Dinozaury pierzaste

Dowody kopalne

Po stu latach bez wyraźnych dowodów, w latach 90. odkryto dobrze zachowane skamieniałości pierzastych dinozaurów, a kolejne są nadal znajdowane. Skamieniałości te zachowały się w Lagerstätte - złożu osadowym wykazującym niezwykłe bogactwo i kompletność skamieniałości - w Liaoning w Chinach.

Obszar ten był wielokrotnie zasypywany popiołem wulkanicznym przez erupcje w Mongolii Wewnętrznej 124 miliony lat temu, podczas dolnej kredy. Drobnoziarnisty popiół zachował w najdrobniejszych szczegółach żywe organizmy, które pogrzebał. Obszar ten tętnił życiem, z milionami liści, roślin okrytozalążkowych (najstarsze znane), owadów, ryb, żab, salamander, ssaków, żółwi, jaszczurek i krokodyli odkrytych do tej pory.

Najważniejszymi odkryciami w Liaoning były skamieniałości opierzonych dinozaurów, przy czym stały strumień nowych znalezisk wypełnia obraz połączenia dinozaurów z ptakami i dodaje więcej do teorii ewolucyjnego rozwoju piór i lotu. Gałki dudkowe znaleziono na kości łokciowej Velociraptor mongoliensis. Są one związane z dużymi, dobrze rozwiniętymi piórami drugorzędowymi.

Dowody behawioralne, w postaci owiraptorozaura na gnieździe, wskazywały na kolejny związek z ptakami. Jego przedramiona były złożone, tak jak u ptaków. Choć nie zachowały się żadne pióra, prawdopodobnie byłyby one obecne, by utrzymać ciepło jaj i młodych.

Dowody w bursztynie

Pierzasty ogon nie-avialańskiego (nie-ptasiego) teropoda został znaleziony w bursztynie ze środkowej kredy (∼99 mya) w stanie Kachin, Myanmar (Birma). BBC opisuje go jako "doskonale zachowany". Lida Xing znalazła go na targu bursztynowym w Myitkina, Myanmar. Bursztyn był już oszlifowany do celów jubilerskich: sprzedawca myślał, że to materiał roślinny. Był to jednak ogon pierzastego dinozaura wielkości wróbla. Pióra nie były piórami lotnymi. Dr Paul Barrett z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie nazwał okaz "piękną skamieliną", opisując go jako "naprawdę rzadkie zjawisko występowania materiału kręgowców w bursztynie".

Okres kredowy

W 2011 roku odkryto, że próbki bursztynu zawierają zachowane pióra z okresu kredy, z dowodami na to, że pochodziły one zarówno od dinozaurów, jak i ptaków. Wstępna analiza sugeruje, że niektóre z piór były używane do izolacji, a nie do lotu.

Skamielina Sinosauropteryx, pierwsza skamielina nieawialskiego dinozaura z piórami


Gniazdujący okaz Citipati osmolskae, w AMNH.

Aktualna wiedza

Lista dinozaurów z dowodami na istnienie piór

Obecnie wiadomo, że wiele nieawialskich dinozaurów było opierzonych. Bezpośrednie dowody na istnienie piór istnieją dla następujących rodzajów, wymienionych w kolejności, w jakiej obecnie akceptowane dowody zostały po raz pierwszy opublikowane.

Dowody obejmują odciski piór lub przekonujące dowody szkieletowe lub chemiczne. Dowody szkieletowe to obecność wypustek piór (punkty zaczepienia piór skrzydłowych na przedniej kończynie) lub pygostylu (stopiony kręg na końcu ogona, który często podtrzymuje duże pióra).

Dla porównania: Archaeopteryx (1861; awialan) na pewno miał sprawne pióra lotne z pozaśrodkową rachis (trzonem). Poza tym, poza przednimi kończynami, był to typowy mały dinozaur mięsożerny.

1. Avimimus portentosus (przypuszczalnie 1987: gałki dudkowe)
2. Sinosauropteryx prima (1996)
3. Protarchaeopteryx robusta (1997)
4. GMV 2124 (1997).
5. Caudipteryx zoui (1998)
6. Shuvuuia deserti (1999)
7. Sinornithosaurus millenii (1999)
8. Beipiaosaurus inexpectus (1999)
9. Caudipteryx dongi (2000)
10. Caudipteryx sp. (2000)
11. Microraptor zhaoianus (2000)
12. Nomingia gobiensis (przypuszczalnie 2000: pygostyle)
13. Psittacosaurus sp.? (2002)
14. Scansoriopteryx heilmanni (2002)
15. Yixianosaurus longimanus (2003)
16. Dilong paradoxus (2004)
17. Jinfengopteryx elegans (2005)
18. Juravenator starki (2006)
19. Sinocalliopteryx gigas (2007)
20. Velociraptor mongoliensis (wnioskowanie z 2007 r.: gałki piórowe)
21. Epidexipteryx hui (2008)
22. Similicaudipteryx yixianensis (wnioskowany 2008: pygostylizm; potwierdzony 2010)
23. Zhongornis haoae (2008)
24. Tianyulong confuciusi? (2009)
25. Concavenator corcovatus? (przypuszczalnie 2010: gałki dudki?)
26. Yutyrannus huali (2012)
27. Microraptor hanqingi (2012)
28. Ornithomimus edmontonicus (2012)
29. Ningyuansaurus wangi (2012)
30. Eosinopteryxbrevipenna (2013)
31. Citipati osmolskae (przypuszczalnie 2013: pygostyle)
32. Conchoraptor gracilis (przypuszczalny 2013: pygostyle)
33. Jianchangosaurus yixianensis (2013)
34. Aurornis xui (2013; prawdopodobnie awialan)
35. Changyuraptor yangi (2014)
36. Kulindadromeus zabaikalicus? (2014)
37. Citipati osmolskae (przypuszczalnie 2014: pygostyle)
38. Conchoraptor gracilis (przypuszczalny 2014: pygostyle)
39. Deinocheirus mirificus (przypuszczalnie 2014: pygostyle)
40. Yi qi (2015)

• Uwaga, struktury nitkowate u niektórych dinozaurów ornitischiańskich (Psittacosaurus, Tianyulong) i pterozaurów mogą, ale nie muszą być homologiczne z piórami i protofeather teropodów.

Skamieniałość Sinornithosaurus, pierwszy dowód na istnienie piór u dromaeosauridów


Odlew skamieniałości Caudipteryx z odciskami piór i zawartością żołądka


Skamielina Microraptor gui odciski opierzonych skrzydeł


Skamieniały odlew z NGMC 91, gatunek nienazwany


Skamielina Jinfengopteryx elegans

Powiązane strony

• Avialae
• Dinobird
• Coelurosaur