U Thant

Urzędnik państwowy

Kiedy U Nu został premierem nowo powstałej niepodległej Birmy, poprosił Thanta, aby dołączył do niego w Rangunie i w 1948 r. mianował go dyrektorem ds. radiofonii i telewizji. W następnym roku został mianowany sekretarzem rządu Birmy w Ministerstwie Informacji. Od 1951 do 1957 r. Thant był sekretarzem premiera. Brał również udział w wielu konferencjach międzynarodowych i był sekretarzem pierwszego szczytu azjatycko-afrykańskiego w 1955 r. w Bandungu w Indonezji, który dał początek Ruchowi Państw Niezaangażowanych.

W latach 1957-1961 był stałym przedstawicielem (ambasadorem) Birmy przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i aktywnie zaangażował się w negocjacje w sprawie niepodległości Algierii. W 1960 r. rząd birmański nadał mu tytuł Maha Thray Sithu jako komandorowi orderu Pyidaungsu Sithu Thingaha (podobnego do orderu rycerskiego).

Sekretarz Generalny ONZ

Thant rozpoczął służbę jako p.o. Sekretarza Generalnego 3 listopada 1961 r., kiedy to został jednogłośnie mianowany przez Zgromadzenie Ogólne, na zalecenie Rady Bezpieczeństwa, w celu wypełnienia niewygasłej kadencji Daga Hammarskjölda. Następnie 30 listopada 1962 r. został jednogłośnie mianowany przez Zgromadzenie Ogólne Sekretarzem Generalnym na kadencję kończącą się 3 listopada 1966 r. W czasie tej pierwszej kadencji cieszył się wielkim uznaniem. W czasie tej pierwszej kadencji powszechnie uznawano jego rolę w rozwiązaniu kubańskiegokryzysu rakietowego i zakończeniu wojny domowej w Kongo.

U Thant został mianowany na drugą kadencję jako Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych przez Zgromadzenie Ogólne 2 grudnia 1966 roku na jednogłośną rekomendację Rady Bezpieczeństwa. Jego kadencja trwała do 31 grudnia 1971 r., kiedy to przeszedł na emeryturę. W czasie swojej kadencji nadzorował przyjęcie do ONZ dziesiątek nowych państw azjatyckich i afrykańskich oraz był zdecydowanym przeciwnikiem apartheidu w RPA. Założył również wiele agencji, funduszy i programów ONZ zajmujących się rozwojem i ochroną środowiska, w tym Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), Uniwersytet ONZ, UNCTAD, UNITAR i Program Narodów Zjednoczonych ds.

Przewodził on również wielu udanym, choć obecnie w dużej mierze zapomnianym wysiłkom na rzecz pokoju, na przykład w Jemenie w 1962 r. i w Bahrajnie w 1968 r. W każdym z tych przypadków wojna wywołałaby szerszy konflikt regionalny. W każdym z tych przypadków wojna sprowokowałaby szerszy konflikt regionalny, a to właśnie cicha mediacja Thanta zapobiegła wojnie.

W przeciwieństwie do swoich dwóch poprzedników, Thant przeszedł na emeryturę po dziesięciu latach, będąc w dobrych stosunkach ze wszystkimi wielkimi mocarstwami. W 1961 r., kiedy został mianowany po raz pierwszy, Związek Radziecki próbował nalegać na formułę trojki trzech sekretarzy generalnych, po jednym reprezentującym każdy z bloków zimnowojennych, co pozwoliłoby utrzymać równość w Organizacji Narodów Zjednoczonych pomiędzy supermocarstwami. W roku 1966, kiedy Thant został ponownie mianowany, wszystkie wielkie mocarstwa, w jednogłośnym głosowaniu Rady Bezpieczeństwa, potwierdziły znaczenie stanowiska Sekretarza Generalnego i jego dobrych usług, co było wyraźnym wyrazem uznania dla pracy Thanta.

Wojna sześciodniowa między krajami arabskimi a Izraelem, Praska Wiosna i późniejsza inwazja radziecka na Czechosłowację oraz wojna indo-pakistańska z 1971 r., która doprowadziła do powstania Bangladeszu, miały miejsce w czasie, gdy był on Sekretarzem Generalnym.

Był szeroko krytykowany w USA i Izraelu za zgodę na wycofanie wojsk ONZ z Synaju w 1967 r. w odpowiedzi na prośbę prezydenta Egiptu Nassera. U Thant próbował przekonać Nassera, by nie wszczynał wojny z Izraelem, lecąc do Kairu w ostatniej chwili, by zawrzeć pokój.

Jego niegdyś dobre stosunki z rządem USA gwałtownie się pogorszyły, gdy publicznie skrytykował amerykańskie prowadzenie wojny w Wietnamie. Jego tajne próby podjęcia bezpośrednich rozmów pokojowych między Waszyngtonem a Hanoi zostały ostatecznie odrzucone przez administrację Johnsona.

Thant z pewnym zainteresowaniem śledził doniesienia o niezidentyfikowanych obiektach latających; w 1967 roku zaaranżował wystąpienie amerykańskiego fizyka atmosfery, dr Jamesa E. McDonalda, przed Grupą ONZ ds.

23 stycznia 1971 roku U Thant kategorycznie ogłosił, że "pod żadnym pozorem" nie będzie mógł ubiegać się o trzecią kadencję na stanowisku Sekretarza Generalnego. Przez wiele tygodni Rada Bezpieczeństwa ONZ była w impasie w poszukiwaniu następcy, aż w końcu zdecydowała się na Kurta Waldheima, który miał zastąpić U Thanta na stanowisku Sekretarza Generalnego 21 grudnia 1971 roku - w 53 urodziny Waldheima - i zaledwie dziesięć dni przed końcem drugiej kadencji U Thanta.

W swoim pożegnalnym przemówieniu przed Zgromadzeniem Ogólnym ONZ Sekretarz Generalny U Thant stwierdził, że odczuwa "wielkie poczucie ulgi graniczące z wyzwoleniem", kiedy zrzeka się "ciężaru urzędu". W artykule redakcyjnym opublikowanym około 27 grudnia 1971 roku, chwalącym U Thanta, The New York Times stwierdził, że "mądre rady tego oddanego sprawie pokoju człowieka będą nadal potrzebne po jego przejściu na emeryturę". Artykuł nosił tytuł "The Liberation of U Thant" (Wyzwolenie U Thanta).

Śmierć

U Thant zmarł na raka płuc w Nowym Jorku 25 listopada 1974 roku. W tym czasie Birmą rządziła już junta wojskowa, która odmawiała mu wszelkich honorów. Ówczesny birmański prezydent Ne Win zazdrościł U Thantowi jego międzynarodowej pozycji i szacunku, jakim darzyła go birmańska ludność. Ne Win miał również za złe U Thantowi jego bliskie związki z demokratycznym rządem U Nu, który został obalony przez Ne Wina w zamachu stanu 2 marca 1962 roku. Ne Win nakazał, by U Thant został pochowany bez żadnego oficjalnego udziału czy ceremonii.

Z siedziby ONZ w Nowym Jorku ciało U Thanta zostało przewiezione z powrotem do Rangunu, ale na lotnisku nie było warty honorowej ani urzędników wysokiego szczebla, gdy trumna dotarła na miejsce.

W dniu pogrzebu U Thanta, 5 grudnia 1974 roku, dziesiątki tysięcy ludzi wyległy na ulice Rangunu, by oddać ostatni hołd swemu wybitnemu rodakowi, którego trumna została wystawiona na torze wyścigowym Kyaikasan w Rangunie na kilka godzin przed planowanym pochówkiem.

Trumna U Thanta została następnie porwana przez grupę studentów tuż przed planowanym wyjazdem w celu pochówku na zwykłym cmentarzu w Rangunie. Studenccy demonstranci pochowali U Thanta na dawnych terenach Związku Studentów Uniwersytetu Rangun (RUSU), które Ne Win wysadził w powietrze i zniszczył 8 lipca 1962 roku.

W okresie od 5 grudnia do 11 grudnia 1974 r. demonstranci studenccy zbudowali również tymczasowe mauzoleum U Thanta na terenie RUSU i wygłaszali antyrządowe przemówienia. We wczesnych godzinach porannych 11 grudnia 1974 r. wojska rządowe przypuściły szturm na kampus, zabiły kilku studentów pilnujących prowizorycznego mauzoleum, usunęły trumnę U Thanta i pochowały ją u stóp Pagody Shwedagon, gdzie spoczywa do dziś.

Na wieść o szturmie na kampus uniwersytetu w Rangunie i siłowym usunięciu trumny U Thanta wielu ludzi wybuchło zamieszkami na ulicach Rangunu. W Rangunie i okolicznych aglomeracjach miejskich ogłoszono stan wojenny. To, co stało się znane jako kryzys U Thanta - protesty studentów w związku z niegodnym traktowaniem U Thanta przez rząd Ne Wina - zostało zdławione przez rząd birmański.

W 1978 r. ukazały się wspomnienia U Thanta View from the UN, wydane przez amerykańskie wydawnictwo Doubleday.

Grobowiec U Thanta, Shwedagon Pagoda Road, Yangon

Nazwany dla niego

• Nagroda Pokoju im. U Thanta przyznaje i honoruje osoby lub organizacje za wybitne osiągnięcia na rzecz pokoju na świecie.
• Jego imieniem nazwano drogę do ambasady, Jalan U Thant w Kuala Lumpur, Malezja.
• Jego imieniem nazwano niewielką wyspę na East River, położoną po drugiej stronie Manhattanu, naprzeciwko siedziby ONZ.
• Wykłady honorowe U Thanta odbywają się regularnie w siedzibie Uniwersytetu Narodów Zjednoczonych (UNU) w Tokio, w Japonii.