Mitologia aborygeńska

Starożytność

Australijski lingwista, R. M. W. Dixon, zebrał wiele mitów Aborygenów w ich oryginalnych językach. Odkrył w nich pewne szczegóły dotyczące krajobrazu, które były takie same jak odkrycia naukowe dotyczące tych samych krajobrazów. Na przykład, na Wyspie Stołowej Atherton, mity opowiadają o pochodzeniu jeziora Everyam, Barrine i Euramo. Geolodzy datowali eksplozje wulkaniczne, które utworzyły te jeziora, i zostali opisani przez aborygeńskich mitologów jako mające miejsce ponad 10.000 lat temu. Próbki skamieniałości pyłku z dna kraterów zgadzają się z historią aborygeńskich mitologów. Kiedy kratery zostały utworzone, obszar ten był lasem eukaliptusowym, a nie obecnym mokrym tropikalnym lasem deszczowym.

Dixon powiedział, że aborygeńskie mity o pochodzeniu Jezior Kraterowych mogą być dokładne z powrotem do 10 000 lat temu. Dalsze dochodzenie przeprowadzone przez Australian Heritage Commission doprowadziło do tego, że mit o jeziorach kraterowych został wpisany do Rejestru Nieruchomości Narodowych i włączony do listy światowego dziedzictwa Australii w zakresie mokrychlasów tropikalnych. Jest to "niezrównany ludzki zapis wydarzeń z ery plejstocenu".

Od tego czasu Dixon znalazł wiele podobnych przykładów australijskich mitów Aborygenów, które dokładnie opisują krajobrazy starożytnej przeszłości. Zwrócił on szczególną uwagę na wiele mitów opowiadających o poprzednich poziomach morza, w tym:

• mit o Port Phillip zebrany przez Roberta Russella w 1850 roku, opisywał Port Phillip Bay jako kiedyś suchy ląd. Kurs rzeki Yarra był kiedyś inny, po bagnie Carrum Carrum. Była to ustna historia, która dokładnie opisała krajobraz sprzed 10 000 lat.
• Mit o linii brzegowej Wielkiej Rafy Koralowej, zebrany przez Dixona w Yarrabah, na południe od Cairns, opisywał linię brzegową, która stała na skraju obecnej Wielkiej Rafy Koralowej. Nazwał on miejsca obecnie całkowicie pokryte przez morze. Był to ustny zapis, który był dokładny dla krajobrazu sprzed 10 000 lat.
• mity o jeziorze Eyre, zebrane przez J. W. Gregory'ego w 1906 r., opisywały Australię Środkową jako żyzną, dobrze nawodnioną równinę. Pustynie wokół jeziora Eyre były jednym ciągłym ogrodem. Ta ustna opowieść odpowiada zrozumieniu geologów, że we wczesnym holocenie istniała faza mokra, kiedy to jezioro miało stałą wodę.

Mitologia Aborygenów: Cała Australia

W całej Australii istnieje co najmniej 400 grup Aborygenów. Każda grupa ma swoją własną nazwę, własny język i często swoje własne dialekty. Każda grupa miała swoje własne mity, a słowa i nazwy poszczególnych mitów pochodzą od tych grup językowych.

Przy tak wielu różnych aborygeńskich grupach, językach, przekonaniach i praktykach, nie jest możliwe opisanie pod jednym nagłówkiem, pełnego zakresu i różnorodności wszystkich mitów na całym kontynencie.

Encyklopedia Aborygenów w Australii zauważa jednak, że "Jedną z intrygujących cech [australijskiej mitologii Aborygenów] jest mieszanka różnorodności i podobieństw w mitach na całym kontynencie".

Podobieństwo w mitach Aborygenów i mitologii obejmuje:

"...na ogół opisują one podróże przodków, często olbrzymich zwierząt lub ludzi, nad tym, co zaczęło się jako domena bez cech. Góry, rzeki, otwory wodne, gatunki zwierząt i roślin oraz inne zasoby naturalne i kulturowe powstały w wyniku wydarzeń, które miały miejsce podczas tych podróży w czasie snu. Ich istnienie w dzisiejszych krajobrazach jest postrzegane przez wielu rdzennych mieszkańców jako potwierdzenie ich przekonań o stworzeniu..."

"...Szlaki podjęte przez Istoty Stwórców w ich podróży w czasie snu przez ląd i morze... łączą wiele świętych miejsc razem w sieci szlaków Dreamtime w całym kraju. Ścieżki marzeń mogą przebiegać przez setki, a nawet tysiące kilometrów, od pustyni po wybrzeże i mogą być dzielone przez ludzi w krajach, przez które przebiegają te ścieżki..."

Australijscy antropologowie opisują mity Aborygenów, które wciąż są wykonywane w całej Australii przez ludność rdzenną, jako mające ważną funkcję społeczną. Mity te wyjaśniają porządek ich codziennego życia, pomagają kształtować idee ludzi i wpływają na zachowanie innych. Również spektakl często dodaje i "mitologizuje" wydarzenia historyczne w służbie tych celów społecznych w szybko zmieniającym się współczesnym świecie. Jak pisze R.M. W. Dixon:

"Prawo (prawo aborygeńskie) to coś, co wywodzi się z ludów przodków lub Śnień i jest przekazywane pokoleniom w ciągłej linii". Podczas gdy... uprawnienia poszczególnych ludzi mogą przychodzić i odchodzić, podstawowe relacje pomiędzy podstawowymi Marzeniami a pewnymi krajobrazami są teoretycznie wieczne... uprawnienia ludzi do miejsc są zwykle uważane za najsilniejsze, gdy ci ludzie cieszą się stosunkiem tożsamości z jednym lub więcej Marzeń tego miejsca.

Jest to główna mocna strona tożsamości Aborygenów. Jest to coś więcej niż tylko kwestia wiary. Marzenie istniało i nadal istnieje, podczas gdy ludzie są tylko tymczasowi.

Mity Aborygenów w całej Australii są rodzajem niepisanej (ustnej) biblioteki. Z tej biblioteki Aborygenowie poznają świat i widzą aborygeńską "rzeczywistość" z pojęciami i wartościami znacznie różniącymi się od tych z zachodnich społeczeństw:

"Aborygenowie nauczyli się ze swoich opowieści, że społeczeństwo nie może być skoncentrowane na człowieku, ale na ziemi, w przeciwnym razie zapominają o swoim źródle i celu....muszą być włączone w ich postrzeganie celu w życiu".

"Ludzie przychodzą i odchodzą, ale Ziemia, i historie o Ziemi, zostań. Jest to mądrość, która zajmuje całe życie słuchania, obserwowania i doświadczania... Istnieje głębokie zrozumienie ludzkiej natury i środowiska... miejsca posiadają "uczucia", których nie można opisać w kategoriach fizycznych... subtelne uczucia, które rezonują poprzez ciała tych ludzi. Tylko wtedy, gdy rozmawiamy i jesteśmy z tymi ludźmi, te "uczucia" mogą być naprawdę docenione. To jest... niematerialna rzeczywistość tych ludzi..."

Szerokie mity Australii

Tęczowy wąż

W 1926 r. brytyjski antropolog, profesor Alfred Radcliffe-Brown, zauważył wiele grup aborygeńskich w całej Australii, które dzieliły wersje jednego mitu. Mit ten opowiadał o potężnym, twórczym, niebezpiecznym wężu lub wężu, zwykle o ogromnych rozmiarach. Wąż ten związany był z tęczami, deszczem, rzekami i głębokimi wodotryskami.

Radcliffe-Brown użył słów "Rainbow Serpent", aby opisać ten powszechny, powracający mit. Wymienił on różne nazwy używane w całej Australii dla tego "Tęczowego Węża":

• Kanmare (Boulia, Queensland)
• Tulloun: (Mount Isa, Queensland)
• Andrenjinyi (Pennefather River, Queensland)
• Takkan (Maryborough, Queensland)
• Targan (Brisbane, Queensland)
• Kurreah (Broken Hill, Nowa Południowa Walia)
• Wawi (Riverina, Nowa Południowa Walia)
• Neitee & Yeutta (Wilcannia, Nowa Południowa Walia)
• Myndie (Melbourne, Victoria)
• Bunyip (Zachodnia Wiktoria)
• Arkaroo (Flinders Ranges, Australia Południowa)
• Wogal (Perth, Australia Zachodnia)
• Wanamangura (Laverton, Australia Zachodnia)
• Kajura (Carnarvon, Australia Zachodnia)
• Numereji (Kakadu,Terytorium Północne).

Ten "Tęczowy wąż", wąż olbrzymich rozmiarów, żyje w najgłębszych otworach wodnych. Pochodzi z większej istoty, która może być postrzegana jako ciemna smuga w Drodze Mlecznej. Ukazuje się ludziom na tym świecie jako tęcza, gdy porusza się w wodzie i deszczu, kształtując krajobrazy, nazywając i śpiewając miejsca, połykając, a czasem topiąc ludzi; wzmacniając wiedzę za pomocą siły deszczowej i uzdrawiającej; nękając innych bólami, słabością, chorobą i śmiercią.

Nawet australijski 'Bunyip' został zidentyfikowany jako 'Tęczowy wąż' mit tego rodzaju. Słowa używane przez Radcliffe-Brown są obecnie powszechnie używane przez agencje rządowe, muzea, galerie sztuki, organizacje Aborygenów i media, aby odnieść się konkretnie do australijskiego mitu Aborygenów, a także jako skrótowy termin ogólnie pojętej australijskiej mitologii Aborygenów.

Mity kapitana Cook'a

Inny mit znaleziony w całej Australii dotyczy osoby, która przybywa z morza. Osoba ta, zazwyczaj pochodząca z Anglii, albo oferuje prezenty, albo wyrządza wielką krzywdę. Osoba ta najczęściej nazywana jest "Kapitanem Cookiem". Podczas gdy JamesCook odegrał kluczową rolę w rozwoju Australii, w opowieściach Aborygenów jest on złoczyńcą.

Aborygenowskie mity o "Kapitanie Cook" nie są historią ustną. Nie są one częścią badań Jamesa Cooka nad wschodnim wybrzeżem Australii w 1770 roku. Aborygenowie spotkali się z Cookiem, zwłaszcza podczas jego siedmiotygodniowego pobytu nad rzeką Endeavour. Ludzie Guugu Yimidhirr mogą pamiętać te spotkania.

Australijski mit Kapitana Cooka opowiada jednak o symbolicznym brytyjskim bohaterze, który przybywa zza oceanów jakiś czas po powstaniu świata Aborygenów i założeniu pierwotnego porządku społecznego. Ten kapitan Cook sygnalizuje dramatyczne zmiany w porządku społecznym, w którym narodzili się dzisiejsi Aborygeni.

W 1988 r. australijski antropolog Kenneth Maddock zbadał kilka wersji tego mitu "Kapitana Cooka", zarejestrowanego z kilku grup Aborygenów w całej Australii:

• Batemans Bay, New South Wales: Percy Mumbulla powiedział, że kapitan Cook przybywa na dużym statku, który zakotwiczył na Snapper Island. Dał on ludziom ubrania (do noszenia) i twarde ciasteczka (do jedzenia). Następnie wrócił na swój statek i odpłynął. Mumbulla opowiedział, jak jego przodkowie odrzucali dary Kapitana Cooka, wyrzucając je do morza.
• Cardwell, Queensland: Chloe Grant i Rosie Runaway opowiadali o tym, jak kapitan Cook i jego grupa wydała się wyróżniać z morza. Z białą skórą byli uważani za duchy przodków, wracające do swoich potomków. Kapitan Cook przybył najpierw oferując fajkę i tytoń do palenia (co zostało odrzucone jako "paląca się rzecz... utkwiła mu w ustach"), następnie gotując bilę herbaty (co zostało odrzucone jako przypalenie "brudnej wody"), następnie mąkę do pieczenia na węglach (co zostało odrzucone jako pachnąca "stęchlizna" i wyrzucone bez smaku), wreszcie gotującą się wołowinę (która dobrze pachniała i smakowała w porządku, gdy tylko słona skóra została wytarta). Następnie kapitan Cook i grupa odeszli, odpływając na północ, pozostawiając Chloe Grant i Rosie Runaway przodków bijących pięściami po ziemi, bojąc się, że duchy ich przodków odejdą w ten sposób.
• Południowo-wschodnia strona ZatokiCarpentariańskiej, Queensland: Rolly Gilbert opowiedział o tym, jak kapitan Cook i inni płynęli łodzią po oceanach, i postanowił przyjechać do Australii. Cook spotkał kilku przodków Rolly'ego, do których zamierzał strzelać. Zamiast tego oszukał ich, by pokazali mu główne miejsce biwakowania miejscowej ludności, po czym oni sami:

"rozstawili ludzi [przemysł bydlęcy], żeby jeździli na wieś i strzelali do ludzi, tak jak zwierzęta, zostawili ich leżących tam dla jastrzębi i wron... Więc wielu starych i młodych ludzi uderzyło się w głowę końcem pistoletu i zostawili tam. Chcieli wymazać ludzi, bo Europejczycy w Queensland musieli prowadzić swoje zapasy: koni i bydła."

• Victoria River (Terytorium Północne): W mitach o kapitanie Cook'u mówi się, że kapitan Cook popłynął z Londynu do Sydney, by zdobyć ląd. Wyładował on byki i ludzi z bronią palną, po czym zginęli miejscowi Aborygenowie z okolic Sydney. Kapitan Cook udał się do Darwina, gdzie wysłał uzbrojonych jeźdźców na polowanie na Aborygenów w kraju nad rzeką Wiktorią. Założył miasto Darwin i wydał zarządcom posterunków policji i bydła rozkazy, jak traktować Aborygenów.
• Kimberley (Zachodnia Australia): Wielu aborygeńskich mitologów mówi, że Kapitan Cook to europejski bohater kulturowy, który wylądował w Australii. Używając prochu strzelniczego, dał on przykład traktowania rdzennych mieszkańców całej Australii, w tym Kimberley. Po powrocie do domu twierdził, że nie widział żadnych rdzennych mieszkańców i powiedział, że kraj ten jest rozległą i pustą ziemią, do której mogą przybyć i ubiegać się o nią osadnicy. W tym mitu kapitan Cook wprowadził "Prawo Cooka", na którym opierają się osadnicy. Aborygenowie mówią, że jest to ostatnie, niesprawiedliwe i fałszywe prawo w porównaniu z prawem Aborygenów.

Australijski dywan Python, jedna z form postaci "tęczowego węża" może przybrać postać "tęczowego węża".


Statua kapitana Jamesa Cooka w Admiralty Arch, Londyn

Przykłady mitów

Ludzie Murrinh-Patha

Kraj ludzi Murrinh-Patha

Ludzie Murrinh-Patha mieszkają w słonowodnym kraju w głębi lądu od miasta Wadeye. W swoich mitach opisują oni czas snu, który według antropologów jest wiarą religijną, ale różni się od większości innych wierzeń religijnych na świecie.

Murrinh-patha mają jedność myśli, wiary i ekspresji bez równości w chrześcijaństwie. Widzą oni, że wszystkie części ich życia, myśli i kultury są pod wpływem ich Śnienia. Nie widzą różnicy między rzeczami duchowymi i materialnymi. Nie ma żadnej różnicy między rzeczami świętymi a tymi, które nie są. Całe życie jest 'święte', wszystkie zachowania mają 'moralne' skutki. Wszelki sens życia pochodzi z tego odwiecznego, wszechobecnego Śnienia.

"Świętość jest wszędzie w fizycznym krajobrazie. Mity i mityczne ścieżki krzyżują się... tysiące mil, a każda szczególna forma i cecha terenu ma za sobą dobrze rozwiniętą "historię"."

Ta mitologia Murrinh-patha jest oparta na poglądzie na życie, które wierzy, że życie jest "...radosną rzeczą z larwami w centrum". Życie jest dobre i opiekuńcze, ale podczas życiowej podróży istnieje wiele bolesnych cierpień, które każdy człowiek musi zrozumieć i przeżyć w miarę dorastania. To jest przesłanie, które mówi się w mitach o Murrinh-patha. To jest filozofia, która daje ludziom Murrinh-patha rozum i sens w życiu.

Następujący mit Murrinh-patha, na przykład, jest wykonywany w ceremoniach Murrinh-patha w celu zainicjowania młodych mężczyzn do dorosłości.

"Pewna kobieta, Mutjinga ("Staruszka"), zajmowała się małymi dziećmi, ale zamiast uważać na nie podczas nieobecności rodziców, połknęła je i próbowała uciec jak gigantyczny wąż. Ludzie szli za nią, włócząc się po niej i usuwając niestrawione dzieci z ciała".

W ramach mitu i w jego wykonaniu małe dzieci muszą najpierw zostać połknięte przez istotę przodków, która zmienia się w olbrzymiego węża. Następnie dzieci są wymiotowane, zanim zostaną przyjęte jako młodzi dorośli ze wszystkimi prawami i korzyściami młodych ludzi.

Ludzie Pintupi

Kraj ludzi Pintupi

Narody Pintupi z australijskiego regionu pustyni Gibson w Australii mają głównie "mityczną" formę rozumienia swojej tożsamości, Wszystkie wydarzenia mają miejsce i są wyjaśniane przez struktury społeczne i zasady, o których opowiadano, o których śpiewano i wykonywano w ramach ich nadludzkiej mitologii. Oznacza to, że struktury społeczne wywodzą się z mitów, a nie z ich własnych działań politycznych, decyzji czy wpływów jednostek lokalnych.

"Śnienie... dostarcza moralnego autorytetu leżącego poza indywidualną wolą i poza ludzkim stworzeniem... chociaż Śnienie jako porządkowanie kosmosu jest przypuszczalnie produktem historycznych wydarzeń, takie pochodzenie jest zaprzeczane."

"Aktualne działanie nie jest rozumiane jako wynik ludzkich sojuszy, stworzeń i wyborów, ale jako narzucone przez wszechogarniający, kosmiczny porządek".

W tym pintupiowskim spojrzeniu na świat, trzy długie geograficzne ścieżki nazwanych miejsc kontrolują i prowadzą społeczeństwo. Są to wzajemnie powiązane ciągi ważnych miejsc nazwanych i stworzonych przez mityczne postacie w drodze przez pustynię Pintupi podczas Śnienia. Jest to złożona mitologia opowieści, pieśni i obrzędów znana Pintupiowi jako Tingarri. Jest ona najpełniej opowiedziana i wykonywana przez ludność Pintupi na większych zgromadzeniach w kraju Pintupi.

Powiązane strony

• Dreamtime
• Mit
• Tęczowy wąż