Wolna wola

W filozofii

Determinizm

Determinizm wywodzi się z idei, że nasz świat - i wszechświat - jest w pewien sposób podobny do maszyny. Idea ta sięga daleko wstecz w historii (co najmniej 2500 lat).

Twardy determinizm

Istnieje więcej niż jeden rodzaj determinizmu, ale zasadniczo jest to idea, że wydarzenia w przeszłości w pełni decydują (powodują) wydarzenia w przyszłości. To jest to samo, co powiedzenie, "e wszechświat jest jak zegarowy instrument". Gdybyś wiedział o nim wszystko, mógłbyś dokładnie przewidzieć, co się stanie. Aby to zilustrować Pierre-Simon Laplace zaproponował w 1814 roku eksperyment myślowy, który nazwał demonem Laplace'a. Jeśli determinizm jest prawdą, to nie może istnieć wolna wola.

Pogląd, że deterministyczny wszechświat oznacza, że ludzie nie mają wolnej woli nazywany jest "niekompatybilizmem". Oznacza to, że jeśli determinizm jest prawdziwy, to jest niezgodny z wolną wolą, a więc wolna wola nie istnieje.

Miękki determinizm

Wielu myślicielom nie podoba się to, co wynika z twardego determinizmu, dlatego też wysunięto pomysły, dlaczego mamy wolną wolę. Tutaj podamy tylko jeden z tych pomysłów.

Miękki determinizm (lub "compatibilizm") próbuje utrzymać determinizm, ale nadal twierdzi, że wolna wola jest możliwa. David Hume zajmował takie stanowisko. Według Hume'a, wolna wola nie jest zdolnością do podjęcia innej decyzji w tych samych okolicznościach. Ponieważ mogą istnieć niewielkie różnice w okolicznościach, można podjąć inną decyzję. Chrysippos. filozof stoicki podaje przykład psa, który jest przywiązany do wózka. Pies ten może swobodnie zdecydować, czy podążać za wózkiem. William James ukuł termin "miękki determinizm" w The dilemma of determinism w 1884 roku. Tam, James pisze "Powszechna opinia przeważa, że sok został wieki temu wyciśnięty z kontrowersji o wolnej woli". James dalej argumentował, podobnie jak Plutarch, że wydarzenia dzielą się na dwie grupy: zdeterminowane przyczynowo i pozostałe.

"Ja sam wierzę, że wszystkie wspaniałe osiągnięcia nauk matematycznych i fizycznych - nasze doktryny ewolucji, jednolitości prawa i cała reszta - pochodzą z naszego nieposkromionego pragnienia, by nadać światu w naszych umysłach kształt bardziej racjonalny niż ten, w który został on wrzucony przez surowy porządek naszego doświadczenia. Świat okazał się w znacznym stopniu plastyczny na to nasze żądanie racjonalności. Jak dalece jeszcze okaże się plastyczny, nikt nie może powiedzieć... Jeśli jakaś formuła wyrażająca naturę świata narusza mój moralny postulat, będę się czuł równie wolny do wyrzucenia jej za burtę, lub przynajmniej do zwątpienia w nią, jak gdyby zawiodła mój postulat jednolitości sekwencji... Zasada przyczynowości, na przykład, - czymże jest, jak nie postulatem, pustą nazwą pokrywającą postulat, aby sekwencja zdarzeń... manifestowała głębszy rodzaj przynależności jednej rzeczy do drugiej, niż zwykłe arbitralne zestawienie, które teraz zjawiskowo się pojawia?".

- William James, The Will to Believe, str. 147

W prawie

Prawo zakłada, że mamy wolną wolę. Zadaniem sądów jest dowiedzieć się, kiedy ludzie robią pewne rzeczy i co myśleli, kiedy zdecydowali się to zrobić. Na przykład, pomyśl o kimś, kto zabija kogoś innego. Sąd stara się ustalić (1) czy rzeczywiście zabił drugą osobę i (2) czy zdecydował się to zrobić. Sądy nie zadają powyższego filozoficznego pytania.

W nauce

Fizyka

W przeszłości, ludzie tacy jak Demokryt postrzegali wszechświat jako deterministyczny. Niektórzy uważali, że uzyskanie wystarczającej ilości informacji pozwoli im doskonale przewidzieć, co wydarzy się w przyszłości. Współczesna nauka jest jednak mieszanką teorii deterministycznych i stochastycznych.