Franciszek Liszt

Wczesne lata

Ojciec Liszta był urzędnikiem pracującym dla księcia Nikolausa Esterházy'ego, tej samej rodziny szlacheckiej, która zatrudniała kompozytora Josepha Haydna. Gdy miał siedem lat, ojciec zaczął uczyć go gry na fortepianie. Był cudownym dzieckiem i w ciągu roku lub dwóch grał już na koncertach. Był tak obiecujący, że niektórzy bogaci Węgrzy powiedzieli, że zapłacą za jego edukację muzyczną.

W 1821 r. jego rodzina przeniosła się do Wiednia. Uczył się gry na fortepianie u Czernego i kompozycji u Salieriego. Szybko stał się sławny, choć był jeszcze młodym chłopcem, poznał sławnych muzyków, takich jak Beethoven i Schubert. Beethoven podobno pocałował go w czoło.

W 1823 roku jego rodzina przeniosła się ponownie, tym razem do Paryża. Chciał iść do Konserwatorium, aby studiować muzykę, ale Luigi Cherubini nie wpuścił go, ponieważ był cudzoziemcem (tzn. nie był Francuzem). Teorii muzyki uczył się więc prywatnie u Reicha, a kompozycji u Paera. Wkrótce zaczęto go prosić, by grał na fortepianie wszędzie w Paryżu. Podróżował do Londynu. Podczas swojej drugiej wizyty w 1825 r. grał dla króla Jerzego IV w Windsorze.

Liszt nadal podróżował do innych krajów. Po śmierci ojca został nauczycielem gry na fortepianie w Paryżu. Zakochał się w jednej z uczennic. Był to pierwszy z wielu romansów, jakie miał z różnymi kobietami. Czytał dużo książek, aby się odpowiednio wykształcić. Poznał Berlioza i jego muzyka bardzo mu się spodobała. W 1831 roku poznał skrzypka Niccolò Paganiniego i był zachwycony jego wirtuozowską grą. Liszt miał zrobić dla fortepianu to, co Paganini zrobił dla skrzypiec. Obaj panowie byli rysowani przez karykaturzystów jako postacie diabelskie. Obaj pisali muzykę, która była niewiarygodnie trudna dla ich instrumentów.

Wkrótce Liszt poznał hrabinę o imieniu Marie d'Agoult. Zaczął mieć z nią romans. Hrabina opuściła męża i zamieszkała z Lisztem w Genewie. Mieszkali razem przez kilka lat i mieli trójkę dzieci. Kiedy Liszt oddał wiele swoich pieniędzy na budowę pomnika Beethovena w Bonn, musiał znowu zarabiać na podróże, więc hrabina go opuściła. Jeszcze przez kilka lat widywał się z nią i dziećmi każdego lata, ale w końcu całkowicie się rozstali.

Późniejsze lata

Liszt spędził w Rzymie osiem lat. Pisał dużo muzyki religijnej i przyjął święcenia w kościele katolickim. Jego córka Cosima, która wyszła za mąż za znanego dyrygenta Hansa von Bülowa, opuściła męża i zamieszkała z Wagnerem. Mieli razem dwoje dzieci. Liszt i Wagner przez wiele lat kłócili się o to.

Liszt spędził większość swoich ostatnich lat podróżując w tę i z powrotem między trzema miastami: Rzymem, Weimarem i Budapesztem. Nazywał to swoim "vie trifurquée" (życiem z trzema widłami). Zmarł w Bayreuth 31 lipca 1886 roku.

Jego osobowość

Liszt miał bardzo silną osobowość, która oddziaływała na wszystkich, których spotykał. Kiedy grał na koncertach, był wielkim showmanem. Ludzie rysowali karykatury przedstawiające go grającego na fortepianie z dzikim kosmykiem włosów. Potrafił być bardzo uprzejmy i wiedział, jak dogadać się z arystokracją. Potrafił być bardzo hojny, dawał pieniądze i czas innym muzykom i chwalił ich tam, gdzie na to zasługiwali. Był silną, wyjątkową postacią i jednym z najważniejszych kompozytorów romantycznych swoich czasów. Najbardziej znany jest z olśniewających wirtuozowskich popisów pianistycznych.

Składy

Większość kompozycji Liszta przeznaczona była na fortepian. Napisał jedną sonatę fortepianową. Jest ona w tonacji h-moll. Jej forma jest zupełnie inna niż sonat takich kompozytorów jak Beethoven. Jest to utwór bardzo romantyczny, ale nie opowiada historii, jak wiele utworów romantycznych. Jego dzieła fortepianowe to przede wszystkim krótsze utwory o dość swobodnej formie. Często brał jakiś temat i przekształcał go (zmieniał stopniowo). Pisał etiudy, które są czymś więcej niż tylko utworami służącymi doskonaleniu techniki pianistycznej. Jeden z takich zbiorów nosi tytuł Studia transcendentalne. W Szwajcarii napisał Années de pèlerinage (Lata wędrówki), zbiór utworów, którym później nadał tytuły. Liszt badał wszystkie możliwe dźwięki, jakie może wydobyć fortepian (był to jeszcze dość nowy instrument). Czasami sprawiał, że brzmiał jak orkiestra. Niektóre z jego ostatnich utworów fortepianowych są znacznie prostsze w grze, choć akordy brzmiałyby bardzo nowocześnie jak na jego czasy. Przypominają impresjonistyczną muzykę Debussy'ego.

Nie wszystkie utwory fortepianowe Liszta były kompozycjami oryginalnymi: tworzył on również aranżacje i transkrypcje. Dziwnym pomysłem wydaje się nam teraz wzięcie czyjejś symfonii i zaaranżowanie jej na fortepian. Liszt często tak właśnie robił. Brał symfonie Beethovena czy pieśni Schuberta i zmieniał je tak, by można je było zagrać na fortepianie. Wielu ludzi nie miało okazji zbyt często słuchać koncertów, a już na pewno nie mieli radia czy płyt CD, więc Liszt rozsławiał te dzieła, pomagał im dotrzeć do szerszej publiczności. Często dokonywał trudnych transkrypcji, co oznaczało, że zmieniał utwory i dodawał ozdobne nuty, tworząc ze starego utworu nowy.

Bardzo ważna jest również muzyka orkiestrowa Liszta. Pisał poematy symfoniczne: utwory, które opowiadają jakąś historię lub coś opisują. Najbardziej znany z nich nosi tytuł Les préludes. Napisał też dwa koncerty fortepianowe.

Pisał dużo muzyki kościelnej. Muzyka kościelna była w tamtych czasach często dość sentymentalna, ale Liszt starał się, by jego utwory pomagały ludziom odczuwać religijną pobożność.

Wniosek

Pod wieloma względami Liszt był typowym artystą romantycznym. Zawsze szukał duchowego sensu życia. Franciszek z Asyżu oraz Gretchen i Mefistofeles, postacie z Fausta Goethego. Był muzykiem XIX-wiecznym, ale swoim myśleniem i muzyką wybiegał w przyszłość XX wieku.