Monarchia

Historia

Monarchia jest jednym z najstarszych rodzajów rządów. Większość historyków zgadza się, że pierwsze monarchie były plemionami lub małymi grupami ludzi, którzy postanowili, że wódz wojenny lub inny przywódca przekaże swój urząd dzieciom. W ten sposób powstawała dynastia. Z czasem zasady decydowania o tym, kto zostanie kolejnym monarchą, stały się bardziej skomplikowane. Powszechna jest primogenitura. Najstarszy syn lub, w niektórych krajach, córka, zostaje kolejnym monarchą, gdy stary umiera.

Królowie i inne rodzaje monarchów rządzili przez wiele tysięcy lat; na przykład wielu królów jest wspomnianych w Biblii i w starożytnych zapisach historycznych. Trzy z najstarszych krajów, w których monarchowie wciąż sprawują władzę, to Wielka Brytania, gdzie ta sama brytyjska rodzina królewska istnieje od prawie 1000 lat, Dania, gdzie linia królewska pozostaje nieprzerwana od prawie 1200 lat, oraz Japonia, gdzie zapisy wskazują na linię cesarzy sięgającą jeszcze dalej wstecz.

Wielu monarchów wykonuje dziś głównie ceremonialne zadania głowy państwa, podczas gdy szef rządu, który jest zwykle wybierany, uchwala i egzekwuje prawa. Jest on również bardzo ważny w innych częściach kraju.

Oficjalny portret Ludwika XIV z Francji. Hyacinthe Rigaud namalował go około 1700 roku. Przedstawia on Ludwika z wszelkimi oznakami władzy. Był on królem Francji z łaski Boga. Kilku monarchów absolutnych miało swoje portrety podobne do tego obrazu

Rodzaje władzy monarchicznej

Monarchia absolutna

W monarchii absolutnej monarcha jest jedynym źródłem wszystkich praw. Monarcha ma całkowitą moc stanowienia dowolnego prawa, po prostu o tym decydując. Żadna inna instytucja w kraju nie może ustanawiać praw, które dotyczą monarchy, chyba że monarcha zdecyduje się na to zezwolić. Czasami monarcha jest również głową religii państwowej i ustanawia prawa religijne. Wszystkie grunty i nieruchomości w kraju mogą być zabrane lub oddane przez monarchę w dowolnym czasie i z dowolnego powodu. Armia i marynarka są pod osobistą kontrolą monarchy i mogą być użyte do dowolnego celu w dowolnym czasie. Monarcha może również wybrać, kto zostanie następnym monarchą i może zmienić zasady w każdej chwili. Zazwyczaj nie ma wybieranego rządu lub parlamentu, a jeśli jest, to nie ma on żadnej realnej władzy. Ten rodzaj rządu jest dziś bardzo rzadki. Ludzie nie mają w nim zbyt wiele władzy.

Kraje, które są przykładem monarchii absolutnej to Watykan, Brunei, Katar, Arabia Saudyjska, Oman i Suazi.

Monarchia konstytucyjna

Monarchia konstytucyjna to forma rządu, która zazwyczaj jest demokracją i posiada konstytucję, a monarcha jest głową państwa. Albo monarcha musi przestrzegać prawa jak wszyscy inni, albo istnieją specjalne prawa, które mówią, co monarcha może, a czego nie może zrobić. Monarcha zazwyczaj nie może samodzielnie decydować o specjalnych prawach. Mogą istnieć prawa dotyczące tego, kogo dzieci monarchy mogą poślubić, na przykład, które są uchwalane przez Parlament. Na przykład w Holandii, jeśli członek rodziny królewskiej ożeni się bez zgody Parlamentu, nie może sam zostać królem lub królową. Armia i marynarka mogą składać przysięgę monarsze, ale prawdziwą kontrolę sprawuje wybrany rząd. Istnieją prawa dotyczące własności i porządku sukcesji (kto zostanie następnym monarchą), które mogą być zmienione tylko przez wybrany rząd. Zazwyczaj monarcha musi podpisać ustawy w życie, ale jest zobowiązany do przestrzegania woli wybranego rządu.

W monarchii konstytucyjnej zazwyczaj obowiązuje podział władzy, a monarcha często pełni jedynie funkcje ceremonialne, takie jak reprezentowanie kraju podczas podróży lub działanie jako symbol całego kraju (a nie konkretnej partii politycznej). Monarchowie konstytucyjni zazwyczaj nie głosują, nawet jeśli jest to zgodne z prawem. Głosowanie oznaczałoby, że wybierają stronę w politycznych sporach i nie mogliby wtedy twierdzić, że reprezentują wszystkich w kraju. Niektóre monarchie konstytucyjne dają monarsze prawo do wetowania ustaw, ale w większości krajów, w których tak jest, jest to prawo bardzo rzadko wykorzystywane. W krajach, w których monarcha może odwoływać lub powoływać rządy, robi to zazwyczaj tylko po to, by upewnić się, że proces demokratyczny jest respektowany, nie biorąc udziału w polityce. Mianowania na urzędy publiczne dokonywane przez monarchów konstytucyjnych są zazwyczaj wcześniej zatwierdzane przez demokratycznie wybrany rząd.

Przykładami monarchii konstytucyjnych są Wielka Brytania, większość członków Wspólnoty Narodów, Australia, Holandia, Norwegia, Dania, Szwecja, Belgia, Japonia i Hiszpania. Tajlandia ma monarchę, który czasami bierze udział w polityce, aby wpłynąć na rząd, w przeciwieństwie do innych monarchii konstytucyjnych, ale nadal podlega prawu.

Król Arabii Saudyjskiej Fahd, monarcha absolutny


Królowa Elżbieta II z krajów Wspólnoty Narodów, monarcha konstytucyjny


Król Jordanii Abdullah II, który jest głową państwa od 1999 roku.

Sukcesja

Dziś istnieją trzy podstawowe formy, jak wybrać nowego monarchę, po śmierci starego, lub dlatego, że stary monarcha opuścił władzę:

• Istnieje porządek sukcesji. Zazwyczaj nowym monarchą zostaje ktoś z tej samej rodziny.
• Pewna liczba osób wybiera nowego monarchę
• Stary monarcha wyznaczył osobę, która zostanie następnym monarchą

Z tych trzech, kolejność dziedziczenia jest najczęstszym przypadkiem. Kraje, w których monarchowie są wybierani to Malezja, Samoa, Kambodża, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Andora i Watykan.

Powiązane strony

• Monarchia dziedziczna