Bitwa stalingradzka

Tło

Do wiosny 1942 roku niemiecka operacja Barbarossa nie pokonała Związku Radzieckiego. Wojna wciąż dobrze układała się Niemcom: ofensywa U-bootów na Atlantyku była bardzo udana, a Rommel właśnie zdobył Tobruk.

Na wschodzie zdobyli ziemię, w tym Leningrad na północy i Rostów na południu. Było wiele miejsc, w których ataki sowieckie zepchnęły Niemców z powrotem (na północny zachód od Moskwy i na południe od Charkowa), ale nie zagroziło to Niemcom. Hitler był przekonany, że może pokonać Armię Czerwoną po zimie 1941 roku. Mimo, że Centrum Grupy Armii poniosło duże straty pod Moskwą poprzedniej zimy, 65% jej piechoty nie walczyło i zostało wypoczęte i wyposażone w nowy sprzęt. Grupy Armii Północnej i Południowej również nie miały ciężkiej zimy. Stalin spodziewał się, że niemieckie ataki letnie ponownie zostaną skierowane przeciwko Moskwie.

Niemcy zdecydowali, że ich letnia kampania w 1942 r. będzie skierowana na południową część Związku Radzieckiego. Niemcy chcieli zniszczyć przemysł Stalingradu. Niemcy chcieli również zablokować rzekę Wołgę. Rzeka była szlakiem między Morzem Kaspijskim a północną Rosją. Złapanie tej rzeki utrudniłoby Sowietom wykorzystanie jej do transportu towarów.

Działania niemieckie początkowo były bardzo udane. 23 lipca 1942 roku Hitler zmienił cele ataku na 1942 rok. Jednym z celów uczynił okupację Stalingradu. Miasto było ważne, bo zostało nazwane imieniem Stalina, przywódcy Związku Radzieckiego. Niemcy myśleli, że jeśli zajmą Stalingrad, pomoże to północnej i zachodniej części armii niemieckiej w ataku na Baku. Niemcy chcieli zdobyć Baku, ponieważ miał on dużo ropy.

Sowieci wiedzieli o niemieckim planie ataku. Sowieci rozkazali wysłać do walki każdego, kto jest wystarczająco silny, by trzymać karabin.

Atak na Stalingrad

23 sierpnia 6 Armia dotarła na skraj Stalingradu. Podążały za 62. i 64. Armią, która wróciła do miasta. Kleist powiedział później po wojnie:

Zdobycie Stalingradu było [miejscem], gdzie mogliśmy zablokować atak... sił rosyjskich przybywających ze wschodu.

Sowieci mieli wystarczająco dużo ostrzeżeń przed niemieckim atakiem, aby przenieść całe zboże, bydło i wagony kolejowe miasta przez Wołgę. Ale większość cywilnych mieszkańców pozostała w mieście. W mieście brakowało żywności jeszcze przed niemieckim atakiem. Ataki lotnicze na Luftwaffe sprawiły, że Sowieci nie byli w stanie wykorzystać Wołgi do sprowadzenia zaopatrzenia do miasta. W dniach 25-31 lipca 32 radzieckie okręty zostały zatopione na Wołdze.

Bitwa rozpoczęła się od ciężkiego bombardowania miasta przez Luftflotte 4. Zrzucono 1,000 ton bomb. Duża część miasta zamieniła się w gruzy. Niektóre fabryki nadal produkowały towary.

Stalin przeniósł wojska na wschodni brzeg Wołgi. Wszystkie zwykłe promy zostały zniszczone przez Luftwaffe. Luftwaffe zaatakowała również barki wojskowe. Wielu cywilów zostało przeniesionych z miasta przez Wołgę. Stalin powstrzymał większość cywilów przed opuszczeniem miasta, ponieważ myślał, że w ten sposób armie radzieckie będą walczyć ciężej. Cywile, w tym kobiety i dzieci, mieli kopać okopy. Masowe bombardowania niemieckie 23 sierpnia wywołały burzę ogniową. Zabiła tysiące ludzi i zamieniła Stalingrad w gruzy i ruiny. Między 23 a 26 sierpnia zginęło 955 osób, a kolejne 1.181 zostało rannych w wyniku bombardowania.

Sowieckie siły powietrzne, Voenno-Vozdushnye Silyily (VVS), zostały zniszczone przez Luftwaffe. Między 23 a 31 sierpnia Sowieci stracili 201 samolotów. W sierpniu przywieźli kolejne 100 samolotów. Pod koniec września Sowieci nadal sprowadzali nowe samoloty do Stalingradu, ale zostały one zniszczone przez Niemców.

Miasto było przez krótki czas bronione przez 1077 pułk przeciwlotniczy, pułk kobiet, który faktycznie był w stanie powstrzymać całą niemiecką dywizję z powodu ich ogromnej siły ognia. Niemcy w końcu roiło się od nich i zabili je, ale byli zszokowani odkryciem, że przez cały ten czas były powstrzymywane przez młode kobiety, które wydawały się być świeżo po ukończeniu szkoły średniej. W walce NKWD organizowało "bojówki robotnicze", które często były wysyłane do walki bez karabinów.

Do końca sierpnia Grupa Wojskowa Południe (B) dotarła do Wołgi. Do 1 września Sowieci mogli zaopatrywać swoje siły w Stalingradzie tylko poprzez przeprawę przez Wołgę pod ciągłym bombardowaniem przez artylerię i samoloty.

5 września 24. i 66. Armia radziecka zorganizowała atak na XIV Korpus Pancerny. Luftwaffe pomogła powstrzymać atak, atakując sowiecką artylerię i żołnierzy. Sowieci musieli się wycofać. Spośród 120 czołgów, które Sowieci wysłali do walki, 30 straciło na rzecz ataku powietrznego.

Sowieci zawsze byli atakowani przez Luftwaffe. 18 września 1. gwardia sowiecka i 24. armia zaatakowały VIII Korpus Armii. VIII. Fliegerkorps wysłał bombowce nurkowe Stuka, aby uniemożliwić Sowietom awans. Atak sowiecki został powstrzymany. Stukasy zniszczyły 41 ze 106 sowieckich czołgów, które zostały zniszczone tego ranka. Niemieckie Bf 109s zniszczyły 77 radzieckich samolotów. We wrakowanym mieście sowieckie 62. i 64. Armia, w skład której wchodziła sowiecka 13. Dywizja Strzelców Gwardii, wykorzystywały domy i fabryki do ukrycia się.

Walki w mieście były bardzo brutalne. Rozkaz Stalina nr 227 z 27 lipca 1942 r. orzekł, że wszyscy dowódcy, którzy wycofali się bez rozkazu, będą musieli udać się do trybunału wojskowego. ^84-5 "Ani kroku wstecz!" było hasłem. Niemcy atakujący Stalingrad mieli wielu zabitych i rannych.

Niemcy docierają do Wołgi

Po trzech miesiącach powolnego postępu, Wermacht w końcu dotarł do brzegów rzeki. Niemcy zdobyli 90% zrujnowanego miasta i podzielili siły radzieckie na dwie części. Lód na Wołdze uniemożliwił Sowietom sprowadzenie dostaw łodziami.

Niemiecka zaliczka na Stalingrad między 24 lipca a 18 listopada


Sowieci przygotowujący się do walki z niemieckim atakiem na przedmieścia Stalingradu


Październik 1942: Niemiecki oficer z rosyjskim karabinem maszynowym PPSh-41 w gruzach fabryki Barrikady. Wielu żołnierzy niemieckich zabrało broń rosyjską, ponieważ była ona lepsza do walki wręcz.


Wojska niemieckie w Stalingradzie

sowieckie kontrofensywy

Wojska niemieckie nie były gotowe do walki w zimie 1942 roku. W okresie od 19 listopada 1942 r. do 2 lutego 1943 r. Stavka dokonała szeregu ataków. Działania te zapoczątkowały Kampanię Zimową 1942-1943 (19 listopada 1942 - 3 marca 1943), w której wzięło udział 15 armii.

Operacja Uran: radziecka ofensywa

Jesienią generałowie radzieccy Georgij Żukow i Aleksandr Wasilewski zgromadzili swoich żołnierzy na północy i południu miasta. Stronę północną broniły wojska węgierskie i rumuńskie. Rzeka Don nigdy nie była dobrze broniona przez stronę niemiecką. Sowieci planowali zaatakować i otoczyć wojska niemieckie w rejonie Stalingradu.

Operacja nazywała się "Uran". Zaczęło się od operacji "Mars", skierowanej do Centrum Grupy Armii.

19 listopada 1942 roku Armia Czerwona rozpoczęła operację "Uran". Atakujące jednostki radzieckie pod dowództwem gen. Mikołaja Watutina składały się z trzech armii. W jej skład wchodziło łącznie 18 dywizji piechoty, osiem brygad czołgowych, dwie brygady zmotoryzowane, sześć dywizji kawalerii i jedna brygada przeciwpancerna. Sowieci zepchnęli Rumuńską Trzecią Armię. Reakcja Wehrmachtu była zdezorganizowana. Zła pogoda zapobiegła atakom powietrznym na Sowietów.

20 listopada na południe od Stalingradu rozpoczęła się druga ofensywa sowiecka (dwie armie) przeciwko rumuńskiemu 4 Korpusowi Armii. Rumuni zostali opanowani przez dużą liczbę czołgów. Siły radzieckie ruszyły na zachód i utworzyły pierścień wokół Stalingradu.

Żołnierze radzieccy napadli na dom, luty 1943


Sowiecki kontratak na Stalingrad

Szósta Armia otoczona

Około 265.000 niemieckich, rumuńskich, włoskich żołnierzy, 369. (chorwacki) wzmocniony pułk piechoty i inne oddziały, w tym 40.000 ochotników radzieckich walczących dla Niemców. zostały otoczone. W dniu 19 listopada 1942 roku było 210.000 Niemców. Było też około 10.000 sowieckich cywilów i kilka tysięcy sowieckich żołnierzy, których Niemcy wzięli do niewoli podczas bitwy. Nie cała 6 Armia została uwięziona; 50.000 nie było otoczonych. Z 210.000 otoczonych Niemców 10.000 pozostało do walki, 105.000 poddało się, 35.000 zostało w powietrzu, a pozostałe 60.000 zginęło.

Armia Czerwona utworzyła dwie grupy obronne. Marszałek polowy Erich von Manstein powiedział Hitlerowi, aby nie rozkazywał 6. Armii do wybuchu. Manstein uważał, że może przebić się przez wojska sowieckie i uwolnić 6 Armię. ^p451 Po 1945 roku Manstein powiedział Hitlerowi, że musi się przebić 6 Armia. Amerykański historyk Gerhard Weinberg powiedział, że Manstein kłamał. ^p1045

Manstein miał zaatakować Stalingrad w ramach operacji "Zimowa Burza" (Unternehmen Wintergewitter). Myślał, że ten atak może się udać, jeśli 6 Armia zostanie dostarczona drogą powietrzną.

Adolf Hitler powiedział 30 września 1942 roku, że armia niemiecka nigdy nie opuści miasta. Na spotkaniu krótko po tym, jak Sowieci utworzyli pierścień wokół Niemców, szefowie niemieckich armii chcieli spróbować ucieczki na zachód od Dona. Hitler uważał, że Luftwaffe może zaopatrzyć 6 Armię w "most powietrzny". Pozwoliłoby to Niemcom w mieście walczyć podczas gromadzenia nowych sił. Podobny plan został zastosowany rok wcześniej w Demyańskiej Kieszeni.

Dyrektor Luftflotte 4, Wolfram von Richthofen, próbował powstrzymać tę decyzję. Siły pod 6 Armią były prawie dwukrotnie większe niż regularna jednostka niemiecka, a w mieście uwięziony był również korpus 4 Armii Pancernej. Maksymalnie 117,5 tony krótkie (106,6 tony), które mogli dostarczyć w ciągu doby, było znacznie mniej niż potrzebne minimum 800 ton krótkich (730 ton).

Aby dodać do ograniczonej liczby samolotów Junkers Ju 52, Niemcy użyli innych samolotów, takich jak Heinkel He 177 . Generał Richthofen powiedział Mansteinowi 27 listopada, że Luftwaffe nie może dostarczyć 300 ton dziennie drogą powietrzną. Manstein dostrzegł teraz problemy z dostawami lotniczymi. Następnego dnia sporządził raport, w którym stwierdził, że dostawa drogą powietrzną będzie niemożliwa. Powiedział, że szósta armia powinna spróbować uciec. Powiedział, że rezygnacja ze Stalingradu byłaby trudną stratą, ale utrzymałaby Szóstą Armię w stanie nienaruszonym. Hitler powiedział, że Szósta Armia będzie musiała pozostać pod Stalingradem i że siły powietrzne będą ją zaopatrywać do czasu, aż Niemcy będą mogli zaatakować Sowietów.

Luftwaffe była w stanie dostarczyć średnio 94 krótkie tony (85 t) dostaw dziennie. Najbardziej udany dzień, 19 grudnia, dostarczył 289 krótkich ton (262 tony) dostaw w 154 lotach. We wczesnej fazie operacji dostarczano więcej paliwa niż żywności i amunicji, ponieważ Niemcy uważali, że mogą uciec z miasta. Samoloty transportowe wyleciały również z miasta chore lub ranne. Atak niemiecki nie dotarł do 6 Armii. Kontynuowano operację zaopatrzenia lotniczego. 6 Armia powoli głodowała. Zniszczonych zostało 160 niemieckich samolotów transportowych, a 328 zostało poważnie uszkodzonych. Zniszczonych zostało około 266 Junkersów Ju 52.

Wojska rumuńskie w pobliżu Stalingradu


Niemiecki martwy w mieście


Centrum Stalingradu po wyzwoleniu

Etapy końcowe

Operacja "Zimowa burza

Siły radzieckie zgrupowały się wokół Stalingradu. Rozpoczęły się brutalne walki o atak na Niemców. Operacja Zimowa Burza (Operacja Wintergewitter), niemiecka próba ratowania uwięzionej armii z południa, początkowo zakończyła się sukcesem. Do 19 grudnia armia niemiecka zepchnęła się w promieniu 48 km (30 mil) od stanowisk Szóstej Armii. Niektórzy niemieccy oficerowie poprosili Paulusa, by poszedł wbrew rozkazom Hitlera i spróbował uciec ze Stalingradu. Paulus odmówił. W dniu 23 grudnia siły Mansteina musiały bronić się przed nowymi atakami sowieckimi.

Operacja Mały Saturn

16 grudnia Sowieci rozpoczęli operację "Mały Saturn". Próbowała ona zrobić dziurę przez armię Osi (głównie Włochów) na Donie i schwytać Rostowa. Niemcy utworzyli obronę małych jednostek. 15 dywizji sowieckich, wspieranych przez co najmniej 100 czołgów, zaatakowało włoskie dywizje kozeria i Rawenna. Sowieci nigdy nie zbliżyli się do Rostowa z powodu obrony włoskiej.

Niemiecka próba przebicia się do Stalingradu została powstrzymana, a Grupie A kazano wrócić z Kaukazu.

Szósta Armia nie mogła już mieć nadziei na ucieczkę. 6 Armia nie miała wystarczająco dużo paliwa. Również żołnierze niemieccy mieli duże trudności z przebiciem się przez linie sowieckie pieszo w mroźnych warunkach zimowych.

zwycięstwo sowieckie

Niemcy wycofali się z przedmieść Stalingradu do samego miasta. Utrata dwóch lotnisk, na Pitomniku 16 stycznia 1943 r. i Gumraku w nocy z 21 na 22 stycznia, oznaczała koniec zaopatrzenia lotniczego i wylotu rannych. Trzeci i ostatni pas startowy znajdował się w szkole lotniczej Stalingradskaja, która w nocy z 22 na 23 stycznia miała ostatnie lądowania i starty. Po tym nie było żadnych lądowań poza zrzutami amunicji i żywności.

Niemcy nie tylko głodowali, ale też skończyła im się amunicja. Walczyli dalej, bo myśleli, że Sowieci rozstrzelają każdego poddanego Niemca. Grupa radziecka (mjr Aleksandr Smyslov, kapitan Mikołaj Dyatlenko i trębacz) złożyła Paulusowi ofertę: jeśli poddałby się w ciągu 24 godzin, otrzymałby gwarancję bezpieczeństwa dla wszystkich jeńców, opiekę medyczną dla chorych i rannych, więźniowie mogliby zatrzymać swoje rzeczy osobiste, racje żywnościowe i zostać wysłani do dowolnego kraju, którego chcieliby po wojnie. Paulusowi rozkazano nie poddawać się przez Hitlera, więc nie odpowiedział.

30 stycznia 1943 roku, w 10 rocznicę dojścia Hitlera do władzy, Goebbels powiedział: "Bohaterska walka naszych żołnierzy na Wołdze powinna być ostrzeżeniem dla wszystkich..." Również tego dnia Hitler awansował Paulusa do Generalfeldmarschall. Ponieważ żaden niemiecki marszałek polowy nigdy nie został wzięty do niewoli, Hitler założył, że Paulus będzie walczył lub zabijał się.

Następnego dnia, grupa południowa w Stalingradzie została pokonana przez Sowietów. Siły radzieckie dotarły do wejścia do niemieckiej kwatery głównej. Generał Schmidt oddał kwaterę główną. Paulus powiedział, że nie poddał się i odmówił wydania rozkazu poddania się pozostałych sił niemieckich.

Cztery sowieckie armie zaatakowały pozostałą grupę północną. 2 lutego, generał Strecker się poddał. Wzięto około 91.000 zmęczonych, chorych, rannych i głodujących jeńców, w tym 3.000 Rumunów (ocalałych z 20 Dywizji Piechoty, 1 Dywizji Kawalerii i "Pułkownika Voicu"). Odczepienie). Wśród więźniów było 22 generałów. Hitler był zły i powiedział, że Paulus powinien był się zabić, ale zamiast tego "woli jechać do Moskwy". Paulus był rzymskokatolikiem i dlatego nie zrobił tego.

Zwycięstwa sowieckie (pokazane na niebiesko) podczas operacji Mały Saturn


Generalfeldmarschall Friedrich Paulus (po lewej), z szefem sztabu, generałem Arturem Schmidtem (w środku) i jego pomocnikiem, Wilhelmem Adamem (po prawej), po ich kapitulacji.


759 560 sztabów radzieckich otrzymało ten medal za obronę Stalingradu od 22 grudnia 1942 roku.

Skutki

Społeczeństwo niemieckie zostało oficjalnie poinformowane o tej stracie dopiero pod koniec stycznia 1943 r., choć pozytywne doniesienia medialne ustały w tygodniach poprzedzających ogłoszenie. Stalingrad po raz pierwszy publicznie przyznał się do porażki w wysiłkach wojennych nazistowskiego rządu. Była to poważna porażka, w której straty niemieckie były prawie równe stratom poniesionym przez Sowietów. Wcześniejsze straty Związku Radzieckiego były na ogół trzy razy większe niż straty niemieckie. 31 stycznia niemieckie radio państwowe zagrało część Adagio z VII Symfonii Antona Brucknera, a następnie ogłosiło klęskę w Stalingradzie.

18 lutego minister propagandy Joseph Goebbels wygłosił w Berlinie przemówienie Sportpalast, zachęcając Niemców do podjęcia całkowitej wojny.

Spośród prawie 110 tys. pojmanych w Stalingradzie jeńców niemieckich, tylko około 6 tys. powróciło. Zostali oni wysłani do obozów jenieckich, a następnie do obozów pracy w całym Związku Radzieckim. Ostatecznie około 35.000 wysłano transportami, z czego 17.000 nie przeżyło. Część z nich została zatrzymana w mieście, aby pomóc w odbudowie.

Część starszych oficerów została wywieziona do Moskwy i wykorzystana do celów propagandowych. Niektórzy z nich wstąpili do Komitetu Narodowego Wolnych Niemiec. Część z nich, w tym Paulus, podpisała oświadczenia antyhitlerowskie, które były transmitowane do oddziałów niemieckich. Paulus zeznawał dla prokuratury podczas procesów norymberskich. Pozostawał w Związku Radzieckim do 1952 roku, a następnie przeniósł się do Drezna w Niemczech Wschodnich. Generał Walther von Seydlitz-Kurzbach zaproponował wychowanie antyhitlerowskiej armii z ocalałych ze Stalingradu, ale Sowieci nie wyrazili na to zgody. Dopiero w 1955 r. ostatnia z 5-6 tys. ocalałych została repatriowana (do Niemiec Zachodnich).

Na tym propagandowym zdjęciu żołnierz Armii Czerwonej prowadzi żołnierza niemieckiego do niewoli.

Pozostałe informacje

Rozkazy bojowe

Podczas obrony Stalingradu Armia Czerwona wykorzystywała w mieście i okolicach sześć armii (8, 28, 51, 57, 62 i 64). Kolejnych dziewięć armii w ostatecznym ataku na Niemców. Dziewięć armii wykorzystanych do ataku końcowego to 24. armia, 65. armia, 66. armia i 16. armia lotnicza od północy w ramach ofensywy Frontu Dońskiego oraz 1. armia gwardii, 5. czołg, 21. armia, 2. armia lotnicza i 17. armia lotnicza od południa w ramach sowieckiego frontu południowo-zachodniego.

Ofiary śmiertelne

Trudno policzyć, ile osób zginęło i zostało rannych w bitwie pod Stalingradem. Jednym ze sposobów jest liczenie tylko walk na terenie miasta i przedmieść. Inny sposób liczenia to liczenie wszystkich walk na południowym froncie sowiecko-niemieckim od wiosny 1942 roku do zimy 1943 roku. Różni uczeni dokonują różnych szacunków w zależności od tego, jak szeroko rozważa się walkę.

Oś miała od 500 tys. do 850 tys. ofiar (zabitych, rannych, schwytanych) wśród wszystkich oddziałów niemieckich sił zbrojnych i ich sojuszników, a do 1955 r. tylko 5-6 tys. wróciło do Niemiec. Pozostali jeńcy zginęli w niewoli sowieckiej.

2 lutego 1943 r. w Stalingradzie ustały walki oddziałów Osi. Z 91 tys. wziętych przez Sowietów jeńców, 3 tys. stanowili Rumuni.

Armia Czerwona poniosła w sumie 1 129 619 ofiar; 478 741 mężczyzn zginęło lub zaginęło, a 650 878 zostało rannych. Liczby te dotyczą całego regionu Don, w samym mieście 750.000 zostało zabitych, schwytanych lub rannych.

Wszędzie od 25 000 do 40 000 radzieckich cywilów zginęło w Stalingradzie i jego przedmieściach w ciągu jednego tygodnia bombardowania lotniczego przez Luftflotte 4, gdy niemiecka 4 Armia Pancerna i 6 Armia zbliżyły się do miasta; całkowita liczba zabitych cywilów w regionach poza miastem jest nieznana.

W sumie bitwa ta przyniosła szacunkowo 1,7-2 mln ofiar na oś i sowietów, co czyni ją prawdopodobnie najbardziej krwawą bitwą w całej historii ludzkości.

Zakres bitwy

W pierwotnym planie z 1942 roku, okupacja Stalingradu nie była celem. Bazując na sukcesach militarnych Niemców w pierwszym miesiącu ataków, Hitler postanowił rozszerzyć cele militarne. Hitler uważał, że siły radzieckie za rzeką Don są słabe. Nowe cele obejmowały Stalingrad, a nawet zdobycie Wołgi.

Gdy Armie zaczęły walczyć o miasto, obie strony zaczęły odczuwać, że wygrana jest bardzo ważna. Niemcy wysłali do miasta wiele oddziałów. Oznaczało to, że ich strona nie kontrolowała rzeki Don i mostów sowieckich. Strona niemiecka robiła stałe postępy w walkach i ostatecznie utrzymywała około 90% miasta.

Niemieckie skupienie się na mieście sprawiło, że nie pomyśleli o słabości swojej obrony wzdłuż Donu i o masowej rozbudowie sił radzieckich po ich stronach. Po przełomie sowieckim, Niemcy byli bardzo zdezorganizowani. Ostatecznie 6 Armia została zreorganizowana na czas bitwy pod Kurskiem, ale składała się głównie z nowych żołnierzy i nigdy nie była tak silna jak kiedyś.

Niemcy zawiodły w Stalingradzie, ponieważ w drugiej połowie lipca rozszerzyły cele. Po miesiącu sukcesów Niemcy zaczęli wierzyć, że mogą wygrać tę bitwę. Hitler zarządził zbyt wiele celów i nie uważał, że rezerwy sowieckie są tak silne, jak były. Na południe od Stalingradu grupa wojskowa A próbowała zdobyć pola naftowe. Następnie jej cele zostały rozszerzone na całe wybrzeże Morza Czarnego.

Stalingrad był punktem zwrotnym w wojnie. Pokazał też dyscyplinę i determinację zarówno niemieckiego Wehrmachtu, jak i sowieckiej Armii Czerwonej. Sowieci najpierw bronili Stalingradu przed silnym atakiem niemieckim. Nowo przybyli żołnierze radzieccy często ginęli w niecały dzień. Oficerowie radzieccy często ginęli w ciągu trzech dni.

Historycy mówili o tym, jak wiele terroru było w Armii Czerwonej. Beevor zauważył odwagę radzieckich żołnierzy. Richard Overy mówi, że niektórzy uważają, iż w "lato 1942 roku armia radziecka walczyła, ponieważ została zmuszona do walki", ale mówi, że to nieprawda Historyk rozmawiał z sowieckimi weteranami o terrorze na froncie wschodnim. Wielu żołnierzy mówiło, że ulżyło im na rozkaz, by się nie wycofywać. Piechur Lew Lwowicz powiedział, że czuje się lepiej.

Za bohaterstwo radzieckich obrońców Stalingradu miasto otrzymało w 1945 r. tytuł Bohatera Miasta. Dwadzieścia cztery lata po bitwie, w październiku 1967 roku, na górze Mamajew Kurgan, z widokiem na miasto, wzniesiono pomnik "Wołanie Ojczyzny". Wzgórze było w rzeczywistości znacznie większe, ale zostało spłaszczone z powodu ciągłego ognia artyleryjskiego. Pomnik stanowi część pomnika wojennego, w skład którego wchodzą zrujnowane mury z bitwy. Do dziś można zwiedzać Silos Zbożowy, a także Dom Pawłowa.

Wiele kobiet walczyło po sowieckiej stronie, lub było pod ostrzałem. Na początku bitwy było 75.000 kobiet i dziewcząt z okolic Stalingradu, które ukończyły szkolenie wojskowe lub medyczne i wszystkie miały służyć w walce. Kobiety obsadziły wiele baterii przeciwlotniczych, które walczyły nie tylko z Luftwaffe, ale i z niemieckimi czołgami. Pielęgniarki radzieckie nie tylko leczyły rannych pod ostrzałem, ale także sprowadzały rannych żołnierzy z powrotem do szpitali pod ostrzałem wroga. Wielu radzieckich operatorów radiowych i telefonicznych było kobietami, które często odnosiły ciężkie obrażenia i umierały. Chociaż kobiety nie były zazwyczaj szkolone w piechocie, wiele radzieckich kobiet walczyło jako karabiny maszynowe, operatorzy moździerzy i harcerze. Kobiety były również snajperkami w Stalingradzie. Trzy pułki powietrzne pod Stalingradem były w całości żeńskie. Przynajmniej trzy kobiety zdobyły tytuł Bohatera Związku Radzieckiego prowadząc pod Stalingradem czołgi.

Armia niemiecka wykazała się dużą dyscypliną po tym, jak została otoczona. Wielu niemieckich żołnierzy umierało z głodu lub zamarzło na śmierć. Jednak dyscyplina trwała do samego końca. Generał Friedrich Paulus wykonywał rozkazy Hitlera i nie próbował uciekać z miasta. Brakowało niemieckiej amunicji, zaopatrzenia i żywności. Generałowie z obu stron cierpieli z powodu ogromnego stresu z powodu bitwy, a także z powodu tego, że musieli meldować się u najbardziej brutalnego przywódcy w historii swojego narodu. Wielu generałów cierpiało z powodu problemów zdrowotnych z powodu swojego stresu.

Paulus wykonał swoje rozkazy i walczył do samego końca. Poprosił o pozwolenie na poddanie się, ale odmówiono mu go. Hitler awansował go do rangi Generalfeldmarschall. Żaden niemiecki marszałek polowy nigdy się nie poddał, a implikacja była jasna. Hitler wierzył, że Paulus albo będzie walczył do ostatniego człowieka, albo popełni samobójstwo. Paulus został wzięty do niewoli.

Po schwytaniu Paulus powiedział Sowietom, że nie poddał się. Odmówił wydania rozkazu poddania się Niemcom.

W kulturze popularnej

Wydarzenia z bitwy o Stalingrad zostały pokazane w kilku filmach niemieckiego, rosyjskiego, brytyjskiego i amerykańskiego pochodzenia.

Bitwa ta jest opisana w wielu książkach.

W powieści Złodziej Książki domniemano, że jedna z postaci zginęła lub została schwytana w bitwie pod Stalingradem.

W 2011 roku w grze wideo Red Orchestra 2: Heroes of Stalingrad, gra pokazuje słynne miejsca bitwy, takie jak Dom Pawłowa, Fabryka Czerwonego Października i Mamayev Kurgan, między innymi.

Gra z 2013 roku, Company of Heroes 2, pokazała walkę w niektórych misjach. Została ona skrytykowana przez rosyjskich graczy za nieprawdziwość i 7 sierpnia sprzedaż w Rosji została wstrzymana.

Skutki bitwy pod Stalingradem