Muzyka kubańska

Przegląd

Duża liczba afrykańskich niewolników i europejskich imigrantów (głównie hiszpańskich) przybyła na Kubę i przywiozła na wyspę swoje własne formy muzyczne. Europejskie tańce i muzyka ludowa, takie jak zapateo, fandango, paso doble, menuet, gavotte, contradanza i walc pojawiły się wśród białych mieszkańców miast.

Afrykańscy niewolnicy i ich potomkowie wytworzyli wiele instrumentów perkusyjnych i zachowali rytmy, które znali w swojej ojczyźnie. Najważniejszymi instrumentami były bębny. Ważne są również claves, dwie krótkie pałeczki z twardego drewna, oraz cajón, drewniane pudełko, pierwotnie wykonane ze skrzyń. Klawesy są nadal często używane, a cajony (cajones) były powszechnie używane w okresach, gdy bęben był zakazany.

Wielkim wkładem instrumentalnym Hiszpanów była ich gitara, ale jeszcze ważniejsza była tradycja europejskiej notacji muzycznej i technik kompozycji muzycznej.

Fernando Ortíz opisał muzyczne innowacje Kuby jako powstałe w wyniku współdziałania afrykańskich niewolników osiadłych na wielkich plantacjach cukru i Hiszpanów lub mieszkańców Wysp Kanaryjskich, którzy uprawiali tytoń na małych farmach.

Afrykańskie wierzenia i praktyki z pewnością wpłynęły na muzykę Kuby. Polirytmiczna perkusja jest nieodłączną częścią afrykańskiego życia i muzyki, tak jak melodia jest częścią muzyki europejskiej. Typowa jest również synkopa, którą można usłyszeć w cinquillo, podstawowym rytmie habanery, danzón, tanga argentyńskiego i innych tańców.

Również w tradycji afrykańskiej perkusja jest połączona ze śpiewem i tańcem, a także z określonym otoczeniem społecznym. To nie jest po prostu rozrywka dodana do życia, to jest życie. Rezultatem spotkania kultur europejskiej i afrykańskiej jest to, że większość kubańskiej muzyki popularnej jest skreolizowana (wtopiona). Ta kreolizacja życia na Kubie zachodziła przez długi czas, a w XX wieku elementy afrykańskich wierzeń, muzyki i tańca były już dobrze zintegrowane z formami popularnymi i ludowymi.

Muzyka kubańska miała ogromny wpływ na inne kraje, przyczyniając się nie tylko do rozwoju jazzu i salsy, ale także argentyńskiego tanga, ghańskiego highlife, zachodnioafrykańskiego afrobeatu i hiszpańskiego Nuevo flamenco.

Przegląd

Duża liczba afrykańskich niewolników i europejskich imigrantów (głównie hiszpańskich) przybyła na Kubę i przywiozła na wyspę swoje własne formy muzyczne. Europejskie tańce i muzyka ludowa, takie jak zapateo, fandango, paso doble, menuet, gavotte, contradanza i walc pojawiły się wśród białych mieszkańców miast.

Afrykańscy niewolnicy i ich potomkowie wytworzyli wiele instrumentów perkusyjnych i zachowali rytmy, które znali w swojej ojczyźnie. Najważniejszymi instrumentami były bębny. Ważne są również claves, dwie krótkie pałeczki z twardego drewna, oraz cajón, drewniane pudełko, pierwotnie wykonane ze skrzyń. Klawesy są nadal często używane, a cajony (cajones) były powszechnie używane w okresach, gdy bęben był zakazany.

Wielkim wkładem instrumentalnym Hiszpanów była ich gitara, ale jeszcze ważniejsza była tradycja europejskiej notacji muzycznej i technik kompozycji muzycznej.

Fernando Ortíz opisał muzyczne innowacje Kuby jako powstałe w wyniku współdziałania afrykańskich niewolników osiadłych na wielkich plantacjach cukru i Hiszpanów lub mieszkańców Wysp Kanaryjskich, którzy uprawiali tytoń na małych farmach.

Afrykańskie wierzenia i praktyki z pewnością wpłynęły na muzykę Kuby. Polirytmiczna perkusja jest nieodłączną częścią afrykańskiego życia i muzyki, tak jak melodia jest częścią muzyki europejskiej. Typowa jest również synkopa, którą można usłyszeć w cinquillo, podstawowym rytmie habanery, danzónu, tanga argentyńskiego i innych tańców.

Również w tradycji afrykańskiej perkusja jest połączona ze śpiewem i tańcem, a także z określonym otoczeniem społecznym. To nie jest po prostu rozrywka dodana do życia, to jest życie. Rezultatem spotkania kultur europejskiej i afrykańskiej jest to, że większość kubańskiej muzyki popularnej jest skreolizowana (wtopiona). Ta kreolizacja życia na Kubie zachodziła przez długi czas, a w XX wieku elementy afrykańskich wierzeń, muzyki i tańca były już dobrze zintegrowane z formami popularnymi i ludowymi.

Muzyka kubańska miała ogromny wpływ na inne kraje, przyczyniając się nie tylko do rozwoju jazzu i salsy, ale także argentyńskiego tanga, ghańskiego highlife, zachodnioafrykańskiego afrobeatu i hiszpańskiego Nuevo flamenco.

Historia

XVIII/XIX w.

Katedry starej stolicy, Santiago de Cuba i Hawany, zatrudniały wspaniałych muzyków i chórzystów. Oni komponowali, uczyli i kierowali. Pomogło to w rozwoju wszystkich rodzajów muzyki. W XIX wieku, Manuel Saumell (1818-1870), był ojcem rozwoju muzycznego kubańskich criole. Pomógł przekształcić europejską contradanzę, dodając afrykańskie elementy rytmiczne, a także miał swój udział w tworzeniu habanery i danzon, dwóch typowo kubańskich form tanecznych.

"Po wizjonerskiej pracy Saumella pozostało tylko rozwinąć jego innowacje, z których wszystkie głęboko wpłynęły na historię kubańskich ruchów nacjonalistycznych". Helio Orovio

W środkowych latach XIX wieku do Hawany przybył młody amerykański muzyk: Louis Moreau Gottschalk (1829-1869), którego ojciec był żydowskim biznesmenem z Londynu, a matka białą kreolką o francuskim, katolickim pochodzeniu. Gottschalk wychowywany był głównie przez czarnoskórą babkę i pielęgniarkę Sally, obie z Dominique. Był cudownym pianistą, który od dzieciństwa słuchał muzyki i oglądał tańce na Congo Square w Nowym Orleanie. Jego pobyt na Kubie trwał od 1853 do 1862 roku, z wizytami w Puerto Rico i na Martynice. Skomponował wiele słynnych utworów, które były prawdziwie kubańskie, gdyż czerpały z tradycji zarówno białych, jak i czarnych.

W lutym 1860 roku Gottschalk zrealizował w Hawanie wielkie dzieło La nuit des tropiques. Do wykonania dzieła użyto około 250 muzyków i chóru złożonego z 200 śpiewaków oraz grupy perkusyjnej z Santiago de Cuba. W następnym roku zorganizował kolejny wielki koncert, z nowym materiałem. Te występy prawdopodobnie przerosły wszystko, co widziano na wyspie wcześniej lub później, i bez wątpienia były niezapomniane dla tych, którzy w nich uczestniczyli.

To właśnie Ignacio Cervantes (1847-1905) był pod prawdopodobnie największym wpływem Gottschalka. Wykształcony w Paryżu, w swoich kompozycjach wniósł wiele do poczucia kubańskiego nacjonalizmu muzycznego. Aaron Copland nazwał go kiedyś "kubańskim Chopinem" z powodu jego chopinowskich kompozycji fortepianowych. Dzisiejsza sława Cervantesa opiera się niemal wyłącznie na jego słynnych czterdziestu jeden Danzas Cubanas, o których Carpentier powiedział, że "zajmują miejsce, jakie w muzyce ich krajów zajmują Tańce norweskie Griega czy Tańce słowiańskie Dvořáka".

Historia

XVIII/XIX w.

Katedry starej stolicy, Santiago de Cuba i Hawany, zatrudniały znakomitych muzyków i chórzystów. Oni komponowali, uczyli i kierowali. Pomogło to w rozwoju wszystkich rodzajów muzyki. W XIX wieku, Manuel Saumell (1818-1870), był ojcem rozwoju muzycznego kubańskich criole. Pomógł przekształcić europejską contradanzę, dodając afrykańskie elementy rytmiczne, a także miał swój udział w tworzeniu habanery i danzon, dwóch typowo kubańskich form tanecznych.

"Po wizjonerskiej pracy Saumella pozostało tylko rozwinąć jego innowacje, z których wszystkie głęboko wpłynęły na historię kubańskich ruchów nacjonalistycznych". Helio Orovio

W środkowych latach XIX wieku do Hawany przybył młody amerykański muzyk: Louis Moreau Gottschalk (1829-1869), którego ojciec był żydowskim biznesmenem z Londynu, a matka białą kreolką o francuskim, katolickim pochodzeniu. Gottschalk wychowywany był głównie przez czarnoskórą babkę i pielęgniarkę Sally, obie z Dominique. Był cudownym pianistą, który od dzieciństwa słuchał muzyki i oglądał tańce na Congo Square w Nowym Orleanie. Jego pobyt na Kubie trwał od 1853 do 1862 roku, z wizytami w Puerto Rico i na Martynice. Skomponował wiele słynnych utworów, które były prawdziwie kubańskie, gdyż czerpały z tradycji zarówno białych, jak i czarnych.

W lutym 1860 roku Gottschalk zrealizował w Hawanie wielkie dzieło La nuit des tropiques. Do wykonania dzieła użyto około 250 muzyków i chóru złożonego z 200 śpiewaków oraz grupy perkusyjnej z Santiago de Cuba. W następnym roku zorganizował kolejny wielki koncert, z nowym materiałem. Te występy prawdopodobnie przerosły wszystko, co widziano na wyspie wcześniej lub później, i bez wątpienia były niezapomniane dla tych, którzy w nich uczestniczyli.

To właśnie Ignacio Cervantes (1847-1905) był pod prawdopodobnie największym wpływem Gottschalka. Wykształcony w Paryżu, w swoich kompozycjach wniósł wiele do poczucia kubańskiego nacjonalizmu muzycznego. Aaron Copland nazwał go kiedyś "kubańskim Chopinem" z powodu jego chopinowskich kompozycji fortepianowych. Dzisiejsza sława Cervantesa opiera się niemal wyłącznie na jego słynnych czterdziestu jeden Danzas Cubanas, o których Carpentier powiedział, że "zajmują miejsce, jakie w muzyce ich krajów zajmują Tańce norweskie Griega czy Tańce słowiańskie Dvořáka".

Muzyka popularna

Teatr muzyczny

Od XVIII wieku do czasów współczesnych, popularne formaty teatralne wykorzystywały i dawały początek muzyce i tańcowi. Oprócz wystawiania niektórych europejskich oper i operetek, kubańscy kompozytorzy stopniowo rozwijali pomysły, które lepiej odpowiadały ich kreolskiej publiczności. Nagrania były sposobem na dotarcie kubańskiej muzyki do świata. Najczęściej nagrywanym artystą na Kubie do 1925 roku był śpiewak z Alhambry, Adolfo Colombo. W latach 1906-1917 nagrał około 350 numerów, z których bardzo niewiele przetrwało do dziś.

Pierwszy teatr w Hawanie został otwarty w 1776 roku. Pierwsza skomponowana na Kubie opera pojawiła się w 1807 roku. Teatr muzyczny miał ogromne znaczenie w XIX wieku i w pierwszej połowie XX wieku. Radio, które powstało na Kubie w 1922 roku, przyczyniło się do rozwoju muzyki popularnej, ponieważ zapewniło artystom rozgłos i nowe źródło dochodów.

Zarzuela to lekki format operetkowy na małą skalę. Z importowanej hiszpańskiej treści rozwinęła się w bieżący komentarz do wydarzeń i problemów społecznych i politycznych na Kubie. Szereg pierwszorzędnych kompozytorów, takich jak Ernesto Lecuona, stworzyło serię hitów dla hawańskich teatrów. Wielkie gwiazdy, takie jak wedeta Rita Montaner, która potrafiła śpiewać, grać na fortepianie, tańczyć i występować, były kubańskimi odpowiednikami paryskich Mistinguett i Josephine Baker.

Bufo

Kubański teatr Bufo jest formą komedii, żartobliwą i satyryczną. Wykorzystuje typy sceniczne, które można znaleźć w każdym miejscu w kraju. Bufo powstał około 1800-1815 roku: Francisco Covarrubias "karykaturzysta" (1775-1850) był jego twórcą. Stopniowo typy komiksowe porzucały swoje europejskie wzorce i stawały się coraz bardziej kreolizowane i kubańskie. Wraz z nimi podążała muzyka. Slang z baraków niewolników i biednych barrios znalazł się w tekstach piosenek:

Una mulata me ha muerto!

Y no prendan a esa mulata?

Como ha de quedar hombre vivo

Jeśli nie chcesz, żeby ktoś się zabił!

La mulata es como el pan;

se deber como caliente,

que en dejandola enfriar

ni el diablo le mete el diente!

(Mulata jest dla mnie skończona!

Co więcej, nie aresztują jej!

Jak ktokolwiek może żyć

Jeśli nie wezmą tego zabójcy?

Mulatka jest jak świeży chleb.

Musisz to zjeść, póki gorące.

Jeśli zostawisz to do ostygnięcia

Nawet diabeł nie da się ugryźć!)

Guaracha

Guaracha to gatunek piosenki o szybkim tempie i z tekstem. Wywodzi się z teatru komicznego Bufo, a na początku XX wieku był często grany w domach publicznych Hawany. Teksty były pełne slangu i dotyczyły wydarzeń i ludzi z wiadomości.

Contradanza

Kontradanza jest tańcem o dużym znaczeniu historycznym. Przywędrował na Kubę pod koniec XVIII wieku z Europy. Contradanza jest tańcem sekwencyjnym, w którym figury taneczne układają się w ustalony wzór. Tempo i styl muzyki były jasne i dość szybkie. Najwcześniejszą kubańską kompozycją contradanzy jest San Pascual bailon, wydana w 1803 roku. Kubańczycy rozwinęli wiele wersji kreolizowanych, co jest wczesnym przykładem wpływu tradycji afrykańskiej na Karaibach. Większość muzyków była czarna lub mulatka: już na początku XIX wieku w kubańskich miastach mieszkało wielu wyzwolonych niewolników i osób mieszanej rasy.

"Kobiety Hawany mają wściekłe upodobanie do tańca; spędzają całe noce uniesione, wzburzone, szalone i zalane potem, aż padają wyczerpane".

Contradanza wyparła menueta jako najpopularniejszy taniec, aż od 1842 roku ustąpiła miejsca habanerze, zupełnie innemu stylowi.

Danza

Ten, dziecko contradanzy, również tańczony był w liniach lub kwadratach. Była to również szybka forma muzyki i tańca, która mogła być w czasie podwójnym lub potrójnym. Ten rodzaj tańca został ostatecznie zastąpiony przez danzón, który był, podobnie jak habanera, znacznie wolniejszy i bardziej spokojny.

Habanera

Habanera rozwinęła się z contradanzy na początku XIX wieku. Jej wielką nowością było to, że była śpiewana, a także grana i tańczona. Jej rozwój był przynajmniej częściowo spowodowany wpływem francuskojęzycznych imigrantów. Rewolucja haitańska z 1791 roku spowodowała, że wielu kolonialnych Francuzów i ich niewolników uciekło na Oriente. Cinquillo jest jednym z ważnych wzorów rytmicznych, który pojawił się po raz pierwszy w tym czasie.

Styl tańca habanera jest wolniejszy i bardziej dostojny niż danza; do lat 40-tych XIX wieku habanery były pisane, śpiewane i tańczone w Meksyku, Wenezueli, Puerto Rico i Hiszpanii. Od około 1900 r. habanera jest tańcem reliktowym, ale muzyka ma urok epoki i istnieje kilka słynnych kompozycji, takich jak Tu, których wersje były wielokrotnie nagrywane.

Walc

Walc (El vals) dotarł na Kubę w 1814 roku. Był to pierwszy taniec, w którym pary nie były połączone wspólnym układem sekwencji. Tańczony był, i nadal jest, w czasie 3/4 z akcentem na pierwsze uderzenie. Początkowo uważano go za skandaliczny, ponieważ pary były zwrócone do siebie twarzami, trzymały się w "zamkniętym" uścisku i niejako ignorowały otoczenie. Walc wszedł do wszystkich krajów obu Ameryk. Walc ma jeszcze jedną cechę: jest to taniec "wędrowny", w którym pary poruszają się po arenie. W tańcach latynoamerykańskich ruch postępowy tancerzy jest nietypowy, ale w niektórych występuje.

Zapateo

Typowy taniec kubańskiego campesino lub guajiro Taniec par, polegający na stukaniu stopami, głównie przez mężczyznę. Istnieją ilustracje z poprzednich stuleci, ale taniec ten jest już nieaktualny.

Trova

W XIX wieku w Santiago de Cuba wyrosła grupa wędrownych muzyków, trubadurów, którzy przemieszczali się, zarabiając na życie śpiewem i grą na gitarze. Byli oni bardzo ważni jako kompozytorzy, a ich pieśni zostały wykorzystane we wszystkich rodzajach muzyki kubańskiej.

Pepe Sánchez (1856-1918), był ojcem trova i twórcą kubańskiego bolero. Nie miał formalnego wykształcenia muzycznego. Posiadając niezwykły naturalny talent, komponował numery w głowie i nigdy ich nie zapisywał. W rezultacie większość z tych numerów przepadła na zawsze, choć około dwóch tuzinów przetrwało dzięki temu, że przyjaciele i uczniowie przepisywali je na maszynie. Tworzył też dżingle reklamowe, zanim jeszcze powstało radio. Był wzorem i nauczycielem dla wielkich trovadores, którzy poszli w jego ślady.

Pierwszym z nich, i jednym z najdłużej żyjących, był Sindo Garay (1867-1968). Był on wybitnym kompozytorem pieśni, a jego najlepsze utwory były wielokrotnie śpiewane i nagrywane. Garay był także muzycznym analfabetą - w zasadzie alfabetu nauczył się dopiero w wieku 16 lat - ale w jego przypadku nie tylko partytury były zapisywane przez innych, ale są też nagrania. Nadawał w radiu, nagrywał i przetrwało to do czasów współczesnych. Zwykł mawiać "Niewielu ludzi podało rękę zarówno José Martí, jak i Fidelowi Castro!".

Chicho Ibáñez (1875-1981) żył jeszcze dłużej niż Garay. Ibáñez był pierwszym trovadorem, który specjalizował się w synu kubańskim; śpiewał również guaguancos i utwory abakuá (czarnego tajnego stowarzyszenia).

Wielu z pierwszych trovadores, takich jak Manuel Corona (który pracował w dzielnicy domów publicznych w Hawanie), komponowało i śpiewało guarachas jako równowagę dla wolniejszych boleros.

Bolero

Jest to forma pieśni i tańca zupełnie odmienna od swojej hiszpańskiej imienniczki. Powstała w ostatniej ćwierci XIX wieku za sprawą założyciela tradycyjnej trovy, Pepe Sáncheza. Napisał on pierwsze bolero, Tristezas, które jest śpiewane do dziś. Bolero zawsze stanowiło podstawową część repertuaru muzyków trova. Bolero okazało się być wyjątkowo podatne na adaptację i doprowadziło do wielu wariantów. Typowe było wprowadzenie synkopy, co doprowadziło do powstania bolero-son, bolero-mambo i bolero-cha. Bolero-son stało się na kilka dekad najpopularniejszym rytmem tanecznym na Kubie i to właśnie ten rytm został przejęty i nauczany przez międzynarodową społeczność taneczną jako błędnie nazwana "rumba".

Danzón

Europejski wpływ na późniejszy rozwój muzyczny Kuby reprezentuje danzón, elegancka forma muzyczna, która była niegdyś najpopularniejszą muzyką na Kubie. Jest ona potomkiem kreolizowanej kubańskiej contradanzy. Danzón wyznacza zmianę, która nastąpiła od wspólnotowego stylu tańca sekwencyjnego z końca XVIII wieku do tańców parowych z późniejszych czasów. Bodźcem do tego był sukces niegdyś skandalizującego walca, w którym pary tańczyły naprzeciwko siebie i niezależnie od innych par, a nie w ramach z góry ustalonej struktury. Danzón był pierwszym kubańskim tańcem, który przyjął takie metody, choć istnieje różnica między tymi dwoma tańcami. Walz jest postępowym tańcem towarzyskim, w którym pary poruszają się po parkiecie w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara; danzón jest tańcem "chusteczkowym", w którym para pozostaje na niewielkiej powierzchni parkietu.

Danzón został wyeksportowany do całej Ameryki Łacińskiej, a zwłaszcza do Meksyku. Obecnie jest reliktem, zarówno w muzyce, jak i w tańcu, ale jego wysoce orkiestrowane potomstwo żyje nadal.

Syn

Syn, powiedział Cristóbal Díaz, jest najważniejszym gatunkiem muzyki kubańskiej, a zarazem najmniej zbadanym. Można śmiało powiedzieć, że son jest dla Kuby tym, czym tango dla Argentyny, czy samba dla Brazylii. Ponadto, jest to prawdopodobnie najbardziej elastyczna ze wszystkich form muzyki latynoamerykańskiej. Jego wielką siłą jest fuzja europejskich i afrykańskich tradycji muzycznych. Jej najbardziej charakterystycznymi instrumentami są kubańska gitara zwana tres i dobrze znane dwugłowe bongó, obecne od początku do dziś. Typowe są również claves, gitara hiszpańska, kontrabas, a wcześnie także kornet lub trąbka i wreszcie fortepian.

Son powstał w Oriente, we wschodniej części wyspy, łącząc hiszpańskie tradycje gitarowe i liryczne z afrykańskimi rytmami i perkusją. Obecnie wiemy, że jego historia jako odrębnej formy jest stosunkowo niedawna. Nie ma dowodów, że sięga ona dalej niż do końca XIX wieku. Przeniesiono ją z Oriente do Hawany około 1909 roku, niesioną przez członków Permanente (Armii), których z powodów politycznych wysyłano poza obszary, z których pochodzili. Pierwsze nagrania miały miejsce w 1918 roku.

Istnieje wiele rodzajów syna. Odilio Urfé rozpoznał te warianty:

syn montuno

changuí

sucu-sucu

pregón

bolero-son

afro-son

syn guaguancó

mambo

i z pewnością można dodać

salsa (w dużej części)

timba

Ponadto, syn raz po raz zmieniał starszy danzón, aby uczynić go bardziej synkopowanym i kreolskim w stylu, począwszy od 1910 r. poprzez danzón-mambo i cha-cha-cha aż do skomplikowanych współczesnych aranżacji, które są prawie niemożliwe do sklasyfikowania.

Syn jest dziś bardzo zróżnicowany, a jego cechą charakterystyczną jest synkopowany puls basu, który pojawia się przed uderzeniem w dół, nadając synowi charakterystyczny rytm; jest to tzw. oczekiwany bas.

Kubański jazz

Historia jazzu na Kubie przez wiele lat była ukryta, ale stało się jasne, że jego historia na Kubie jest praktycznie tak długa jak historia w USA.

O wczesnych kubańskich zespołach jazzowych wiadomo już znacznie więcej, choć pełna ocena jest utrudniona przez brak nagrań. Migracje i wizyty do i z USA oraz wzajemna wymiana nagrań i nut utrzymywały kontakt między muzykami z obu krajów. W pierwszej połowie XX wieku istniały bliskie relacje między muzykami na Kubie i w Nowym Orleanie. Lider orkiestry w słynnym klubie Tropicana, Armando Romeu Jr, był wiodącą postacią w rozwoju kubańskiego jazzu po II wojnie światowej. Fenomen cubopu, jam session w Hawanie i Nowym Jorku, stworzył prawdziwe fuzje, które do dziś wywierają wpływ na muzyków.

Rita Montaner w 1938 roku podczas kręcenia filmu El romance del palmar


claves


Sexteto Occidente, Nowy Jork 1926 tył: Maria Teresa Vera (gitara), Ignacio Piñeiro (kontrabas), Julio Torres Biart (tres); z przodu: Miguelito Garcia (clavé), Manuel Reinoso (bongó) i Francisco Sánchez (maracas)

Muzyka popularna

Teatr muzyczny

Od XVIII wieku do czasów współczesnych, popularne formaty teatralne wykorzystywały i dawały początek muzyce i tańcowi. Oprócz wystawiania niektórych europejskich oper i operetek, kubańscy kompozytorzy stopniowo rozwijali pomysły, które lepiej odpowiadały ich kreolskiej publiczności. Nagrania były sposobem na dotarcie kubańskiej muzyki do świata. Najczęściej nagrywanym artystą na Kubie do 1925 roku był śpiewak z Alhambry, Adolfo Colombo. W latach 1906-1917 nagrał około 350 numerów, z których bardzo niewiele przetrwało do dziś.

Pierwszy teatr w Hawanie został otwarty w 1776 roku. Pierwsza skomponowana na Kubie opera pojawiła się w 1807 roku. Teatr muzyczny miał ogromne znaczenie w XIX wieku i w pierwszej połowie XX wieku. Radio, które powstało na Kubie w 1922 roku, przyczyniło się do rozwoju muzyki popularnej, ponieważ zapewniło artystom rozgłos i nowe źródło dochodów.

Zarzuela to lekki format operetkowy na małą skalę. Z importowanej hiszpańskiej treści rozwinęła się w bieżący komentarz do wydarzeń i problemów społecznych i politycznych na Kubie. Szereg pierwszorzędnych kompozytorów, takich jak Ernesto Lecuona, stworzyło serię hitów dla hawańskich teatrów. Wielkie gwiazdy, takie jak wedeta Rita Montaner, która potrafiła śpiewać, grać na fortepianie, tańczyć i występować, były kubańskimi odpowiednikami paryskich Mistinguett i Josephine Baker.

Bufo

Kubański teatr Bufo jest formą komedii, żartobliwą i satyryczną. Wykorzystuje typy sceniczne, które można znaleźć w każdym miejscu w kraju. Bufo powstał około 1800-1815 roku: Francisco Covarrubias "karykaturzysta" (1775-1850) był jego twórcą. Stopniowo typy komiksowe porzucały swoje europejskie wzorce i stawały się coraz bardziej kreolizowane i kubańskie. Wraz z nimi podążała muzyka. Slang z baraków niewolników i biednych barrios znalazł się w tekstach piosenek:

Una mulata me ha muerto!

Y no prendan a esa mulata?

Como ha de quedar hombre vivo

Jeśli nie chcesz, żeby ktoś się zabił!

La mulata es como el pan;

se deber como caliente,

que en dejandola enfriar

ni el diablo le mete el diente!

(Mulata jest dla mnie skończona!

Co więcej, nie aresztują jej!

Jak ktokolwiek może żyć

Jeśli nie wezmą tego zabójcy?

Mulatka jest jak świeży chleb.

Musisz to zjeść, póki gorące.

Jeśli zostawisz to do ostygnięcia

Nawet diabeł nie da się ugryźć!)

Guaracha

Guaracha to gatunek piosenki o szybkim tempie i z tekstem. Wywodzi się z teatru komicznego Bufo, a na początku XX wieku był często grany w domach publicznych Hawany. Teksty były pełne slangu i dotyczyły wydarzeń i ludzi z wiadomości.

Contradanza

Kontradanza jest tańcem o dużym znaczeniu historycznym. Przywędrował na Kubę pod koniec XVIII wieku z Europy. Contradanza jest tańcem sekwencyjnym, w którym figury taneczne układają się w ustalony wzór. Tempo i styl muzyki były jasne i dość szybkie. Najwcześniejszą kubańską kompozycją contradanzy jest San Pascual bailon, wydana w 1803 roku. Kubańczycy opracowali wiele wersji kreolizowanych, co jest wczesnym przykładem wpływu tradycji afrykańskiej na Karaibach. Większość muzyków była czarna lub mulatka: już na początku XIX wieku w kubańskich miastach mieszkało wielu wyzwolonych niewolników i osób mieszanej rasy.

"Kobiety Hawany mają wściekłe upodobanie do tańca; spędzają całe noce uniesione, wzburzone, szalone i zalane potem, aż padają wyczerpane".

Contradanza wyparła menueta jako najpopularniejszy taniec, aż od 1842 roku ustąpiła miejsca habanerze, zupełnie innemu stylowi.

Danza

Ten, dziecko contradanzy, również tańczony był w liniach lub kwadratach. Była to również szybka forma muzyki i tańca, która mogła być w czasie podwójnym lub potrójnym. Ten rodzaj tańca został ostatecznie zastąpiony przez danzón, który był, podobnie jak habanera, znacznie wolniejszy i bardziej spokojny.

Habanera

Habanera rozwinęła się z contradanzy na początku XIX wieku. Jej wielką nowością było to, że była śpiewana, a także grana i tańczona. Jej rozwój był przynajmniej częściowo spowodowany wpływem francuskojęzycznych imigrantów. Rewolucja haitańska z 1791 roku spowodowała, że wielu kolonialnych Francuzów i ich niewolników uciekło na Oriente. Cinquillo jest jednym z ważnych wzorów rytmicznych, który pojawił się po raz pierwszy w tym czasie.

Styl tańca habanera jest wolniejszy i bardziej dostojny niż danza; do lat 40-tych XIX wieku habanery były pisane, śpiewane i tańczone w Meksyku, Wenezueli, Puerto Rico i Hiszpanii. Od około 1900 r. habanera jest tańcem reliktowym, ale muzyka ma urok epoki i istnieje kilka słynnych kompozycji, takich jak Tu, których wersje były wielokrotnie nagrywane.

Walc

Walc (El vals) dotarł na Kubę w 1814 roku. Był to pierwszy taniec, w którym pary nie były połączone wspólnym układem sekwencji. Tańczony był, i nadal jest, w czasie 3/4 z akcentem na pierwsze uderzenie. Początkowo uważano go za skandaliczny, ponieważ pary były zwrócone do siebie twarzami, trzymały się w "zamkniętym" uścisku i niejako ignorowały otoczenie. Walc wszedł do wszystkich krajów obu Ameryk. Walc ma jeszcze jedną cechę: jest to taniec "wędrowny", w którym pary poruszają się po arenie. W tańcach latynoamerykańskich ruch postępowy tancerzy jest nietypowy, ale w niektórych występuje.

Zapateo

Typowy taniec kubańskiego campesino lub guajiro Taniec par, polegający na stukaniu stopami, głównie przez mężczyznę. Istnieją ilustracje z poprzednich stuleci, ale taniec ten jest już nieaktualny.

Trova

W XIX wieku w Santiago de Cuba wyrosła grupa wędrownych muzyków, trubadurów, którzy przemieszczali się, zarabiając na życie śpiewem i grą na gitarze. Byli oni bardzo ważni jako kompozytorzy, a ich pieśni zostały wykorzystane we wszystkich rodzajach muzyki kubańskiej.

Pepe Sánchez (1856-1918), był ojcem trova i twórcą kubańskiego bolero. Nie miał formalnego wykształcenia muzycznego. Posiadając niezwykły naturalny talent, komponował numery w głowie i nigdy ich nie zapisywał. W rezultacie większość z tych numerów przepadła na zawsze, choć około dwóch tuzinów przetrwało dzięki temu, że przyjaciele i uczniowie przepisywali je na maszynie. Tworzył też dżingle reklamowe, zanim jeszcze powstało radio. Był wzorem i nauczycielem dla wielkich trovadores, którzy poszli w jego ślady.

Pierwszym z nich, i jednym z najdłużej żyjących, był Sindo Garay (1867-1968). Był on wybitnym kompozytorem pieśni, a jego najlepsze utwory były wielokrotnie śpiewane i nagrywane. Garay był także muzycznym analfabetą - w zasadzie alfabetu nauczył się dopiero w wieku 16 lat - ale w jego przypadku nie tylko partytury były zapisywane przez innych, ale są też nagrania. Nadawał w radiu, nagrywał i przetrwało to do czasów współczesnych. Zwykł mawiać "Niewielu ludzi podało rękę zarówno José Martí, jak i Fidelowi Castro!".

Chicho Ibáñez (1875-1981) żył jeszcze dłużej niż Garay. Ibáñez był pierwszym trovadorem, który specjalizował się w synu kubańskim; śpiewał również guaguancos i utwory abakuá (czarnego tajnego stowarzyszenia).

Wielu z pierwszych trovadores, takich jak Manuel Corona (który pracował w dzielnicy domów publicznych w Hawanie), komponowało i śpiewało guarachas jako równowagę dla wolniejszych boleros.

Bolero

Jest to forma pieśni i tańca zupełnie odmienna od swojej hiszpańskiej imienniczki. Powstała w ostatniej ćwierci XIX wieku za sprawą założyciela tradycyjnej trovy, Pepe Sáncheza. Napisał on pierwsze bolero, Tristezas, które jest śpiewane do dziś. Bolero zawsze stanowiło podstawową część repertuaru muzyków trova. Bolero okazało się być wyjątkowo podatne na adaptację i doprowadziło do wielu wariantów. Typowe było wprowadzenie synkopy, co doprowadziło do powstania bolero-son, bolero-mambo i bolero-cha. Bolero-son stało się na kilka dekad najpopularniejszym rytmem tanecznym na Kubie i to właśnie ten rytm został przejęty i nauczany przez międzynarodową społeczność taneczną jako błędnie nazwana "rumba".

Danzón

Europejski wpływ na późniejszy rozwój muzyczny Kuby reprezentuje danzón, elegancka forma muzyczna, która była niegdyś najpopularniejszą muzyką na Kubie. Jest ona potomkiem kreolizowanej kubańskiej contradanzy. Danzón wyznacza zmianę, która nastąpiła od wspólnotowego stylu tańca sekwencyjnego z końca XVIII wieku do tańców parowych z późniejszych czasów. Bodźcem do tego był sukces niegdyś skandalizującego walca, w którym pary tańczyły naprzeciwko siebie i niezależnie od innych par, a nie w ramach z góry ustalonej struktury. Danzón był pierwszym kubańskim tańcem, który przyjął takie metody, choć istnieje różnica między tymi dwoma tańcami. Walz jest postępowym tańcem towarzyskim, w którym pary poruszają się po parkiecie w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara; danzón jest tańcem "chusteczkowym", w którym para pozostaje na niewielkiej powierzchni parkietu.

Danzón został wyeksportowany do całej Ameryki Łacińskiej, a zwłaszcza do Meksyku. Obecnie jest reliktem, zarówno w muzyce, jak i w tańcu, ale jego wysoce orkiestrowane potomstwo żyje nadal.

Syn

Syn, powiedział Cristóbal Díaz, jest najważniejszym gatunkiem muzyki kubańskiej, a zarazem najmniej zbadanym. Można śmiało powiedzieć, że son jest dla Kuby tym, czym tango dla Argentyny, czy samba dla Brazylii. Ponadto, jest to prawdopodobnie najbardziej elastyczna ze wszystkich form muzyki latynoamerykańskiej. Jego wielką siłą jest fuzja europejskich i afrykańskich tradycji muzycznych. Jej najbardziej charakterystycznymi instrumentami są kubańska gitara zwana tres i dobrze znane dwugłowe bongó, obecne od początku do dziś. Typowe są również claves, gitara hiszpańska, kontrabas, a wcześnie także kornet lub trąbka i wreszcie fortepian.

Son powstał w Oriente, we wschodniej części wyspy, łącząc hiszpańskie tradycje gitarowe i liryczne z afrykańskimi rytmami i perkusją. Obecnie wiemy, że jego historia jako odrębnej formy jest stosunkowo niedawna. Nie ma dowodów, że sięga ona dalej niż do końca XIX wieku. Przeniesiono ją z Oriente do Hawany około 1909 roku, niesioną przez członków Permanente (Armii), których z powodów politycznych wysyłano poza obszary, z których pochodzili. Pierwsze nagrania miały miejsce w 1918 roku.

Istnieje wiele rodzajów syna. Odilio Urfé rozpoznał te warianty:

syn montuno

changuí

sucu-sucu

pregón

bolero-son

afro-son

syn guaguancó

mambo

i z pewnością można dodać

salsa (w dużej części)

timba

Ponadto, syn raz po raz zmieniał starszy danzón, aby uczynić go bardziej synkopowanym i kreolskim w stylu, począwszy od 1910 r. poprzez danzón-mambo i cha-cha-cha aż do skomplikowanych współczesnych aranżacji, które są prawie niemożliwe do sklasyfikowania.

Syn jest dziś bardzo zróżnicowany, a jego cechą charakterystyczną jest synkopowany puls basu, który pojawia się przed uderzeniem w dół, nadając synowi charakterystyczny rytm; jest to tzw. oczekiwany bas.

Kubański jazz

Historia jazzu na Kubie przez wiele lat była ukryta, ale stało się jasne, że jego historia na Kubie jest praktycznie tak długa jak historia w USA.

O wczesnych kubańskich zespołach jazzowych wiadomo już znacznie więcej, choć pełna ocena jest utrudniona przez brak nagrań. Migracje i wizyty do i z USA oraz wzajemna wymiana nagrań i nut utrzymywały kontakt między muzykami z obu krajów. W pierwszej połowie XX wieku istniały bliskie relacje między muzykami na Kubie i w Nowym Orleanie. Lider orkiestry w słynnym klubie Tropicana, Armando Romeu Jr, był wiodącą postacią w rozwoju kubańskiego jazzu po II wojnie światowej. Fenomen cubopu, jam session w Hawanie i Nowym Jorku, stworzył prawdziwe fuzje, które do dziś wywierają wpływ na muzyków.

Rita Montaner w 1938 roku podczas kręcenia filmu El romance del palmar


claves


Sexteto Occidente, Nowy Jork 1926 tył: Maria Teresa Vera (gitara), Ignacio Piñeiro (kontrabas), Julio Torres Biart (tres); z przodu: Miguelito Garcia (clavé), Manuel Reinoso (bongó) i Francisco Sánchez (maracas)

Doświadczenie z Buena Vista

Światowe zainteresowanie muzyką kubańską na nowo rozbudził niezwykły album CD Buena Vista Social Club. Amerykański gitarzysta Ry Cooder, brytyjski producent muzyczny Nick Gold i kubański muzyk Juan Marcos Gonzáles pracowali wspólnie nad nowym przedsięwzięciem. Zebrali grupę, składającą się głównie ze starszych kubańskich muzyków, z zamiarem odtworzenia kubańskiej muzyki złotej ery lat 50-tych. Pierwszy album, wydany w 1997 roku, stał się wielkim przebojem, sprzedając się w ponad pięciu milionach egzemplarzy i zdobywając nagrodę Grammy w 1998 roku. W 2003 roku został umieszczony przez magazyn Rolling Stone na liście 500 największych przebojów wszech czasów jako #260. Po pierwszej płycie ukazał się tuzin kolejnych, w większości wydanych przez Nonesuch Records lub World Circuit.

Film dokumentalny Buena Vista Social Club, w reżyserii Wima Wendersa, został wydany w 1999 roku. Do 2007 roku zarobił na całym świecie 23 miliony dolarów. Młodsze pokolenie odkryło, dlaczego muzyka kubańska jest tak popularna.

Doświadczenie z Buena Vista

Światowe zainteresowanie muzyką kubańską na nowo rozbudził niezwykły album CD Buena Vista Social Club. Amerykański gitarzysta Ry Cooder, brytyjski producent muzyczny Nick Gold i kubański muzyk Juan Marcos Gonzáles pracowali wspólnie nad nowym przedsięwzięciem. Zebrali grupę, składającą się głównie ze starszych kubańskich muzyków, z zamiarem odtworzenia kubańskiej muzyki złotej ery lat 50-tych. Pierwszy album, wydany w 1997 roku, stał się wielkim przebojem, sprzedając się w ponad pięciu milionach egzemplarzy i zdobywając nagrodę Grammy w 1998 roku. W 2003 roku został umieszczony przez magazyn Rolling Stone na liście 500 największych przebojów wszech czasów jako #260. Po pierwszej płycie ukazał się tuzin kolejnych, w większości wydanych przez Nonesuch Records lub World Circuit.

Film dokumentalny Buena Vista Social Club, w reżyserii Wima Wendersa, został wydany w 1999 roku. Do 2007 roku zarobił na całym świecie 23 miliony dolarów. Młodsze pokolenie odkryło, dlaczego muzyka kubańska jest tak popularna.