Sergei Prokofiev

Wczesne życie

Prokofiew urodził się w rodzinie inteligenckiej, a jego matka bardzo wcześnie rozpoznała w synu talent muzyczny. Jego ojciec był wykształconym agronomem, który zarządzał gospodarstwem swojego pracodawcy w ukraińskim stepie. Jego matka, w opinii syna, dość dobrze grała na fortepianie. Młody Siergiej zaczął komponować w bardzo młodym wieku. Do jedenastego roku życia napisał dwie opery i serię małych utworów fortepianowych, które później nazwał "małymi szczeniaczkami". Wkrótce zaczął pisać muzykę o nietypowych sygnaturach czasowych i w nietypowych zmianach tonacji.

Formalna edukacja muzyczna Prokofiewa rozpoczęła się, gdy jako młody chłopak zaczął pobierać lekcje u Reinholda Glière. W 1904 roku wyjechał na studia do Konserwatorium w Petersburgu. Był błyskotliwym studentem, ale często nie zgadzał się ze sposobem nauczania profesorów. Nudziły go lekcje orkiestracji u Rimskiego-Korsakowa i kontrapunktu u Liadowa, choć od tych wielkich ludzi mógł nauczyć się więcej. Jego głównymi przyjaciółmi byli kompozytorzy Nikołaj Myaskowski i Borys Asafiew. Często pokazywał im swoje najnowsze kompozycje fortepianowe, które brzmiały bardzo nowocześnie. Wielu petersburskim krytykom prasowym nie podobała się jego muzyka, inni uważali, że jest obiecujący i z pewnością będzie "futurystą".

Lato 1909 roku Prokofiew spędził z powrotem w domu, w małej rosyjskiej wiosce rolniczej Sontsovka na dzisiejszej Ukrainie, gdzie jego ojciec był zarządcą majątku. Pracował w sposób, który miał być dla niego typowy przez całe życie: starannie prowadził dziennik aż do połowy lat trzydziestych, był doskonałym szachistą i pisarzem, ciągle wprowadzał zmiany do wielu swoich wcześniejszych utworów. Często zapożyczał muzykę z jednego utworu i umieszczał ją w innym, lub wykorzystywał niedokończone utwory w nowych kompozycjach.

Po powrocie do Petersburga pobierał lekcje gry na fortepianie u nauczycielki petersburskiego konserwatorium Anny Esipowej. Pracowała ona ciężko, by zdyscyplinować go w grze, choć on nie doceniał jej wysiłków. Pobierał też lekcje dyrygentury u Nikołaja Czerepnina, który nauczył go lubić kompozytorów późnoromantycznych, takich jak Skriabin i Debussy. Sam napisał kilka utworów w tym stylu, ale większość muzyki, którą pisał w tym czasie, brzmiała bardzo surowo i dysonansowo, i choć zyskiwał sporą sławę, wielu ludzi jej nie znosiło. Po ukończeniu studiów w Konserwatorium zdobył jego główną nagrodę (Nagrodę Rubinsteina) za I Koncert fortepianowy, choć egzaminatorom trudno było się z nim zgodzić, a Rimski-Korsakow powiedział, że Prokofiew był "utalentowany, ale niedojrzały".

Prokofiew pojechał do Londynu, gdzie poznał wielu sławnych ludzi, w tym Diagilewa, który miał bardzo zdolną grupę baletową o nazwie Ballets Russes. Kompozytor Igor Strawiński pisał muzykę baletową dla tancerzy Diagilewa. Prokofiew szczególnie kochał Święto wiosny Strawińskiego i miało ono wpływ na jego muzykę. Napisał operę Hazardzista na podstawie powieści Brusiłowa, ale śpiewacy i orkiestra nie zrozumieli jego muzyki i odmówili jej wykonania. Jednym z pierwszych dzieł Prokofiewa, które stało się znane na całym świecie, była jego I Symfonia, znana jako Symfonia Klasyczna. Sprawił, że muzyka brzmiała jak muzyka kompozytorów z okresu klasycyzmu, takich jak Haydn. Ta symfonia jest do dziś bardzo popularna.

Skomponował muzykę do filmu "Piotruś i wilk".

Ameryka i Europa (1918-1936)

W 1917 roku miała miejsce rewolucja rosyjska. W kraju zapanował chaos, więc Prokofiew wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Po trwającej cztery miesiące podróży koleją transsyberyjską, przez Tokio i San Francisco dotarł do Nowego Jorku. Pierwszy prawdziwy sukces odniósł dzięki znajomościom z Cyrusem McCormikiem w Chicago. Jego pierwszym dużym zamówieniem była opera Miłość do trzech pomarańczy dla Chicago Lyric Opera. Była ona popularna w Chicago, ale nie w Nowym Jorku, gdzie naprawdę chciał zdobyć sławę. Wkrótce udał się do Paryża, by ponownie spotkać się z Diagalewem, którego poznał wcześniej w Londynie. Jego pierwszym baletem dla niego był Ala i Lolly, który nie spodobał się Diagalewowi i nie chciał go wykonać. Balet ten stał się później Suitą scytyjską Prokofiewa. Następnym baletem, który odniósł większy sukces, była Opowieść o bufonie. Napisał też III Koncert fortepianowy, który jest jego najpopularniejszym koncertem fortepianowym. Przez czternaście lat Prokofiew mieszkał z przerwami w Paryżu, ale często wyjeżdżał w trasy koncertowe, wykonując swoje utwory na fortepianie. W 1928 r. po raz pierwszy wykonano jego III Symfonię, której znaczna część oparta została na muzyce z opery Ognisty anioł, która nigdy nie została wykonana w całości za jego życia. Pod koniec lat 20. zaproszono go z powrotem do Rosji. Choć wielu ludzi z ZSRR próbowało go przekonać do pozostania tam, zdecydował się pozostać na Zachodzie, gdzie zaczynał odnosić sukcesy. Dopiero w 1936 roku zdecydował się ostatecznie na powrót do Rosji. Życie w Związku Radzieckim nie było łatwe dla wszystkich rodzajów kreatywnych ludzi, takich jak muzycy, poeci, pisarze i twórcy filmowi. Od kompozytorów oczekiwano, że będą pisać muzykę, która uszczęśliwi zwykłych ludzi i sprawi, że poczują się dumni ze swojego kraju i komunistycznej rewolucji. Każda muzyka, która tego nie robiła, była nazywana "dekadencką" lub "formalistyczną". Wielu artystów było karanych za tworzenie dzieł, które nie spełniały oczekiwań socjalistycznych polityków. Prokofiew nigdy nie interesował się polityką i myślał, że politycy zostawią go w spokoju, aby mógł pisać taką muzykę, jaką lubi.

ZSRR: (1936-1953)

Po powrocie do Rosji Prokofiew zamieszkał w Moskwie. Napisał kilka utworów dla dzieci, w tym Piotrusiai Wilka. Poproszono go o napisanie muzyki na dwa ważne jubileusze: 20-lecie rewolucji i stulecie śmierci Puszkina. Bardzo dbał o tę muzykę. Wiele z tego, co napisał, miało być wyreżyserowane przez Meyerholda, ale Meyerhold został aresztowany, potem torturowany i zamordowany, więc cały projekt nigdy nie doszedł do skutku. Część muzyki napisanej na stulecie Puszkina została później wykorzystana w jego operze Wojna i pokój, balecie Kamienny kwiat i Walcach symfonicznych. Napisał też bardzo duży utwór Kantata na dwudziestą rocznicę rewolucji październikowej, w którym wykorzystał słowa Marksa, Lenina i Stalina dla łącznie 500 wykonawców. Muzyka zawierała realistyczne efekty, takie jak strzały z karabinów, ogień z karabinów maszynowych i syreny. Jednak wielu krytyków uznało tę muzykę za wulgarną i została ona wykonana dopiero w 1966 roku, długo po śmierci Prokofiewa. Prokofiew próbował zadowolić władze radzieckie, pisząc "bezpieczną" operę zatytułowaną Jestem synem ludu pracującego, ale politycy zatrzymali ją na wczesnych przesłuchaniach. Opera miała być zrealizowana przez Meyerholda, ale i do tego nie doszło, bo Meyerhold został aresztowany i stracony.

II wojna światowa była dla Prokofiewa czasem zmian z kilku powodów. W 1941 roku zakończyło się jego małżeństwo z Liną Lluberą, a w ostatnich latach życia towarzyszyła mu nowa towarzyszka, Mira Mendelsohn, późniejsza żona. Lina była cudzoziemką, a małżeństwa z cudzoziemcami były w tym czasie nielegalne (zakazane). W 1948 r. została aresztowana, oskarżona o szpiegostwo i wysłana do obozu pracy. Z drugiej strony Mira przeżyła całe swoje życie w systemie sowieckim i była o wiele bardziej świadoma tego, jak przetrwać w politycznie naładowanych czasach. W 1945 roku, wkrótce po prawykonaniu V Symfonii, doznał udaru mózgu, który zapoczątkował okres złego stanu zdrowia. Wiele czasu spędzał z dala od Moskwy, gdzie nie było bezpiecznie. Pierwsze oznaki, że jego zdrowie będzie słabe, pojawiły się w Ałma-Acie w 1943 roku, kiedy to miał omdlenie. Był pracoholikiem, co w połączeniu z presją wywieraną na niego przez system sowiecki zmusiło go do wycofania się z aktywnego życia towarzyskiego w Moskwie. Prokofiew do końca życia mieszkał z Mirą. Lina została uwolniona z obozu pracy po śmierci Stalina. Później opuściła Związek Radziecki i zmarła w Londynie w 1989 roku.

W czasie wojny Prokofiew skomponował wiele swoich najlepszych utworów. Napisał swoje ostatnie sonaty fortepianowe, pracował nad operami Betrothal in a Monestary after Sherican oraz Wojna i pokój (na podstawie powieści Tołstoja), napisał muzykę filmową do filmów Eisensteina Aleksander Newski i Iwan Groźny oraz skomponował V Symfonię. Prawykonanie tej symfonii, które odbyło się 13 stycznia 1945 roku, było ostatnim publicznym występem dyrygenta. Resztę życia spędził w domu na wsi na zachód od Moskwy, choć w ostatnie zimy mieszkał w Moskwie, blisko swoich lekarzy. Nawet w tych ostatnich latach nie zaznał spokoju. Stalinowskie rządy terroru miały poważne skutki dla wszystkich artystów radzieckich. W 1948 roku komisja partii komunistycznej wystąpiła przeciwko kilku radzieckim kompozytorom, w tym przeciwko Prokofiewowi. Mówiono, że jego muzyka jest "formalistyczna" i "obca" dla narodu radzieckiego. Jego opera "Wojna i pokój" nie została dopuszczona do wykonania, ponieważ nie była ani wystarczająco liryczna, ani patriotyczna. Dzieła, które napisał w ostatnich latach życia, to w większości te, które oficjalnie zatwierdzili politycy. Ostatnim jego wielkim dziełem z tego okresu jest Symfonia-koncert na wiolonczelę i orkiestrę, w której wykorzystano wiele muzyki z nieudanej Sonaty wiolonczelowej, a która została znacznie poprawiona z pomocą wiolonczelisty Mścisława Rostropowicza.

Prokofiew zmarł na wylew krwi do mózgu 5 marca 1953 roku. O jego śmierci mało kto pisał w gazetach, ponieważ tego samego dnia zmarł dyktator Józef Stalin.