Samson i Dalila (opera)

Skład opery

Saint-Saëns uważał, że historia Samsona i Delilah będzie dobrym oratorium. Oratoria były popularne pod koniec lat sześćdziesiątych XIX wieku. Miasto Paryż oferowało nagrodę za nowe oratorium. Saint-Saëns poprosił krewnego, Ferdynanda Lemaire'a, by napisał libretto. Lemaire uznał, że historia Samsona i Delilah lepiej pasuje do opery. Przekonał Saint-Saënsa, by napisał operę zamiast oratorium.

Saint-Saëns został wciągnięty w tę historię, ponieważ dało mu to możliwość skomponowania wielkiego duetu w obliczu narastającej burzy. Wiedział, że Rameau przyjął historię z libretta Voltaire'a do opery na ten temat (teraz zaginioną), ale burza Rameau była metaforą gniewu Bożego. Otello Rossiniego było bliższe temu, co miał na myśli Saint-Saëns. Napisał on: "Wyobrażałem sobie burzę, która nie będzie już koniem-d'œuvre (smakołykiem spożywanym przed posiłkiem), ale będzie trzymać się działania i stać się jednym z nim".

Saint-Saëns przystąpił do pracy w 1868 roku. Napisał arię dla Delilah, duet dla Samsona i Delilah oraz Preludium. Wypróbował je w domu. Przyjaciele nie byli zbytnio zainteresowani. Kompozytor odłożył dzieło na jakiś czas. Poznał Liszta w Weimarze, w Niemczech, około 1870 roku. Liszt zachęcił go do ponownego podjęcia się tego projektu. Obiecał Saint-Saënsowi, że wystawi operę.

Samson i Delilah zostali po raz pierwszy wystawieni w operze w Weimarze, w Niemczech.

Wczesne występy

W 1873 roku Saint-Saëns ukończył partyturę. Pauline Viardot wystawiła Akt 2 w ogrodzie w Croissy. Obecny był reżyser Opery Paryskiej. Operę uznał za zbyt wagnerowską. Uważał też, że zaniedbuje francuską tradycję operową. Historie biblijne nie były wystawiane we Francji. Uważano ją za świętokradzką. Akt 1 został wykonany w 1875 roku w "stylu koncertowym". Oznacza to, że wykonywano go bez kostiumów, scenografii i "aktorstwa". To była porażka.

Saint-Saëns kontynuował pracę. Opublikował partyturę. Napisał dedykację dla Viardota. W 1877 roku Liszt wystawił ją w Weimarskim Teatrze Dworskim w Niemczech. Śpiewano ją po niemiecku, a nie francusku. Opera została dobrze przyjęta. Ludzie ją lubili. Paryż nie był jednak zbytnio zainteresowany. W 1890 roku opera została wystawiona w Rouen na polecenie kompozytora Gabriela Faure'a. Została wystawiona w tym samym roku w Paryżu. Dwa lata później ostatecznie wystawiono ją w paryskiej Operze. Opera ta zajęła drugie miejsce pod względem popularności w stosunku do Fausta Gounoda.

Pauline Viardot

Inne wczesne występy

Gdy opera zyskała przychylność publiczności, szybko rozprzestrzeniła się poza Francję. Pierwsza produkcja w Ameryce odbyła się w Nowym Orleanie w 1893 roku. W 1894 roku wystawiono ją w Metropolitan Opera w Nowym Jorku. W tych pierwszych dniach powstały spektakle w Mediolanie, Petersburgu i Moskwie. W 1893 roku francuscy śpiewacy wyszli na koncert w Londynie. Oczekiwano, że będą śpiewać po angielsku, a nie francusku. Historie biblijne zostały zakazane na scenie w Wielkiej Brytanii. Pierwsza pełna produkcja Samsona miała miejsce w 1909 roku. Król Anglii Edward VII miał podobno pomóc w wystawieniu opery.

Ocena

Goodwin pisze, że uczeń i przyjaciel Saint-Saënsa, Gabriel Faure, zawsze mówił, że powodem, dla którego Samson i Delilah spotkali się we Francji bezinteresownie, był fakt, że kompozytor był postrzegany jako symfonista - nie dlatego, że opera została oparta na tekście biblijnym. "Symfonista" był wówczas terminem pejoratywnym. Podrzucali go fani opery i baletu. Samson i Delilah byli również odejściem od dziewiętnastowiecznych tradycji operowych. Był to kolejny powód, dla którego niektórzy ją ignorowali. Była to raczej opera trzyaktowa niż standardowa opera pięcioaktowa, jak to określił Meyerbeer. W operze tej występowało tylko trzech głównych bohaterów - Samson, Delilah i Najwyższy Kapłan - co stanowiło kolejne odejście od normy.

Saint-Saëns był prawie ateistą. Nie wskazał w tej operze na jakiś morał, ale pozwolił, by dzieło mówiło samo za siebie. Podziwiał opery Verdiego. Lubił oratoria Handla i Mendelssohna - dwóch kompozytorów, których wpływy odczuwalne są w chórach Samsona. Centralną scenę uwodzenia oprawił w dwa zewnętrzne akty. W przeciwieństwie do Samsona (siła) i Najwyższego Kapłana (moc), Delilah jest postacią uwodzicielską i mocną. Chce Samsona po swojej stronie - nie dla miłości - ale dla własnej próżności i seksualnego zaspokojenia. Stawia wszystko, co ma, na skuteczne uwodzenie go, bo jeśli jej się nie uda, jej głowa będzie na klocku do krojenia.

Camille Saint-Saëns

Role w operze

• Samson (tenor) jest hebrajskim bohaterem i przywódcą, który wzywa Hebrajczyków, aby zwrócili się przeciwko swoim filistańskim wrogom i panom niewolników.
• Delilah (mezzosopran) to piękna kobieta. Jest zaprzyjaźniona z Filistynami, wrogami Hebrajczyków.
• Najwyższy Kapłan Dagonu (baryton) jest Filistynką, która spiskuje z Delilą nad obaleniem Samsona.
• Abimelech, gubernator Gazy (bas) to filistyn, którego Samson zabija w akcie 1. Jest on postacią wymyśloną przez Lemaire'a i nie pojawia się w historii biblijnej.
• Pierwszy Philistine (tenor) donosi o czynach Samsona do Dagonu.
• Drugi Filistyn (bas) donosi o czynach Samsona do Dagonu.
• Posłaniec filistyński (tenor)
• Stary hebrajski (bas) radzi Samsonowi uważać na atrakcyjność Delilah.

Opowieść o operze

Akt 1

Na placu w Gazie, Hebrajczycy modlą się o uwolnienie z niewoli Filistynów. Samson próbuje podnieść ich na duchu. Abimelech szydzi z Hebrajczyków. Mówi, że jego bóg Dagon jest większy od hebrajskiego boga. Samson przeciwstawia się mu. Abimelech atakuje Samsona mieczem. Samson rozbraja się i zabija go. Hebrajczycy uciekają. Najwyższy Kapłan Dagonu planuje wykorzystać Delilę, by uwięzić Samsona.

Delilah wchodzi z kapłankami Dagon. Flirtuje z Samsonem. Zaprasza go do swojego domu w Sorek. Stary hebrajski ostrzega Samsona przed kochającą Delilah. Samson modli się o Bożą ochronę. Delilah i kapłanki zaczynają tańczyć. Samson walczy z pragnieniem Delilah. Stary Hebrajczyk powtarza jego ostrzeżenie. Gdy kurtyna się zamyka, Samson spotyka spojrzenie Delili. Jest jasne, że dołączy do niej w Sorek.

Akt 2

W Sorek Delilah śpiewa o swojej władzy nad Samsonem. Nadchodzi Najwyższy Kapłan. Doniesiono mu, że Samson i Hebrajczycy zniszczyli żniwa. Oferuje złoto Delilah, by uwięzić Samsona. Ona nie chce zabrać pieniędzy. Ona chce tylko zemsty. Delilah przysięga, że znajdzie sekret siły Samsona. Najwyższy Kapłan wychodzi.

Delilah rozważa swoje szanse na sukces. Samson przyjeżdża się pożegnać. Planuje poprowadzić hebrajską rewoltę. Delilah mówi Samsonowi, że go kocha. Przyznaje, że ją kocha. Śpiewa raptuazyjnie. Delilah chce poznać tajemnicę swojej siły. Samson jej nie powie. Płacze i wbiega do jej domu. Samson podąża za nią. Dowiaduje się o sekrecie jego siły. Dzwoni do ukrywających się w pobliżu filistyńskich żołnierzy. Łapią Samsona i oślepiają go.

Ustawa 3

	"Vois ma misère, hélas!" nagrany przez Enrico Caruso w 1916 roku. (po lewej) Samson w Treadmill, Carl Heinrich Bloch, 1834-1890
Problemy z odsłuchaniem tego pliku? Patrz na pomoc medialną.

Samson jest przykuty do koła młyńskiego w lochu. Modli się za swoich ludzi. Oni będą cierpieć za jego grzech. Samson ofiarowuje swoje życie jako ofiarę. Hebrajczyków słychać w oddali smutno śpiewających.

Filistyni przygotowują uroczystość zwycięstwa w świątyni Dagonu. Kapłani i kapłanki śpiewają delikatnie. Kapłani tańczą dzikie Bacchanale. Samson wchodzi prowadzony przez chłopca. Jest wyśmiewany przez Najwyższego Kapłana. Delilah szydzi z niego. Kapłani próbują zmusić go, by uklęknął przed posągiem Dagona. Chłopiec prowadzi go do dwóch głównych filarów w świątyni. Samson modli się o siłę. Ściąga na dół filary. Świątynia się zawala. Samson zostaje zmiażdżony z wrogami pod kamieniami.

Delilah amerykańskiego rzeźbiarza Williama Westmore Story, 1877 r.

Najważniejsze wydarzenia muzyczne

• Amour! viens aider ma faiblesse
• Moje serce otwiera się na twój głos
• Vois ma misère, hélas!
• Bacchanale

z Encyklopedia Americana, 2002; tom 24, strony 185-86