dniu 30 stycznia 1876 roku Hugo został wybrany do nowo utworzonego Senatu. Ostatnia faza jego kariery politycznej uważana jest za porażkę. Hugo wcielił się w rolę szaleńca i niewiele zrobił w Senacie.

W lutym 1881 roku Hugo obchodził 79-te urodziny. Dla uczczenia faktu, że rozpoczynał osiemdziesiąty rok życia, odbył się jeden z największych hołdów dla żyjącego pisarza. Obchody rozpoczęły się 25-tego, kiedy Hugo otrzymał wazon Sèvres, tradycyjny prezent dla władców. W dniu 27. odbyła się jedna z największych parad w historii Francji. Marsze rozciągały się od Avenue d'Eylau, przez Pola Elizejskie, aż do centrum Paryża. Parafianie maszerowali przez sześć godzin, by minąć Hugo, gdy ten siedział w oknie swojego domu. Każdy cal i szczegół tego wydarzenia był dla Hugo; oficjalni przewodnicy nosili nawet chabry jako aluzję do pieśni Cosette w Les Misérables.

Hugo zmarł 22 maja 1885 roku w Paryżu, we Francji, z powodu infekcji, w wieku 83 lat. Jego śmierć wywołała intensywną żałobę narodową. Czczony był nie tylko jako wybitna postać literatury, był mężem stanu, który ukształtował III Rzeczpospolitą i demokrację we Francji. Ponad dwa miliony ludzi przyłączyło się do jego procesji pogrzebowej w Paryżu od Łuku Triumfalnego do Panteonu, gdzie został pochowany. Dzieli on kryptę w Panteonie z Alexandrem Dumasem, père i Émile Zola. Większość dużych francuskich miast ma ulicę nazwaną dla niego. Aleja, na której zmarł, w Paryżu, nosi teraz jego imię.

Victor Hugo, przez Alfonsa Legrosa.


Grób Victora Hugo i Émile Zola.

Rysunki

Wielu nie zdaje sobie sprawy, że Hugo był niemal tak płodny w sztukach wizualnych, jak w literaturze, tworząc ponad 4000 rysunków za życia. Pierwotnie realizowane jako zwykłe hobby, rysunek stał się dla Hugo ważniejszy na krótko przed jego wygnaniem, gdy podjął decyzję o zaprzestaniu pisania, aby poświęcić się polityce. Rysunek stał się jego wyłącznym zajęciem twórczym w latach 1848-1851.

Hugo pracował tylko na papierze, i to na małą skalę; zwykle w ciemnobrązowej lub czarnej pralni długopisowo-różowej, czasami z dotykiem bieli, a rzadko z kolorem. Zachowane rysunki są zaskakująco wykonane i "nowoczesne" w swoim stylu i wykonaniu, zapowiadając eksperymentalne techniki surrealizmu i ekspresjonizmu abstrakcyjnego.

Nie zawahałby się użyć dziecięcych szablonów, kleksów z tuszem, kałuż i plam, odcisków koronek, "pliage" lub składania (np. kleksów Rorschacha), "kratki" lub pocierania, często używając węgla drzewnego z zapałek lub swoich palców zamiast pióra lub pędzla. Czasami nawet wrzucał kawę lub sadzę, aby uzyskać pożądane efekty. Podobno Hugo często rysował lewą ręką lub bez patrzenia na stronę, albo podczas seansów spirytystycznych, aby uzyskać dostęp do swojego nieświadomego umysłu, co dopiero później spopularyzował Zygmunt Freud.

Hugo ukrywał swoje prace przed opinią publiczną, obawiając się, że przyćmiłyby one jego twórczość literacką. Lubił jednak dzielić się swoimi rysunkami z rodziną i przyjaciółmi, często w formie ozdobnych, ręcznie wykonanych wizytówek, z których wiele otrzymywał w prezencie dla odwiedzających, gdy był na wygnaniu politycznym. Niektóre z jego prac były pokazywane i cenione przez współczesnych artystów, takich jak Van Gogh i Delacroix; ten ostatni wyraził opinię, że gdyby Hugo zdecydował się zostać malarzem zamiast pisarzem, wyprzedziłby artystów ich stulecia.

Galeria:

Miejsca Pamięci

Mieszkańcy Guernsey wybudowali pomnik w Candie Gardens (St. Peter Port) dla upamiętnienia jego pobytu na wyspach. Miasto Paryż zachowało jego rezydencje Hauteville House, Guernsey i 6, Place des Vosges jako muzea. Dom, w którym przebywał w Vianden w Luksemburgu, w 1871 roku również stał się muzeum.

Hugo jest czczony jako święty w wietnamskiej religii Cao Dai.

Avenue Victor-Hugo w paryskiej dzielnicy XVIème nosi imię Hugo i łączy Place de l'Étoile z okolicami Bois de Boulogne poprzez Place Victor-Hugo. Plac ten jest obsługiwany przez przystanek Paris Métro, również nazwany na jego cześć. Wiele ulic i alei w całej Francji również zostało nazwanych jego imieniem. Szkoła Lycée Victor Hugo została założona w jego mieście urodzenia, Besançon we Francji. Avenue Victor-Hugo, w Shawinigan, Quebec, Kanada, została nazwana na jego cześć.

W mieście Avellino, we Włoszech, Victor Hugo przebywał krótko w znanym obecnie Il Palazzo Culturale, kiedy w 1808 r. ponownie spotkał się z ojcem, Leopoldem Sigisbertem Hugo. Victor pisał później o swoim krótkim pobycie tutaj, cytując "C'était un palais de marbre...". W mieście Edynburg w Szkocji znajduje się delikatesy o nazwie Victor Hugo, pierwotnie prowadzone przez francuską parę, ale zakupione w 2005 roku. Sklep znajduje się na Tarasie Melville, z widokiem na łąki i obok rezydencji Uniwersytetu w Edynburgu, Sciennes.

Prace

Opublikowane za życia Hugo

• Odes i różne wiersze (1822)
• Odes (Hugo) (1823)
• Han d'Islande (1823) (Hans z Islandii)
• Nouvelles Odes (1824)
• Bug-Jargal (1826)
• Historia Nilsa Gunnara Liesa (1826)
• Odes et Ballades (1826)
• Cromwell (1827)
• Les Orientales (1829)
• The Last Day of a Condemned Man (1829) (Ostatni dzień człowieka potępionego)
• Hernani (1830)
• Notre-Dame de Paris (1831), (Hunchback z Notre Dame)
• Marion Delorme (1831)
• Autumn Leaves (1831)
• Le roi's amuse (1832)
• Lucrèce Borgia (1833) (Lucretia Borgia)
• Maria Tudor (1833)
• Literatura i filozofia mieszane (1834)
• Claude Gueux (1834)
• Angelo, tyran de padoue (1835)
• The Songs of the Twilight (1835)
• La Esmeralda (tylko libretto opery napisanej przez samego Victora Hugo) (1836)
• The Inner Voices (1837)
• Ruy Blas (1838)
• Ray and Shadows (1840)
• Le Rhin (1842)
• Les Burgraves (1843)
• Napoléon le Petit (1852)
• Les Châtiments (1853)
• Les Contemplations (1856)
• Les TRYNE (1856)
• Legenda wieków (1859)
• Les Misérables (1862)
• William Shakespeare (1864)
• Les Chansons des rues et des bois (1865)
• The Toilers of the Sea (1866), (Toilers of the Sea)
• La voix de Guernsey (1867)
• L'Homme qui rit (1869), (The Man Who Laughs)
• Straszny rok (1872)
• Quatrevingt-treize (dziewięćdziesiąt trzy) (1874)
• Mes Fils (1874)
• Czyny i słowa - przed wygnaniem (1875)
• Czyny i słowa - podczas wygnania (1875)
• Czyny i słowa - od czasu wygnania (1876)
• Legenda wieków 2. seria (1877)
• The Art of being a grandfather (1877)
• Historia przestępstwa Część 1 (1877)
• Historia przestępstwa Część 2 (1878)
• Le Pape (1878)
• Supreme Mercy (1879)
• Religie i religia (1880)
• L'Âne (1880)
• Les Quatres vents de l'esprit (1881)
• Torquemada (1882)
• Legenda wieków, tom III (1883)
• L'Archipel de la Manche (1883)

Wiersze Victora Hugo

Opublikowane po śmierci Hugo

• Teatr Wolny (1886)
• La fin de Satan (1886)
• Wybory vues (1887)
• Toute la lyre (1888)
• Amy Robsart (1889)
• Les Jumeaux (1889)
• Czyny i słowa od czasu wygnania, 1876-1885 (1889)
• Alpy i Pireneje (1890)
• Dieu (1891)
• Francja i Belgia (1892)
• Cała lira - ostatnia seria (1893)
• Wynagrodzenia z tytułu najmu (1895)
• Korespondencja - Toma I (1896)
• Korespondencja - Tom II (1898)
• Ciemne lata (1898)
• Rzeczy widziane - nowa seria (1900)
• Post-scriptum de ma vie (1901)
• Dernière Gerbe (1902)
• Tysiąc franków nagrody (1934)
• Océan. Tas de pierres (1942)
• L'Intervention (1951)
• Rozmowy z Eternity

Teksty online

• Prace Victora Hugo w ramach projektu Gutenberg
• Prace Victora Hugo w Archiwum internetowym
• Prace Victora Hugo na stronie książki online
• Polityczne przemówienia Victora Hugo: Victor Hugo, Moja zemsta to braterstwo!
• Wybrana poezja
• Biografia i mowa z 1851 r.
• Nekrolog w The Times