Traktat wersalski
Traktat Wersalski (francuski: Traité de Versailles) był traktatem pokojowym między narodami Japonii, Stanów Zjednoczonych, Francji, Niemiec i Wielkiej Brytanii po I wojnie światowej. Traktat ten został zawarty w 1919 roku. Niemcy, Austria i Węgry nie uczestniczyły w jego pisaniu. Niemcy miały wybór między podpisaniem go a stawieniem czoła okupacji Niemiec przez wojska alianckie.
Niemcy musiały zredukować swoje siły zbrojne z 6 milionów do 100.000 ludzi oraz pozbyć się okrętów podwodnych, samolotów wojskowych i większości artylerii. Pancerniki marynarki wojennej ograniczyły się do zaledwie sześciu małych.
Niemcy musiały również oddać okupowane przez siebie terytoria francuskie, a także duże własne terytoria Polsce i innym sąsiadom, oraz oddać wszystkie swoje kolonie. Niemcy miały zrekompensować ogromne straty poniesione przez wojska niemieckie w czasie I wojny światowej na rzecz krajów alianckich, głównie Francji. Suma miała być bardzo duża, ale nie została jeszcze ustalona: wiele złotych marek trzeba było spłacić tylko jako pierwszą część niemieckiego długu.
Traktat ustanowił Ligę Narodów, która miała podejmować decyzje i utrzymać pokój po jego podpisaniu. Liga rozwiązała niektóre spory międzynarodowe bez wojny, ale nie mogła powstrzymać II wojny światowej.
Traktat ten może być postrzegany jako jednostronny pokój, podyktowany Niemcom. Angielski ekonomista John Maynard Keynes uważał, że wielkim błędem było narzucanie tak surowych środków narodowi niemieckiemu, ale jego rada została zignorowana.
Niemcy utworzyły Republikę Weimarską. Była ona demokratyczna, ale przeżyła załamanie gospodarcze, z ogromną inflacją jej waluty, marki. Adolf Hitler został kanclerzem i unieważnił traktat. Jego działania doprowadziły w końcu do II wojny światowej.
Rada czterech państw
Odtwarzanie mediów Podpisanie traktatu pokojowego w Wersalu
Warunki
Niemcy musieli oddać przejęte przez siebie tereny francuskie (Alzacja-Lotaryngia) w wojnie francusko-pruskiej, co wciąż było dla Francji wstydliwe. Francuzi kazali Niemcom zabrać swoje wojska z Nadrenii (długiego odcinka ziemi na granicy Niemiec z Francją, gdzie płynie rzeka Ren), która stanowiła dla Niemiec ważną część ziemi, ponieważ miała wiele fabryk i przedsiębiorstw. Jeśli Niemcy miałyby swoje wojska wrócić do Nadrenii, Francuzi mogliby najechać Niemcy.
Niemcy musiały również przekazać części do Polski, kraju zbudowanego z części rosyjskiej i austriackiej oraz mieszkających w nich Polaków i Litwinów. Polska była wielkim królestwem kilkaset lat wcześniej, ale Austria, Prusy i Rosja podzieliły ją w rozbiorach Polski.
Zezwolono Belgii na posiadanie Moresnet oraz Eupen i Malmedy, co jest główną przyczyną tego, że Belgia ma społeczność niemieckojęzyczną.
Wersal podzielił również wiele dużych imperiów po przegranej stronie. Prezydent USA Woodrow Wilson uważał to za bardzo dobry pomysł, ponieważ wiele osób w Europie chciało być wolnych od wielkich imperiów, ale również stwarzało to problemy, takie jak posiadanie wielu małych krajów obok znacznie większych Niemiec.
W odrębnym traktacie z Saint-Germain-en-Laye w tym samym roku. Austria-Węgry zostały podzielone na wiele krajów. Jednym z nich była Austria, która miała być ojczyzną Austriaków, którzy mówili po niemiecku i rządzili głównie Austro-Węgrami. Jej stolicą był Wiedeń. Jednym z problemów Wersalu było to, że większość Austriaków, podobnie jak Adolf Hitler, uważała, że Austria powinna stać się częścią Niemiec, co później doprowadziło do niemieckiej inwazji na Austrię.
Powstały również Węgry. Podobnie jak Polska, był to kraj, który był silny sam w sobie przed wiekami. Jego stolicą był Budapeszt. Kolejny nowy kraj, Czechosłowacja, został stworzony jako ojczyzna Czechów i Słowaków. Czeska część składała się z kraju zwanego niegdyś Czechami i Morawami. Stolicą kraju była Praga. Wielu Niemców mieszkało w pobliżu jej granic w Sudetach, a Hitler później upierał się, że należy ona do Niemiec, czego wielu z jego mieszkańców pragnęło.
Bośnia, Słowenia, Chorwacja (część Austro-Węgry), północna Macedonia (część Bułgarii), Serbia i Czarnogóra zostały przekształcone w jeden kraj, zwany Jugosławią (co oznacza południowosłowiański). Została stworzona jako południowosłowiańska ojczyzna, ale miała wiele różnic religijnych, językowych i narodowych.
Nowe kraje nadbałtyckie (Estonia, Finlandia, Łotwa i Litwa) powstały również w innych traktatach po I wojnie światowej. W czasie wojny rozpoczęła się rewolucja rosyjska, a car Mikołaj II Rosji został zabity i powstało państwo komunistyczne. W Rosji wybuchła wojna domowa między antykomunistycznymi Białymi Rosjanami a komunistycznymi Czerwonymi Rosjanami. Rosja straciła kontrolę nad swoim zachodnim terytorium (Estonia, Finlandia, Łotwa, Litwa i część Polski). Później, podczas II wojny światowej, Związek Radziecki przejął Estonię, Łotwę, Litwę i połowę Polski.
Inny traktat, Traktat z Sèvres, dał części pokonanego Imperium Osmańskiego różnym zwycięzcom. Jednakże armie greckie i tureckie wkrótce rozpoczęły kolejną wojnę.
Niemcy 1919 mapa wg traktatu wersalskiego
Problemy długoterminowe
Cesarstwo Niemieckie stało się Republiką Weimarską. Dużym problemem dla Niemiec było spłacenie ogromnej sumy pieniędzy za wszystkie szkody wyrządzone krajom alianckim, głównie Francji, podczas I wojny światowej. To uczyniło z Niemiec jeden z najbiedniejszych krajów Europy na prawie 20 lat i spowodowało polityczne walki w Niemczech. Dwie ważne partie, Partia Komunistyczna, która chciała komunistycznej rewolucji, jak ta w Rosji, oraz naziści, którzy uważali, że Niemcy powinny stać się najpotężniejszym krajem w Europie, walczyli przez wiele lat.
Ponieważ Niemcy były winne aliantom ogromne sumy pieniędzy, zaczęły otrzymywać pożyczki od USA (np. w ramach planu Dawes). Kiedy w 1932 r. uderzył Wielki Kryzys, USA zażądały zwrotu wszystkich swoich pieniędzy. Niemcy odmówiły spłaty i drukowały coraz więcej pieniędzy na spłatę długów. Doprowadziło to do hiperinflacji, a Reichsmark był bezwartościowy. Niemiecka gospodarka była załamana. Wielu Niemców nienawidziło tego traktatu, a niektórzy chcieli nawet stoczyć kolejną wojnę, aby się go pozbyć.
Ponadto, Liga Narodów utworzona po Wersalu zwykle nie była na tyle silna, by powstrzymać wojny. Japonia zajęła Mandżurię, a Liga nie powstrzymała jej. Włochy najechały Etiopię i chociaż cesarz Etiopii błagał Ligę, by mu pomogła, nie zrobiła tego. Niemcy, Japonia i Włochy opuściły Ligę i stały się potęgą Osi, a najeżdżając wiele pokojowych krajów wywołały II wojnę światową. Stany Zjednoczone i, przez pewien czas, Związek Radziecki, nawet nie dołączyły do Ligi, mimo że był to pomysł prezydenta USA Woodrowa Wilsona. Liga nigdy nie była traktowana poważnie, chociaż był to jeden z powodów, dla których została utworzona w celu zapewnienia, że traktat będzie przestrzegany.
W końcu traktat nie zdołał utrzymać pokoju i był powodem, dla którego nazistowskie Niemcy, na czele z Adolfem Hitlerem, zdobyły poparcie wielu Niemców, by pozbyć się "łańcuchów Wersalu", które doprowadziły do II wojny światowej.
Pytania i odpowiedzi
P: Kto podpisał Traktat Wersalski?
O: Japonia, Stany Zjednoczone, Francja, Niemcy i Wielka Brytania podpisały w 1919 roku Traktat Wersalski.
P: Które państwa nie brały udziału w pisaniu traktatu?
O: Niemcy, Austria i Węgry nie brały udziału w pisaniu Traktatu Wersalskiego.
P: Jakie ograniczenia militarne musiały przyjąć Niemcy?
O: Niemcy musiały zredukować swoje siły zbrojne z 6 milionów do 100 000 ludzi i musiały pozbyć się swoich łodzi podwodnych i samolotów wojskowych, a także większości swojej artylerii. Mogły zachować tylko pancerniki morskie.
P: Z jakich terytoriów Niemcy musiały zrezygnować?
O: Niemcy musiały oddać okupowane przez siebie terytoria francuskie, a także duże terytoria Polsce i innym sąsiadom oraz wszystkie swoje kolonie na warunkach określonych w traktacie.
P: Jakich reparacji domagały się od Niemiec państwa alianckie?
O: W ramach zapłaty za szkody wyrządzone przez wojska niemieckie w czasie I wojny światowej, kraje alianckie, w szczególności Francja, zażądały od Niemiec ogromnych reparacji; chociaż początkowo nie określono dokładnej sumy, wiele marek w złocie miało zostać wypłaconych jako część tego, co było należne niemieckim dłużnikom zgodnie z postanowieniami traktatu.
