Epoka Wikingów

Start

W Anglii epoka wikingów rozpoczęła się dramatycznie 8 czerwca 793 roku, kiedy to Norsemen zniszczyli opactwo w Lindisfarne. Mnisi byli zabijani w opactwie, wrzucani do morza, by utonąć, lub wywożeni jako niewolnicy wraz z bogactwem kościoła. Dewastacja Świętej Wyspy Northumbrii przez Wikingów zszokowała i zaalarmowała dwory królewskie Europy. "Nigdy wcześniej nie widziano takiego okrucieństwa" - oświadczył północnumbryjski uczony Alcuin z Yorku. Bardziej niż jakiekolwiek inne pojedyncze wydarzenie, atak na Lindisfarne położył się cieniem na postrzeganiu wikingów przez następne 1100 lat. W latach 90. XIX wieku uczeni spoza Skandynawii zaczęli na nowo rozważać osiągnięcia, kunszt, umiejętności technologiczne i żeglarskie wikingów.

Do czasów panowania Wiktorii w Wielkiej Brytanii, Wikingowie byli przedstawiani jako brutalni i krwiożerczy. Historie ze średniowiecznej Anglii zawsze przedstawiały ich jako "wilki wśród owiec". W XIX wieku opinia publiczna zmieniła się. Pierwsze wyzwania wobec wielu anty-wikingowych wizerunków w Wielkiej Brytanii pojawiły się w XVII wieku. Niektóre prace naukowe na temat epoki wikingów stały się dostępne dla czytelników w Wielkiej Brytanii. Archeolodzy zaczęli odkopywać przeszłość Wielkiej Brytanii związaną z Wikingami. Językoznawcy zaczęli pracować nad identyfikacją pochodzenia wiejskich idiomów i przysłów z epoki Wikingów. Nowe słowniki języka staronordyjskiego umożliwiły wiktorianom studiowanie niektórych sag islandzkich.

W drugiej połowie XVIII wieku sagi islandzkie były nadal wykorzystywane jako ważne źródła historyczne, ale epoka wikingów była uważana za barbarzyński i niecywilizowany okres w historii krajów nordyckich. Do niedawna to, co było wiadomo o historii epoki wikingów, opierało się na islandzkich sagach, historii Duńczyków napisanej przez Saxo Grammaticusa, rosyjskiej Kronice Pierwotnej i Wojnie Irlandczyków z Cudzoziemcami. Niewielu uczonych nadal uznaje te teksty za wiarygodne źródła; obecnie historycy bardziej polegają na archeologii i numizmatyce, które pomogły ludziom zrozumieć ten okres.

Tło

Norsemenowie byli odkrywcami, kolonizatorami i handlarzami, a także grabieżcami. Wikingowie z Norwegii badali północny Atlantyk i zasiedlili Islandię, Wyspy Owcze, Szetlandy i Orkady, Caithness w Szkocji, Grenlandię i (na krótko) Amerykę Północną. Wikingowie z Danii napadali na porty i nadmorskie miasta wzdłuż wybrzeży Europy i Wielkiej Brytanii. Wikingowie ze Szwecji pchali się na wschód, na tereny, które dziś są częścią Rosji i Ukrainy, nawiązując kontakty handlowe z Bliskim Wschodem i nie tylko.

W IX wieku w Jutlandii ustanowiono silną władzę centralną, a Duńczycy szukali ziemi, handlu i łupów poza własnym terytorium. Norwegia była przez wiele stuleci zasiedlana przez ludy germańskie z Danii i Szwecji, które tworzyły społeczności rolnicze i rybackie wokół wybrzeży i jezior. Góry i fiordy tworzyły silne, naturalne granice. Społeczności te pozostawały od siebie niezależne, w przeciwieństwie do Danii, która jest nizinna. Do roku 800 w Norwegii istniało 30 małych królestw. Morze było najłatwiejszym sposobem komunikacji między norweskimi królestwami a światem zewnętrznym. W VIII wieku Skandynawowie zaczęli budować okręty wojenne i wysyłać je na wyprawy. Okręty Wikingów były zdolne do podróży po otwartym morzu, ale miały też bardzo płytkie zanurzenie, co oznaczało, że mogły pływać w płytszych zatokach i dalej w górę rzek niż inne okręty tamtych czasów. Doprowadziło to do powstania terminu Wiking, który pochodzi od staronordyjskiego słowa vīk (oznaczającego wlot lub zatokę). O osobie, która wyruszała na wyprawy, mówiło się "wiking".

Nie wiadomo, co zapoczątkowało ekspansję i podboje wikingów. Epoka ta przypadła na ten sam okres co Średniowieczny Okres Ciepły (800 - 1300) i zakończyła się wraz z początkiem Małej Epoki Lodowej (ok. 1250 - 1850). Brak lodu w tym czasie mógł pozwolić Norsemenom na "a-viking" lub "raiding". Uważa się, że pogańscy Norsemenowie cierpieli z powodu nierównych praktyk handlowych stosowanych przez chrześcijańskich kupców, którzy byli uprzywilejowani poprzez chrześcijańską sieć handlową. Wśród kupców, którzy potajemnie handlowali z norweskimi poganami, istniał dwustopniowy system cenowy. Najazdy wikingów odbywały się zarówno osobno, jak i razem z regularnymi wyprawami handlowymi.

Historycy sugerują również, że populacja Skandynawów była zbyt duża jak na ten półwysep i nie było wystarczająco dużo upraw, by wszystkich wyżywić. Doprowadziło to do polowania na więcej ziemi, by wyżywić stale rosnącą populację Wikingów. Konflikty wewnętrzne, zwłaszcza w okresie podboju i osadnictwa, który nastąpił po pierwszych najazdach, spowodowały postępującą centralizację władzy w mniej licznych rękach. Oznaczało to, że niższe klasy, które nie chciały być uciskane przez chciwych królów, wyruszyły na poszukiwanie własnych ziem. Ci, którzy osiedlili się na Islandii, stworzyli pierwszą w Europie nowoczesną republikę z corocznym zgromadzeniem wybieranych urzędników zwanym Althingiem.

Okręt długodystansowy Wikingów

Przegląd

Najwcześniejsza podana data najazdu wikingów to 787 r. n.e., kiedy to, zgodnie z anglosaską kroniką, grupa mężczyzn z Norwegii popłynęła do Portland w Dorset. Tam urzędnik królewski pomylił ich z kupcami. Zabili go, gdy ten próbował zaprowadzić ich na dwór królewski, aby zapłacili podatek handlowy od swoich towarów. Za początek epoki wikingów na Wyspach Brytyjskich przyjmuje się jednak często rok 793. W anglosaskiej kronice zapisano, że ludzie północy najechali na ważny wyspiarski klasztor Lindisfarne:

"AD. 793. W tym roku nad ziemię Northumbrów nadeszły straszne zapowiedzi, które przeraziły ludzi najbardziej: były to ogromne płachty światła pędzące w powietrzu, wichry i ogniste smoki latające po firmamencie. Po tych strasznych znakach wkrótce nastąpił wielki głód, a niedługo potem, szóstego dnia przed idami stycznia tego samego roku, wdzierający się poganie dokonali opłakanych spustoszeń w kościele Bożym na Świętej Wyspie (Lindisfarne), dokonując gwałtu i rzezi." -kronika anglosaska

W 794 r., zgodnie z "Annals of Ulster", miał miejsce poważny atak na macierzystą siedzibę Lindisfarne w Iona, po którym w 795 r. nastąpiły najazdy na północne wybrzeże Irlandii. Z tamtejszych baz, Norsemen zaatakowali Ionę ponownie w 802 r., powodując wielkie rzezie wśród braci Céli Dé i paląc opactwo doszczętnie.

Koniec epoki wikingów tradycyjnie wyznacza się w Anglii trzema ważnymi wydarzeniami: nieudaną inwazją Haraldra Harðráði, który został pokonany przez saksońskiego króla Harolda Godwinsona w 1066 r. w bitwie pod Stamford Bridge; w Irlandii - zdobyciem Dublina przez Strongbowa i jego siły hiberno-normańskie w 1171 r.; a w Szkocji - klęską króla Hákona Hákonarsona w bitwie pod Largs w 1263 r. Harold Godwinson został następnie pokonany w ciągu miesiąca przez Wilhelma, księcia Normandii, który był kolejnym potomkiem wikingów. Normandia została zdobyta przez Normanów (Norsemen) w 911 roku. Szkocja przybrała swój obecny kształt, gdy odzyskała terytorium od Norwedów między XIII a XV wiekiem.

Większość skandynawskich historyków i archeologów podaje inną definicję. Zamiast tego uważa się, że epoka wikingów zakończyła się wraz z ustanowieniem władzy królewskiej w krajach skandynawskich i przyjęciem chrześcijaństwa jako religii dominującej. Datę tę zwykle umieszcza się gdzieś na początku XI wieku we wszystkich trzech krajach skandynawskich. Koniec epoki Wikingów w Norwegii wyznacza bitwa pod Stiklestad w 1030 roku. Ogłosiła ona Norwegię narodem chrześcijańskim, a Norwegowie nie mogli już być nazywani Wikingami.

Królestwo Franków pod rządami Karola Wielkiego było szczególnie dotknięte najazdami Wikingów, którzy bez większych trudności mogli spływać Sekwaną. Pod koniec panowania Karola Wielkiego i przez cały okres panowania jego synów i wnuków, rozpoczął się ciąg najazdów Wikingów, który doprowadził do podboju i zasiedlenia przez Skandynawów regionu znanego obecnie jako Normandia.

W 911 r. francuski król Karol I Prosty zawarł porozumienie z wodzem wikingów Rollo, wodzem pochodzenia norweskiego lub duńskiego. Karol nadał Rollo tytuł księcia i zapewnił mu posiadanie Normandii. W zamian Rollo złożył Karolowi przysięgę wierności, nawrócił się na chrześcijaństwo i zobowiązał się bronić północnego regionu Francji przed najazdami innych grup wikingów. Kilka pokoleń później normańscy potomkowie tych wikingów zidentyfikowali się jako Francuzi i w 1066 roku przynieśli do Anglii język francuski i swoją odmianę francuskiej kultury. Wraz z podbojem normańskim stali się oni rządzącą arystokracją anglosaskiej Anglii, co doprowadziło do zmiany języka staroangielskiego na średnioangielski.

Religia

Na początku epoki Wikingowie wyznawali religię nordycką. Wierzyli w panteon bogów i bogiń, a także w Valhallę, niebo dla wojowników. Niższa klasa społeczna trafiała do miejsca zwanego "hel", podobnego do życia na ziemi. Zgodnie z wierzeniami Wikingów, wodzowie wikingów zadowalali bogów wojny swoją odwagą i stawali się "godni", to znaczy wódz zasługiwał na "pochówek na morzu". Wykonywano również pochówki lądowe, które często zawierały statek, skarby, broń, narzędzia, ubrania, a nawet niewolników i kobiety pochowane żywcem wraz ze zmarłym wodzem, na jego podróż do Valhalli i przygody w zaświatach. Poeci tworzyli sagi o wyczynach tych wodzów, utrzymując ich pamięć przy życiu.

Freyr i jego siostra Freja byli bogami "płodności", co oznacza zdolność do wzrostu. Dbali o to, by ludzie mieli dużo dzieci i by ziemia dawała obfite plony. Niektórzy rolnicy nazywali nawet swoje pola imieniem Freyra, mając nadzieję, że zapewni to dobre zbiory. Pod koniec epoki wikingów coraz więcej Skandynawów nawracano na chrześcijaństwo, często siłą. Wprowadzenie chrześcijaństwa nie położyło natychmiastowego kresu podróżom wikingów, ale być może było czynnikiem, który przyczynił się do zakończenia epoki wikingów.

Centra handlowe

Niektóre z najważniejszych portów handlowych w tym okresie obejmują zarówno istniejące, jak i starożytne miasta, takie jak Jelling (Dania), Ribe (Dania), Roskilde (Dania), Hedeby (Dania, obecnie Niemcy), Aarhus (Dania), Vineta (Pomorze), Truso (Polska), Kaupang (Norwegia), Birka (Szwecja), Bordeaux (Francja), Jorvik (Anglia), Dublin (Irlandia) i Aldeigjuborg (Rosja).

ufortyfikowane miasto wikingów Aros (Aarhus Dania) 950 AD

Osadnictwo poza Skandynawią

Brytania

• Jórvík (Yorkshire)
• Danelaw
• Hjaltland

Europa Wschodnia

• Bjarmland
• Garðaríki
• Serkland
• Miklagard

Atlantic

• Wyspy Owcze
• Grenlandia
• Helluland
• Islandia
• Markland
• Vinland

W literaturze pięknej i teatrze

Pod koniec XIX wieku (1800), Richard Wagner i inni artyści okresu romantyzmu tworzyli opery i inne dzieła sztuki o starożytnej kulturze germańskiej. Lubili wikingów, ponieważ nie byli Grekami ani Rzymianami. Wpadli na pomysł, by wikingowie nosili futrzane ubrania i hełmy ze skrzydłami lub rogami, a także pili z wydrążonych zwierzęcych rogów. Niektórzy starożytni Germanie nosili hełmy z rogami, ale prawdziwi wikingowie tego nie robili. Wagner i jego partnerzy celowo ubierali aktorów w operze Pierścień Nibelungów tak, by wyglądali jak starożytni Niemcy i by publiczność czuła, że współcześni Niemcy pochodzą od średniowiecznych wikingów.

Powiązane strony

• Viking