Yi qi — jurajski dinozaur szybowiec z batopodobnym skrzydłem

Yi to rodzaj niewielkich, prawdopodobnie wspinających się i szybujących dinozaurów z okresu jurajskiego odkrytych w Chinach. Jego jedyny opisany jak dotąd gatunek, Yi qi, znany jest przede wszystkim z jednego okazu skamieniałości dorosłego osobnika znalezionego w skałach z środkowej lub późnej jurze w prowincji Hebei. Żył on około 160 milionów lat temu.

Odkrycie i nazwa

Holotyp Yi qi został opisany naukowo w 2015 roku. Nazwa rodzajowa Yi pochodzi od chińskiego znaku oznaczającego „skrzydło”, a epitet gatunkowy qi można przetłumaczyć jako „dziwny” lub „nadzwyczajny” — razem daje to sens „dziwne skrzydło”, co odnosi się do wyjątkowej budowy narządu napędzającego lot.

Budowa ciała i pióra

Yi był zwierzęciem małych rozmiarów — długość tułowia i ogona oceniana jest na kilka lub kilkanaście dziesiątek centymetrów, czyli mniej więcej wielkości niewielkiego ptaka. Skamieniałość ukazuje obecność włóknistych struktur podobnych do piór pokrywających ciało, co jest zgodne z tym, że wiele teropodów z linii prowadzącej do ptaków miało rodzaj proto-piór.

Unikalne skrzydło — błona i kostna rozpórka

Najbardziej charakterystyczną cechą Yi jest połączenie dwóch elementów budujących powierzchnię lotną:

• wydłużony trzeci palec podobny do tego spotykanego u innych przedstawicieli rodziny Scansoriopterygidae, który – razem z innymi palcami i ramieniem – mógł pomagać w rozpinaniu płata skórnego;
• długa kostna rozpórka (tzw. styliform element) wyprowadzona z okolic nadgarstka, do której przyczepiała się błoniasta tkanka tworząca płaszcz lotny.

Połączenie włóknistego pokrycia ciała z membraną błoniastą czyniło skrzydło Yi qi niezwykle nietypowym — przypominało ono pod pewnymi względami skrzydła nietoperzy, ale zbudowane było z innych elementów anatomicznych i powstało niezależnie (konwergencja ewolucyjna).

Tryb życia i sposób poruszania się

Paleobiologia Yi wskazuje na tryb częściowo arborealny — życie w drzewach i klifach oraz wykorzystanie szybowania do przemieszczania się między punktami. Błoniasta, rozpięta płaszczyzna (ang. aerofoil) mogła służyć do szybowania, a być może także do aktywniejszego lotu przy pewnym udziale ruchów ramion i klatki piersiowej. Ze względu na nietypową konstrukcję skrzydła badacze rozważają, że Yi reprezentował eksperyment ewolucyjny ze sposobem lotu inny niż u ptaków i pterozaurów.

Znaczenie odkrycia i dyskusje naukowe

Opis Yi qi ma duże znaczenie dla zrozumienia różnorodności ewolucyjnych rozwiązań związanych z lotem. Pokazuje on, że u niektórych teropodów pojawiła się kombinacja piór i błony skrzydłowej oraz całkowicie odrębny sposób utrzymywania powierzchni lotnej. Jednocześnie interpretacja niektórych struktur (np. stopień rozciągnięcia błony czy dokładne położenie styliform element) była i pozostaje przedmiotem dyskusji — część naukowców podkreśla, że zapis kopalny jest nietypowy i wymaga ostrożności przy rekonstrukcjach.

Porównania z innymi dinozaurami

Yi należy do grupy Scansoriopterygidae, w której znajdują się także inne drobne, drzewiaste teropody znane z wyjątkowych modyfikacji kończyn przednich. W odróżnieniu od pterozaurów (u których skrzydło podtrzymuje bardzo wydłużony czwarty palec) czy od nietoperzy (gdzie membranę rozpinają palce dłoni), Yi łączył cechy wydłużonych palców z dodatkową, kostną rozpórką nadgarstka, co stanowi unikatowe „rozwiązanie techniczne” wśród znanych dinozaurów.

Podsumowanie

Yi qi jest jednym z najbardziej intrygujących przykładów eksperymentów ewolucyjnych dotyczących lotu: mały, prawdopodobnie drzewny dinozaur z jurajskich lasów Chin, który rozwijał błoniastą powierzchnię lotną wspieraną zarówno przez palce, jak i przez wydłużoną kostną rozpórkę nadgarstka. Jego odkrycie rozszerza nasze rozumienie, jak różnorodne mogły być strategie poruszania się w powietrzu u teropodów i pokazuje, że ewolucja „skrzydeł” przebiegała wielokrotnie i w bardzo odmienny sposób.

Pytania i odpowiedzi

P: Co to jest Yi?

P: Jaki jest jedyny znany gatunek Yi?

P: Gdzie znaleziono okaz Yi qi?

P: Jak dawno temu żył Yi?

P: Jakim zwierzęciem był Yi?

P: Co jest wyjątkowego w wydłużonym trzecim palcu Yi?

P: Co wyróżnia Yi qi spośród wszystkich znanych dinozaurów?

Szukaj według litery