Pająki

Anatomia

Pająki mają dwuczęściowe ciało, część przednią (głowotułów) i odwłok. W przeciwieństwie do owadów, pająki nie posiadają czułków. Bardziej zaawansowane pająki mają scentralizowany układ nerwowy, a ich zwoje nerwowe połączone są w jedną masę w głowotułowiu. W przeciwieństwie do większości stawonogów, pająki nie posiadają mięśni prostowników w kończynach, a wydłużają je dzięki ciśnieniu hydraulicznemu.

Zakres wielkości

Najmniejsze z pełnoletnich pająków mogą mieć mniej niż 4 mm. (0,1 cala). Największe z pająków mogą mieć długość ciała 10 cm. (4 cale) lub więcej. Największy może ważyć 150 gramów (5,3 uncji). Największe pająki to tarantule i pająki myśliwskie. Niektóre pająki myśliwskie w Azji Południowo-Wschodniej mogą mieć rozpiętość nóg wynoszącą około 250-300 mm (9,8-11,8 cala).

Oczy pająka i inne zmysły

Większość pająków ma cztery pary oczu w górnej, przedniej części ciała, ułożone w różne wzory w zależności od rodziny. Główne oczy znajdujące się z przodu są zdolne do tworzenia obrazów. Ostrość widzenia pająków skaczących dziesięciokrotnie przewyższa ostrość widzenia ważek, które mają zdecydowanie najlepszy wzrok wśród owadów. Oko ludzkie jest tylko około pięć razy ostrzejsze od pająków skaczących. Osiągają to dzięki telefoto-podobnej serii soczewek, czterowarstwowej siatkówce oraz zdolności do obracania oczu i integrowania obrazów z różnych etapów skanowania. Minusem jest to, że procesy skanowania i integracji są stosunkowo powolne.

Pająki i inne stawonogi zmodyfikowały swoje skórki w rozbudowane układy czujników. Różne czujniki, głównie szczecinowe, reagują na dotyk, od silnego kontaktu do bardzo słabych prądów powietrza. Czujniki chemiczne są odpowiednikami smaku i zapachu. Pająki mają też w stawach kończyn czujniki wykrywające siły i wibracje. U pająków budujących pajęczynę wszystkie te mechaniczne i chemiczne sensory są ważniejsze od oczu, natomiast oczy są najważniejsze dla pająków aktywnie polujących. Podobnie jak większość stawonogów, pająki nie mają czujników równowagi i polegają na oczach, które podpowiadają im, w którą stronę jest góra.

Fangs

Nawet stosunkowo duży pająk może mieć kły z bardzo ostrymi zakończeniami. Kły są puste w środku, tak jak igły używane do robienia zastrzyków. Pająki używają swoich kłów do wstrzykiwania toksyn, które zabijają owady, które zjedzą. Niektóre rodzaje jadu pająków atakują systemy nerwowe swoich ofiar, a inne rodzaje jadu atakują tkanki ciała.

Anatomia wewnętrzna pająka


Główne centralne oczy tego pająka skaczącego znajdują się bardzo blisko siebie. Po bokach i na szczycie głowy znajdują się inne pary oczu drugorzędnych.

Zachowanie

Czym żywi się większość pająków

Prawie wszystkie pająki są drapieżnikami, zjadają owady i inne stawonogi (w tym inne pająki). Większość z nich do uśmiercania ofiar używa jadu z kłów. Rzadko zdarza się, aby pająki chwytały ofiary znacznie większe od siebie. Większość pająków ma również trudności z chwytaniem ofiar znacznie mniejszych od siebie. Większość gatunków pająków nie może żyć blisko siebie, ponieważ traktują się nawzajem jak następny posiłek, ale są pająki, które tworzą kolonie. Pająki zjadają nie tylko pająki innych gatunków, ale także pająki własnego gatunku. Chociaż najwcześniejsze pająki pojawiły się przed ptakami i ssakami, niektóre dzisiejsze pająki zjadają małe ryby, małe ptaki, a nawet małe ssaki.

Pająk czarna wdowa otrzymał swoją nazwę, ponieważ samice czasami zjadają samce, które z nimi współżyją. Może się to zdarzyć również u innych gatunków. Każdy gatunek pająka ma swój własny sposób porozumiewania się z innymi napotkanymi pająkami. Ze względu na niebezpieczeństwo bycia zjedzonym, u niektórych gatunków samce mają na przednich nogach specjalne haki, którymi przytrzymują samicę podczas kopulacji. Inne przynoszą samicy coś do jedzenia. Istnieje kilka gatunków, u których samce pająków budują swoje własne, małe pajęczyny, które są połączone z pajęczynami samic. U tych gatunków samiec jest o tyle mniejszy od samicy, że trudno byłoby jej go schwytać.

Większość pająków ma tak słaby wzrok, że nie zauważy nawet martwego owada. Wyjątkiem od tej reguły są pająki skaczące. Mają one tak dobry wzrok, że potrafią znaleźć niedawno zdechłe muchy lub inne owady do zjedzenia.

Niektóre pająki nie są drapieżnikami

Większość pająków to drapieżniki, ale pająk skaczący Bagheera kiplingi pozyskuje ponad 90% pokarmu z dość trwałego materiału roślinnego produkowanego przez akacje w ramach korzystnego związku z pewnym gatunkiem mrówek.

Młode pająki z kilku rodzin żywią się nektarem roślinnym. Badania wykazały, że robią to przez długi czas. Podczas karmienia regularnie się myją. Pająki te preferują również roztwory cukru zamiast zwykłej wody, co świadczy o tym, że poszukują składników odżywczych. Wiele pająków jest nocnych, są one najbardziej aktywne w nocy. Skala spożycia nektaru przez pająki może być więc niedoszacowana. Nektar oprócz cukrów zawiera aminokwasy, lipidy, witaminy i minerały. Badania wykazały, że inne gatunki pająków żyją dłużej, gdy nektar jest dostępny. Odżywianie się nektarem pozwala także na uniknięcie ryzyka związanego z walką ze zdobyczą, a także kosztów produkcji jadu i enzymów trawiennych.

Wiadomo, że różne gatunki pająków żywią się martwymi stawonogami (padlinożerstwo), jedwabiem z pajęczyny i własnym zrzuconym egzoszkieletem. Badania wykazały, że młode pająki mają większe szanse na przeżycie, jeśli mają możliwość zjedzenia pyłku. W niewoli kilka gatunków pająków żywi się bananami, marmoladą, mlekiem, żółtkiem jaj i kiełbasą.

Metody łapania zdobyczy

Sieci

Najbardziej znaną metodą chwytania ofiar przez pająki jest lepka sieć. Rozmieszczenie pajęczyny pozwala różnym pająkom chwytać różne owady w tym samym miejscu. Płaskie, poziome pajęczyny pozwalają im chwytać owady, które wylatują na przykład spod roślinności. Płaskie, pionowe sieci pozwalają im na chwytanie owadów w locie. Pająki, które budują pajęczyny, zazwyczaj nie widzą zbyt dobrze, ale są bardzo wrażliwe na wibracje.

Pod wodą

Samice pająka wodnego Argyroneta aquatica budują podwodne pajęczyny "dzwonków", które wypełniają powietrzem i wykorzystują do jedzenia swoich ofiar, linienia, krycia i wychowywania potomstwa. Żyją prawie całkowicie wewnątrz dzwonów, wyskakując na zewnątrz, aby złapać ofiary, które dotkną dzwonu lub nici, które go zakotwiczają. Kilka pająków wykorzystuje powierzchnie jezior i stawów jako "pajęczyny", wykrywając uwięzione owady przez wibracje, które powodują podczas zmagań.

Bola casting

Pająki sieciowe tkają tylko niewielkie pajęczyny, ale następnie manipulują nimi, aby uwięzić ofiarę. Rozciągają pajęczynę, a następnie puszczają ją, gdy ofiara w nią uderzy. Pająki z rodziny Deinopidae tworzą jeszcze mniejsze pajęczyny, trzymają je rozpostarte między dwiema pierwszymi parami odnóży, a w celu schwytania ofiary wysuwają się i pchają pajęczyny nawet dwukrotnie dłuższe niż ich własne ciało, przy czym ruch ten może zwiększyć powierzchnię pajęczyny nawet dziesięciokrotnie. Eksperymenty wykazały, że Deinopis spinosus ma dwie różne techniki łapania ofiar: uderzenia w tył, aby złapać latające owady, których wibracje wykrywa, oraz uderzenia w przód, aby złapać chodzące po ziemi ofiary, które widzi. Te dwie techniki zostały zaobserwowane również u innych deinopidów. Owady chodzące stanowią większość ofiar większości deinopidów, ale jedna populacja Deinopis subrufus wydaje się żyć głównie na muchach tipulid, które łapie za pomocą uderzeń do tyłu.

Dojrzałe samice pająków bolasowych z rodzaju Mastophora budują "pajęczyny" składające się tylko z pojedynczego "trapezu", który patrolują. Budują też bolas z pojedynczej nici, zakończonej dużą kulką bardzo mokrego, lepkiego jedwabiu. Wydzielają one substancje chemiczne przypominające feromony ćmy, a następnie wymachują bolasem w kierunku ćmy. W ciągu jednej nocy łapią mniej więcej tyle samo owadów, co pająki o podobnej wielkości. Pająki zjadają bolas, jeśli nie dokonały zabójstwa w ciągu około 30 minut, odpoczywają przez chwilę, a następnie tworzą nowe bolas. Młodociane i dorosłe samce są znacznie mniejsze i nie wytwarzają bolasów. Zamiast tego wydzielają różne feromony, które przyciągają muchy ćmy i łapią je przednimi parami odnóży.

Użycie klap

Prymitywne Liphistiidae, "pająki klapowe" (rodzina Ctenizidae) i wiele tarantul to drapieżniki czające się w norach, często zamkniętych klapami i często otoczonych siecią jedwabnych nici, które ostrzegają te pająki o obecności ofiary. Inne drapieżniki czają się bez tego typu pomocy, w tym wiele pająków krabowych, a kilka gatunków żerujących na pszczołach, które widzą ultrafiolet, potrafi dostosować swój odblask ultrafioletowy do kwiatów, w których się czają. Pająki wilki, pająki skaczące, pająki rybołowy i niektóre pająki krabowe chwytają ofiary poprzez pogoń za nimi, a w lokalizowaniu ofiar polegają głównie na wzroku.

Chwytanie owadów bez użycia pajęczyn

Nie wszystkie pająki wykorzystują jedwab do łapania ofiar. Zamiast tego pająki te mogą chwytać owady, chwytając je, a następnie gryząc. Wśród tych rodzajów pająków dwa najbardziej znane rodzaje to pająki wilki i pająki skaczące.

Wilcze pająki

Wilk pająk zazwyczaj czeka, aż owad zbliży się do niego, a następnie rzuca się na owada, chwyta go za pomocą przednich nóg, a następnie gryzie owada, aby jego jad mógł wykonać swoją pracę.

Samice wilka składają jaja na poduszce z jedwabiu, a następnie ściągają brzegi, tworząc okrągłą kulę, którą zabierają ze sobą w podróż. Za pomocą jedwabiu przytrzymują jajka na końcu ogona. Po wykluciu się z jaj małe pajączki wpełzają na grzbiet matki, a ona nosi je ze sobą przez kilka dni lub tygodni.

Wilcze pająki są bardzo dobrymi matkami i silnie chronią zarówno swoje jaja, jak i młode. Kiedy nadejdzie czas, małe pajączki opuszczą matkę i każde pójdzie w swoją stronę.

Skaczące pająki

Pająki skaczące mają bardzo dobre oczy i dobrze widzą. Podkradają się tak blisko owada, jak tylko mogą, a następnie wskakują na niego i natychmiast go gryzą. Ponieważ często polują na drzewach, w krzakach i po bokach ścian, jeśli pająk skaczący chybi, może spaść. Mają jednak sposób, by uchronić się przed krzywdą. Przed skokiem przywiązują swój jedwab do miejsca, w którym stały, a w trakcie skoku wypuszczają jedwabną linkę zabezpieczającą. Jeśli więc spadną, złapią się, gdy dojdą do końca jedwabnej linki bezpieczeństwa. Czasami skaczący pająk złapie owada, a następnie spadnie, wciąż trzymając się owada. Ale pająk jest nadal bezpieczny.

Pająki skaczące robią sobie małe jedwabne "namioty", w których mogą spać. Kiedy składają jaja, trzymają je wewnątrz takiego schronienia. Nie zabierają jaj ze sobą, kiedy wychodzą na polowanie.

Dla wszystkich samców pająków poszukiwanie partnera jest niebezpieczne. Samica pająka może nie zdawać sobie sprawy, że samiec jest pająkiem jej gatunku, więc może próbować go zjeść. Pająki skaczące mają nie tylko wizualne wzorce, które identyfikują je między sobą, ale samiec pająka skaczącego wykonuje specjalny taniec, gdy zbliża się do samicy tego samego gatunku. W ten sposób samica może rozpoznać, że jest to samiec jej gatunku. Zazwyczaj zapomina ona o jedzeniu na wystarczająco długo, aby połączyć się z odwiedzającym ją samcem.

Pająki skaczące mają tak dobre oczy, że zazwyczaj będą obserwować każdego człowieka, który próbuje je obserwować. Niektóre gatunki są bardzo płochliwe i uciekają, jeśli człowiek podejdzie zbyt blisko. Ale niektóre gatunki, takie jak Phidippus audax (odważny lub śmiały pająk skaczący) i Platycryptus undatus, mogą stać się spokojne, jeśli człowiek zbliży się do nich powoli. Czasami wskoczą na jeden z palców, a następnie będą skakać z palca na palec i z ręki na rękę. Wygląda na to, że chcą się zbadać.

Polowanie na inne pająki

Niektóre pająki skaczące z rodzaju Portia polują na inne pająki w sposób, który wydaje się być inteligentny - oskrzydlając swoje ofiary lub wywabiając je z sieci. Badania laboratoryjne wykazują, że instynktowna taktyka Portii jest jedynie punktem wyjścia dla metody prób i błędów, dzięki której pająki te bardzo szybko uczą się, jak pokonywać nowe gatunki ofiar. Wydaje się jednak, że pająki te myślą stosunkowo wolno, co nie jest zaskakujące, ponieważ ich mózgi są znacznie mniejsze niż mózgi drapieżników ssaków.

Przebranie za mrówki

Pająki naśladujące mrówki muszą zmierzyć się z kilkoma wyzwaniami: zazwyczaj wykształcają smuklejsze odwłoki i fałszywe "talie", aby naśladować trzy odrębne regiony (tagmata) ciała mrówek; machają pierwszą parą odnóży w formie zbliżonej do głowy, aby naśladować czułki, których pająki nie posiadają, i ukryć fakt, że mają osiem, a nie sześć odnóży. Mają duże kolorowe plamy wokół jednej pary oczu, aby zamaskować fakt, że zazwyczaj mają osiem prostych oczu, podczas gdy mrówki mają dwa oczy złożone; pokrywają swoje ciała odbijającymi światło włoskami, aby przypominały błyszczące ciała mrówek. U niektórych gatunków pająków samce i samice naśladują różne gatunki mrówek, ponieważ samice pająków są zwykle znacznie większe od samców.

Pająki naśladujące mrówki również modyfikują swoje zachowanie tak, aby przypominało ono zachowanie docelowego gatunku mrówki, np. wiele z nich porusza się zygzakiem, pająki naśladujące mrówki unikają skakania, a pająki z rodzaju Synemosyna chodzą po zewnętrznych krawędziach liści w taki sam sposób jak Pseudomyrmex. Naśladowanie mrówek u wielu pająków i innych stawonogów może służyć ochronie przed drapieżnikami polującymi za pomocą wzroku, m.in. ptakami, jaszczurkami i pająkami. Jednak kilka pająków naśladujących mrówki żeruje albo na mrówkach, albo na ich "żywym inwentarzu", takim jak mszyce. W stanie spoczynku naśladujący mrówki pająk krabowy Amyciaea nie przypomina Oecophylla, ale podczas polowania naśladuje zachowanie umierającej mrówki, aby przyciągnąć robotnice. Po zabiciu mrówek niektóre pająki naśladujące mrówki trzymają swoje ofiary między sobą a dużymi grupami mrówek, aby uniknąć ataku.

Latrodectus mactans , pająk Czarna Wdowa


Pająk pułapkowy (rodzina: Ctenizidae), drapieżnik z zasadzki


Samica Hogna carolinensis (Carolina wolf spider), około 25 mm. długości ciała


Skaczący pająk


Portia używa zarówno pajęczyn, jak i przebiegłej, wszechstronnej taktyki, aby pokonać ofiarę.


Pająk skaczący naśladujący mrówki

Rozmnażanie i cykl życiowy

Pająki rozmnażają się płciowo, a zapłodnienie jest wewnętrzne, ale pośrednie. Innymi słowy, plemniki nie są wprowadzane do ciała samicy przez genitalia samca, lecz przez etap pośredni. W przeciwieństwie do wielu stawonogów żyjących na lądzie, samce pająków nie wytwarzają gotowych spermatoforów (pakietów plemników). Zamiast tego przędą małe pajęczyny, na które wytryskują spermę, a następnie przenoszą ją do struktur na końcach pedipalpów. Gdy samiec wykryje w pobliżu oznaki obecności samicy, sprawdza, czy należy ona do tego samego gatunku i czy jest gotowa do kopulacji; na przykład u gatunków, które wytwarzają pajęczyny lub "liny bezpieczeństwa", samiec może rozpoznać gatunek i płeć tych obiektów na podstawie zapachu.

Pająki na ogół stosują rozbudowane rytuały zalotów, aby uniemożliwić dużym samicom zjadanie małych samców przed zapłodnieniem, chyba że samiec jest o tyle mniejszy, że nie warto go jeść. U niektórych gatunków samce kopulują ze świeżo wyklutymi samicami, które są zbyt słabe, by stanowić zagrożenie dla samców.

U pająków tkających pajęczynę precyzyjne wzory drgań pajęczyny są istotnym elementem rytuałów, natomiast wzory dotyku na ciele samicy są ważne u wielu pająków aktywnie polujących i mogą "hipnotyzować" samicę. Gesty i tańce wykonywane przez samca są ważne dla pająków skaczących, które mają doskonały wzrok. Jeśli zaloty zakończą się sukcesem, samiec wstrzykuje spermę z pedipalpów do otworu płciowego samicy, znajdującego się na spodniej stronie jej odwłoka. Drogi rodne samic różnią się między sobą. Niektóre są prostymi rurkami, inne mają komory, w których samice przechowują spermę i uwalniają ją, gdy są gotowe.

U niektórych gatunków samce są zjadane. Samce z rodzaju Tidarren odcinają jedno z paliczków i w dorosłe życie wchodzą tylko z jednym paliczkiem. U tego gatunku paliczki stanowią 20% masy ciała samca, a oderwanie jednego z nich poprawia mobilność. U jemeńskiego gatunku Tidarren argo, pozostałe paliczki są następnie odrywane przez samicę. Oddzielone paliczki pozostają przytwierdzone do otworu gębowego samicy przez około cztery godziny. W tym czasie samica żeruje na pozbawionym palców samcu. W ponad 60% przypadków samica australijskiego pająka czerwonogrzbietego zabija i zjada samca po tym, jak ten włoży drugie paliczki do otworu płciowego samicy; w rzeczywistości samce współpracują, próbując wbić się w kły samicy. Z obserwacji wynika, że większość samców czerwonaków nigdy nie ma okazji do kopulacji, a te "szczęśliwe" zwiększają prawdopodobieństwo potomstwa poprzez zapewnienie samicom dobrego pożywienia. Jednak samce większości gatunków przeżywają kilka kojarzeń, co jest ograniczone głównie ich krótką długością życia. Niektóre z nich żyją nawet przez jakiś czas w pajęczynach swoich partnerek. ^{str. 176/212}

Samice składają do 3.000 jaj w jednym lub kilku jedwabnych woreczkach jajowych, które utrzymują dość stały poziom wilgotności. U niektórych gatunków samice potem giną, ale samice innych gatunków chronią woreczki przyczepiając je do swoich pajęczyn, chowając w gniazdach, nosząc w chelicerae lub przyczepiając je do spinnerets i ciągnąc za sobą.

Rozwój młodych

Młode pająki przechodzą wszystkie stadia larwalne wewnątrz jaja i wykluwają się jako pajączki, bardzo małe i niedojrzałe płciowo, ale podobne kształtem do osobników dorosłych. Niektóre pająki troszczą się o swoje młode, np. potomstwo pająka wilka trzyma się szorstkiego włosia na grzbiecie matki, a samice niektórych gatunków reagują na "błagalne" zachowanie młodych, podając im swoją zdobycz, o ile nie walczą, lub nawet przełykając pokarm.

Podobnie jak inne stawonogi, pająki muszą się pierzyć, aby rosnąć, ponieważ ich kutykula ("skóra") nie może się rozciągać. Większość pająków żyje tylko jeden do dwóch lat, choć niektóre tarantule mogą żyć w niewoli ponad 20 lat. ^{str. 232}

Maleńki samiec tkacza złotego (Nephila clavipes) (blisko wierzchołka liścia) jest chroniony przed samicą przez wytwarzanie przez niego odpowiednich wibracji w sieci i może być zbyt mały, by być wartym zjedzenia.


Pająki Gasteracantha mammosa obok kapsuły z jajami


Pająk wilk niosący młode w worku z jajami.


Ptasznik Goliat (Theraphosa blondi), największy pająk, obok władcy.

Pająki i ludzie

Spośród 40 000 pająków, mniej niż 12 jest niebezpiecznych dla ludzi. W większości przypadków ugryzienie przez pająka jest bolesne. Większość pająków używa jadu, aby sparaliżować swoją ofiarę; zabijają ją poprzez zjedzenie lub ukąszenie. Kilka pająków posiada jad, który może być niebezpieczny dla osób osłabionych i uczulonych na niego. Od 1927 roku 13 osób zmarło po ukąszeniu przez pająka Atrax robustus z Australii.

Pająk, który zabija najwięcej ludzi, czarna wdowa i inne pająki z rodzaju Latrodectus, mają około 1 cm długości ciała. Pająki Atrax i Phoneutria, które również potrafią zabijać ludzi, mają średnio około 2,5 cm. lub jeden cal, a nawet pająki Wdowy są na tyle duże, że łatwo je zauważyć.

Nawet stosunkowo małe pająki, takie jak Phidippus audax, mogą boleśnie ugryźć, jeśli je zranisz, ale pająki są bardzo pomocne dla ludzi, ponieważ kontrolują owady, które zjadają nasze uprawy.

Strach przed pająkami to bardzo powszechna fobia (strach). Pająki wdowy (czarne wdowy i inni przedstawiciele ich rodzaju) nigdy nie opuszczają chętnie swoich sieci, więc zazwyczaj ludzie zostają ugryzieni, gdy dotkną pająka przez pomyłkę.

Galeria

Kliknij na zdjęcie, aby zobaczyć je w większym rozmiarze: