Gejsza

Historia

Gejsze są bardziej nowoczesne niż wielu ludziom się wydaje. Było kilka kobiet, które pracowały jako artystki zanim pojawiły się gejsze, od okresu Heian (794-1185); ale prawdziwe gejsze pojawiły się znacznie później. W 1589 roku Toyotomi Hideyoshi zezwoliła na budowę dzielnicy w Kioto, zamkniętej od zewnątrz murami. Nazywało się ono Shimabara i było poświęcone przyjemności. Obejmowało to cieszenie się sztuką, picie i luksusową prostytucję. Kurtyzany (nazywane oiran 花魁) pracowały jako drogie prostytutki i przyciągały bogatych klientów. Wielu artystów pracowało również w tych samych domach, by zabawiać klientów muzyką, tańcem i poezją. Przez długi czas artyści ci byli mężczyznami i nazywali siebie "gejszami" (artystami), "hōkan" (błazenami) lub "taikomochi" (perkusistami, bo grali na taiko, japońskim bębnie).

Każdy człowiek, który chciał być z oiranem, musiał przestrzegać trudnych rytuałów i etykiety, a tylko bardzo bogaci i szlachetni mogli. Z tego powodu wiele herbaciarni (ochaya) pojawiło się poza Shimabara. W niektórych z nich, niektóre kobiety praktykowały tańszą prostytucję, "sancha-joro". Natomiast inne kobiety, które nazywano "odoroki" (tancerki), występowały jako tancerki i muzycy. Kobiety te szybko stały się bardzo popularne. Zaczęły nazywać się "gejszami", jak artyści, którzy pracowali w Shimabara. Około 1700 roku, gejsze płci żeńskiej stały się znacznie bardziej popularne niż męskiej. Kilka lat później, prawie wszystkie gejsze były kobietami.

Rząd ustanowił prawa, które zabraniały gejszom pracować jako prostytutki, a jedynie dawały im pozwolenie na działanie w charakterze rozrywek. Jedno z tych praw mówiło, że muszą związać swoje obi (帯 szarfa) z tyłu, aby utrudnić im zdejmowanie kimona. Ich fryzura, makijaż i kimono również musiały być prostsze od oiranów, ponieważ ich piękno musiało być w ich sztuce, a nie w ich ciałach. Wkrótce gejsze stały się tak popularne, że do 1750 roku zniknęły wszystkie oirany. Inne nowe dzielnice gejsz (hanamachi) powstały w Kioto i innych miastach.

W XIX wieku gejsze były w lepszej sytuacji niż zwykłe kobiety, ale miały też problemy w społeczeństwie japońskim. Czasami biedni ludzie sprzedawali swoje córki do herbaciarni hanamachi. Niektórzy bogaci mężczyźni stali się mecenasami gejsz i płacili dużo pieniędzy, aby uzyskać od nich osobistą uwagę. Gejsze nie mogły już wychodzić za mąż, ale mogły mieć patrona, który pokrywałby ich wydatki. Inni mężczyźni płacili dużo pieniędzy, aby zabrać nowe dziewczyny za dziewictwo (mizuage). Ale reputacja i szacunek dla gejsz rosły ponownie w odbudowie Meiji, a jeszcze bardziej po II wojnie światowej. Powstały ważne prawa, które je chronią. Młode dziewczyny nie mogły już być sprzedawane do herbaciarni, a dziewictwo młodych gejsz nie mogło być kupione. Od tego czasu kobiety stają się gejszami tylko dzięki swojej wolnej woli.

Gejsza grająca w szamisen, ukiyo-e malowana przez artystkę Kitagawę Utamaro, 1800.

Nowoczesna gejsza

Większość dzisiejszych gejsz znajduje się w hanamachis w Kioto (zwłaszcza hanamachi Gion) i Tokio. We współczesnej Japonii prawie nigdy nie są one widoczne poza nimi. ^[] W latach dwudziestych XX wieku w Japonii było ponad 80 000 gejsz, ale dziś jest ich znacznie mniej. Dokładna liczba gejsz nie jest dziś znana, ale szacuje się, że wynosi od 1 000 do 2 000. Większość kobiet, które pojawiają się jako gejsze dla turystów, to w rzeczywistości aktorki przebrane za maikosy.

Młode kobiety, które chcą zostać gejszami, zazwyczaj rozpoczynają trening po ukończeniu gimnazjum, a nawet liceum lub college'u. Wiele kobiet rozpoczyna swoją karierę jako dorosłe. Gejsze nadal uczą się tradycyjnych instrumentów muzycznych, takich jak shamisen, shakuhachi (flet bambusowy) i bębny, a także tradycyjnych pieśni, japońskiego tańca tradycyjnego, ceremonii herbaty, literatury i poezji. Obserwując inne gejsze, praktykanci zdobywają również umiejętności w zakresie trudnych tradycji ubierania się, makijażu i postępowania z klientami.

Gejsze są często wynajmowane na przyjęcia i spotkania, w herbaciarniach lub w tradycyjnych japońskich restauracjach (ryōtei). Ich czas mierzy się według czasu palenia kadzidła i nazywa się go "senkōdai" (線香代, "incense stick fee") lub "gyokudai" (玉代 "jewel fee"). W Kioto zamiast tego używa się terminów "ohana" (お花）) i "hanadai" (花代), co oznacza "opłaty za kwiaty". Klienci wynajmują usługi gejszy za pośrednictwem biura Związku Gejsz (検番 kenban), które zajmuje się harmonogramem spotkań gejsz i umawianiem się z nią zarówno w celach rozrywkowych jak i szkoleniowych.

A geiko, maiko i shikomi z Odamoto

Szkolenie

Tradycyjnie gejsze rozpoczęły trening w bardzo młodym wieku. Chociaż niektóre dziewczyny były sprzedawane, aby zostać gejszami w dzieciństwie, nie było to normalną praktyką w hanamachi z dobrą reputacją. Córki gejsz były często kształcone jako same gejsze.

Pierwsza część szkolenia nazywa się "shikomi". W przeszłości, kiedy dziewczyny po raz pierwszy przyjechały do okiyi (herbaciarni), zmuszano je do pracy jako pokojówki, lub robienia wszystkiego, co im kazano. Praca była trudna, aby "zrobić" i "złamać" nowe dziewczyny. Najmłodsze shikomi domu musiały czekać do późnej nocy na powrót starszej gejszy z pracy, czasem nawet do drugiej lub trzeciej nad ranem. Na tym etapie szkolenia shikomi chodziły na zajęcia do szkoły gejsz hanamachi. W czasach współczesnych etap ten nadal istnieje, ale nie jest tak trudny jak w przeszłości. Teraz shikomi przyzwyczaili się do tradycji i stroju "kariūkai" ("świat kwiatów i wierzb").

Kiedy praktykantka nabrała wprawy w sztuce gejszy i zdała ostatni, trudny test taneczny, awansowała do drugiego etapu szkolenia: "minarai". Minarai nie zajmowała się już pracami domowymi. Ten etap istnieje również dzisiaj, ale jest znacznie krótszy niż w przeszłości (tylko miesiąc). Minarai uczą się w terenie. Chodzą na bankiety i tańczą z gejszami, ale nie biorą w nich udziału: po prostu siedzą, patrzą i uczą się od swoich jednoosobowych (starsze siostry). Ich kimona są bardziej wyszukane niż nawet maiko, żeby za nie mówić.

Po krótkim czasie rozpoczyna się trzeci (i najbardziej znany) etap treningu, zwany "maiko". Maiko są gejszami praktykantami, a etap ten może trwać latami. Maiko uczy się od swoich starszych gejsz i podąża za nimi dookoła do każdej prezentacji, którą robi. Bardzo ważna jest relacja "onee-san/imoto-san" ("starsza siostra/młodsza siostra"). Onee-san uczy swoją maiko wszystkiego o pracy w hanamachi. Nauczy ją właściwych sposobów podawania herbaty, zabawy w szamisen i tańca, a także wszystkiego o sztuce Iki (patrz niżej). Maikos musi nosić ciężki, biały makijaż, wyszukaną fryzurę, a jej usta muszą być prawie cały czas malowane. Ich kimona i obi mają bardziej żywe kolory i bogatsze hafty niż pełne gejsze. Podobnie jak minarai, maikos nie pobierają tyle samo pieniędzy, aby iść na imprezy lub spotkania, co pełna gejsza.

Po okresie zaledwie sześciu miesięcy (w Tokio) lub pięciu lat (w Kioto), maiko awansuje do pełnej gejszy i pobiera za swój czas pełną cenę. Gejsze używają kimona o mniejszej liczbie kolorów i używają tylko makijażu do pracy lub tańca, ponieważ jest bardziej dojrzała niż maiko, a prostszy styl pokazuje jej własne naturalne piękno. Gejsze pozostają jako takie do czasu przejścia na emeryturę.

Trzy maikosy z wyszywanymi kimonami i obisem.

Sztuka gejszy i Iki

Gejsza musi mieć duże umiejętności w zakresie tradycyjnej japońskiej muzyki, tańca i poezji, ponieważ wykorzystuje wszystkie te sztuki podczas pracy. Bardzo ważna jest również sztuka makijażu, stylizacji włosów i ubioru.

Jednak najważniejsza zasada gejszy nazywa się Iki. Iki zaczęła się w XVIII wieku jako odpowiedź na ekstrawaganckie sposoby kurtyzan (oiranów) i tych, którzy lubili ich styl. Oiranie nosili bardzo wymyślne ubrania, makijaż i biżuterię. Gejsze woleli być dyskretni i bardziej inteligentni. Stworzyły iki jako styl, który nadawał większą wagę rozmowie i dowcipowi. Zamiast pracować z seksem, jak to robiły oirany i proste prostytutki, gejsze starają się być sexy. Gejsze będą flirtować, droczyć się i żartować z mężczyznami, ale zawsze ze sztuką i elegancją. Japońscy klienci wiedzą, że niczego więcej nie można się spodziewać. Mężczyźni cieszą się złudzeniem tego, co nigdy nie będzie. Gejsze nie uprawiają seksu z klientami dla pieniędzy. Gejsze przywiązują większą wagę do swojej reputacji, niż prostytutki, i prawie nigdy nie nawiązują relacji z klientem. Te, które na ogół zachowują się ostrożnie, zazwyczaj biorą ślub. Zazwyczaj, gdy gejsza wychodzi za mąż, odchodzi z zawodu. Najważniejszą cechą gejszy jest jej wiarygodność, zwłaszcza wobec japońskich klientów. Wszystko, co jej klienci robią, albo co jej mówią, musi pozostać tajemnicą. Wszystko, co powiedzą lub zrobią w herbaciarni, pozostanie anonimowe.

Zostanie gejszą wymaga dużo dyscypliny. Gejsza wierzy, że sama w sobie musi być dziełem sztuki. Pracują codziennie, by się doskonalić, we wszystkim co robią. Ruchy gejszy, jej sposób chodzenia, siedzenia i mówienia są bardzo ważne. Gejsze są gejszami przez cały czas, nawet gdy są w domu lub nie pracują. Przykładem tego poświęcenia jest stary zwyczaj kangeiko ("lekcje na zimno"). Aż do początku lat dwudziestych XX wieku gejsze praktykantki wkładały ręce do lodowatej wody, a następnie wychodziły w zimną pogodę na zewnątrz, aby ćwiczyć grę w szamana, aż palce im krwawiły.

Obi. Prawo mówiło, że muszą zawiązać swoje obi w plecy.

Galeria zdjęć

·         Geisha

Powiązane strony

• Japońska ceremonia picia herbaty
• Kimono
• Mineko Iwasaki
• Oiran