Frederick II of Prussia

Książę koronny

W 1732 roku królowa Zofia Dorothea próbowała zaaranżować podwójne małżeństwo Fryderyka i jego siostry Wilhelminy z Amelią i Fryderykiem, dziećmi jej brata, króla Wielkiej Brytanii Jerzego II. Obawiając się sojuszu między Prusami a Wielką Brytanią, marszałek polny von Seckendorff, ambasador Austrii w Berlinie, przekupił marszałka polnego von Grumbkowa, pruskiego ministra wojny, oraz Beniamina Reichenbacha, pruskiego ambasadora w Londynie. W oczach obu królów dyskretnie oczernili oni brytyjski i pruski dwór. Rozgniewany ideą małżeństwa Fryderyk Wilhelm uniemożliwił Brytyjczykom, takim jak Prusy przejmujące Jülicha i Berga, realizację żądań, co doprowadziło do załamania się propozycji małżeństwa.

Po śmierci von Kattela Fryderyk otrzymał królewskie ułaskawienie i 18 listopada został zwolniony z celi, ale nie przywrócono mu stopnia wojskowego. Zamiast wrócić do Berlina został jednak zmuszony do pozostania w Küstrin, a 20 listopada rozpoczął naukę rzemiosła i administracji dla departamentów wojny i dóbr. Napięcia nieco osłabły, gdy rok później Fryderyk Wilhelmina odwiedził Küstrin, a 20 listopada 1731 roku Fryderyk mógł odwiedzić Berlin z okazji ślubu swojej siostry Wilhelminy z margrabią Fryderykiem z Bayreuth. Książę koronny powrócił do Berlina po ostatecznym zwolnieniu z Küstrin 26 lutego 1732 roku.

Fryderyk Wilhelm rozważał poślubienie Fryderyka z Elżbietą Meklemburską-Schwerińską, siostrzenicą cesarzowej Anny z Rosji, ale temu planowi sprzeciwił się książę Eugeniusz Sabaudzki. Sam Fryderyk zaproponował poślubienie austriackiej Marii Teresy w zamian za rezygnację z sukcesji. Zamiast tego Eugeniusz przekonał Fryderyka Wilhelma za pośrednictwem Seckendorffa, że książę koronny poślubił Elżbietę Christine z Brunszwiku-Bevern, protestancką krewną austriackich Habsburgów. Chociaż Fryderyk napisał do swojej siostry, że "nie może być między nami ani miłości, ani przyjaźni" i uznał za samobójstwo, to jednak zgodził się na ślub 12 czerwca 1733 roku. Miał niewiele wspólnego z oblubienicą i miał pretensje do małżeństwa politycznego jako przykład ingerencji austriackiej, która dręczyła Prusy od 1701 roku. Gdy w 1740 r. Fryderyk zapewnił sobie tron, nie pozwolił Elżbiecie odwiedzić swego dworu w Poczdamie, a zamiast tego przekazał jej pałac Schönhausen i apartamenty na berlińskim Stadtschloss. Fryderyk nadał tytuł spadkobiercy tronu, "Księcia Prus", swojemu bratu Augustowi Wilhelmowi; mimo to jego żona pozostała mu oddana.

Fryderyk został przywrócony do służby w armii pruskiej jako pułkownik pułku von der Goltz, stacjonującego w pobliżu Nauen i Neuruppin. Kiedy w czasie wojny o sukcesję polską Prusy oddały wojska na pomoc Austrii, Fryderyk studiował u księcia Eugeniusza Sabaudzkiego podczas kampanii przeciwko Francji na Renie. Fryderyk Wilhelm, osłabiony podagrą spowodowaną kampanią, przekazał Fryderykowi Zamek Rheinsberg w Rheinsbergu, na północ od Neuruppinu. W Rheinsbergu Frederick zgromadził niewielką liczbę muzyków, aktorów i innych artystów. Spędzał czas na czytaniu, oglądaniu dramatycznych sztuk, tworzeniu i słuchaniu muzyki i uważał ten czas za jeden z najszczęśliwszych w swoim życiu. Fryderyk założył "Bayard Order", aby dyskutować z przyjaciółmi o działaniach wojennych; Heinrich August de la Motte Fouqué został wielkim mistrzem zgromadzeń.

Dzieła Niccolò Machiavellego, takie jak Książę, były uważane za wskazówkę dla zachowania się króla w czasach Fryderyka. W 1739 r. Fryderyk ukończył dzieło Antymachiawela, co stawia pod znakiem zapytania inny punkt widzenia. Został on opublikowany anonimowo w 1740 r., ale Voltaire rozpowszechnił go w Amsterdamie.

Lata Fryderyka poświęcone sztuce zamiast polityce zakończyły się w 1740 r. śmiercią Fryderyka Wilhelma i jego dziedzictwem po Królestwie Pruskim.

Fryderyk jako król w Prusach

Panowanie (1740-1786)

Kiedy Fryderyk wstąpił na tron jako "król w Prusach" w 1740 roku, Prusy składały się z rozproszonych terytoriów, w tym Cleves, Mark i Ravensberg na zachód od Świętego Cesarstwa Rzymskiego; Brandenburgii, Hither Pomerania i Dalekiego Pomorza na wschód od Cesarstwa; oraz dawnego Księstwa Pruskiego, poza granicami Cesarstwa graniczącego z Rzeczpospolitą Polsko-Litewską. Został on mianowany królem w Prusach, ponieważ była to tylko część historycznych Prus; miał on ogłosić się królem Prus po przejęciu większości pozostałych w 1772 roku.

Działania wojenne i podbój

Celem Fryderyka była modernizacja i zjednoczenie jego bezbronnie oderwanych od siebie ziem; w tym celu prowadził on wojny głównie z Austrią, której dynastia Habsburgów panowała jako święci cesarze rzymscy, niemalże nieprzerwanie od XV wieku do 1806 roku. Fryderyk ustanowił Prusy piątą i najmniejszą europejską potęgą, wykorzystując surowce, które uprawiał jego oszczędny ojciec.

Pierwsza wojna śląska (1740-1742), będąca częścią wojny o sukcesję austriacką (1740-1748), zaowocowała zdobyciem przez Fryderyka polskiej części Śląska. Austria próbowała odzyskać Śląsk w drugiej wojnie śląskiej (1744-1745), ale Fryderyk odniósł ponowne zwycięstwo i zmusił Austrię do trzymania się poprzednich warunków pokojowych. Pruska własność Śląska dała królestwu kontrolę nad Odrą.

Habsburska Austria i Bourbon France, tradycyjni wrogowie, sprzymierzyli się w rewolucji dyplomatycznej z 1756 r. po upadku Sojuszu Angielsko-Austriackiego. Fryderyk szybko zawarł sojusz z Wielką Brytanią na konwencji westminsterskiej. Gdy sąsiednie kraje zaczęły spiskować przeciwko niemu, Fryderyk był zdeterminowany, by uderzyć pierwszy. W dniu 29 sierpnia 1756 r. jego dobrze przygotowana armia przekroczyła granicę i najechała na Saksonię, rozpoczynając w ten sposób wojnę siedmioletnią, która trwała do 1763 roku. Za atak na neutralną Saksonię i przymusowe włączenie wojsk saksońskich do armii pruskiej po oblężeniu Pirny w październiku 1756 r. spotkał się z powszechną krytyką.

W obliczu koalicji, w skład której wchodziły Austria, Francja, Rosja, Saksonia i Szwecja, a jego sojusznikami były tylko Wielka Brytania i Hanower, Fryderyk ograniczył się do utrzymania w wojnie Prus, mimo że jego terytoria były często najeżdżane.

Nagła śmierć cesarzowej Elżbiety Rosyjskiej doprowadziła do władzy jej pro-pruskiego bratanka, Piotra III. Doprowadziło to do upadku koalicji antypruskiej. Mimo że Fryderyk nie zdobył żadnego terytorium na mocy traktatu hubertusburskiego, udało mu się utrzymać Śląsk. Prusy stały się popularne na wielu terenach niemieckojęzycznych.

Pod koniec życia Fryderyk zaangażował także Prusy w mniejszą wojnę o sukcesję bawarską w 1778 r., w której powstrzymał austriackie próby wymiany austriackiej Holandii na Bawarię. Kiedy w 1784 r. cesarz Józef II|próbował ponownie tego schematu, Fryderyk utworzył Fürstenbund, co sprawiło, że Niemcy postrzegali go jako obrońcę niemieckich swobód, w przeciwieństwie do jego wcześniejszej roli w ataku na cesarskich Habsburgów.

Fryderyk często osobiście prowadził swoje siły zbrojne i podczas bitwy miał sześć koni zastrzelonych spod niego. Fryderyk jest często podziwiany jako jeden z największych geniuszy taktycznych wszechczasów, zwłaszcza za to, że używał ukośnego porządku bitwy. Jeszcze ważniejsze były jego sukcesy operacyjne, zwłaszcza w zapobieganiu zjednoczeniu przeważających liczbowo armii przeciwnych i znajdowaniu się na właściwym miejscu we właściwym czasie, aby utrzymać wrogie wojska z dala od pruskiego terytorium. W liście do swojej matki Marii Teresy austriacki współrządzący cesarz Józef II napisał,

Kiedy król pruski mówi o problemach związanych ze sztuką wojenną, którą intensywnie studiował i na której przeczytał każdą możliwą książkę, to wszystko jest napięte, solidne i niezwykle pouczające. Nie ma żadnych obwodów, daje dowód rzeczowy i historyczny na to, co twierdzi, bo jest dobrze zorientowany w historii... Geniusz i człowiek, który mówi z podziwem. Ale wszystko, co mówi, zdradza knave'a.

Modernizacja Prusy

Fryderyk przekształcił Prusy z europejskiego zacofania w silne gospodarczo i politycznie zreformowane państwo. Jego podbój Śląska, który zapewnił nowym przemysłom pruskim surowce, przyczynił się do pobudzenia produkcji przemysłowej i rozwoju, chroniąc je wysokimi taryfami celnymi i minimalnymi ograniczeniami w handlu wewnętrznym. Modernizacja mechanizmów i technologii państwa umożliwiła także Fryderykowi podjęcie w 1747 r. masowego sześcioletniego programu melioracyjnego i "rekultywacyjnego" na północnych bagnach kraju. Ten racjonalistycznie ukierunkowany program, który Fryderyk postrzegał jako "oswajanie" i "podbój" "bezużytecznej" i "barbarzyńskiej" przyrody, stworzył około 150 tys. akrów ziemi uprawnej, ale także wyeliminował rozległe pokosy naturalnych siedlisk, zniszczył bioróżnorodność regionu i wyparł wiele rdzennych społeczności. Z pomocą francuskich ekspertów, Fryderyk zreorganizował również pruską politykę podatkową, wprowadzając system podatków pośrednich, który był bardziej lukratywny niż poprzednia polityka podatków bezpośrednich. Fryderyk zlecił także wspieranie handlu wybitnemu pruskiemu kupcowi Johannowi Ernstowi Gotzkowskiemu. Gotzkowsky polecił Fryderykowi zreformować pruski system opłat drogowych i ograniczeń w imporcie oraz wybudować dużą fabrykę jedwabiu, która miałaby konkurować z francuskim handlem jedwabiem. W 1763 r., kiedy Gotzkowsky zbankrutował podczas kryzysu finansowego w Amsterdamie, Fryderyk przejął jego fabrykę porcelany.

Za swoich rządów Frederick przewodniczył również reformie waluty krajowej. Skutki wojny siedmioletniej i przejęcia Śląska zmieniły gospodarkę, deprecjonując walutę narodową i prowadząc do wysokiej inflacji w całym kraju. Pruski edykt menniczy z maja 1763 r. zrewaloryzował walutę narodową, stabilizując kursy wysoko zdeprecjonowanego bilonu i nakazując płacenie podatków w walucie o wartości przedwojennej. Inni europejscy władcy wkrótce podjęli podobne reformy monetarne, które przyczyniły się do obniżenia cen w całym regionie.

Fryderyk przewodniczył również innym ważnym działaniom modernizacyjnym w Prusach, w tym tworzeniu nowoczesnej biurokracji rządowej, kultywowaniu jednego z najbardziej cenionych w Europie systemów edukacyjnych oraz zniesieniu tortur i kar cielesnych.

Po przejęciu Prus Królewskich (Prusy Zachodnie) w 1772 r., Fryderyk zmienił również swój tytuł z "KrólawPrusach", który był tytułem królewskim używanym od koronacji Fryderyka I, na "Króla Prus", podkreślając coraz większe znaczenie jego państwa i własne znaczenie jako władcy.

Tolerancja religijna

Fryderyk był na ogół orędownikiem tolerancji religijnej, w tym przyjmowania jezuitów, ucieczki przed tłumieniem papieża Klemensa XIV, jako nauczyciel na Śląsku, Warmii i w okręgu Netze. Interesowało go przyciąganie do swego kraju wielu umiejętności, czy to jezuickich nauczycieli, obywateli Hugenotów, czy żydowskich kupców i bankierów, zwłaszcza z Hiszpanii. Chciał rozwijać się w całym kraju. Jako przykład tej praktycznej, ale nie do końca bezstronnej tolerancji, Fryderyk napisał w swojej Polityce Testamentowej, że:

Mamy zbyt wielu Żydów w miastach. Są oni potrzebni na polskiej granicy, ponieważ na tych terenach tylko Hebrajczycy prowadzą handel. Jak tylko oddalisz się od granicy, Żydzi stają się niekorzyścią, tworzą klify, zajmują się kontrabandą i poddają się wszelkim rasistowskim sztuczkom, które są szkodliwe dla chrześcijańskich mieszczan i kupców. Nigdy nie prześladowałem nikogo z tej czy innej sekty [sic]; myślę jednak, że byłoby rozsądnie zwrócić uwagę, aby ich liczba nie wzrosła.

Żydzi na granicy z Polską byli więc zachęcani do prowadzenia wszelkiego możliwego handlu i otrzymywali od króla wszelką ochronę i wsparcie, jak każdy inny obywatel pruski. O sukcesie integracji Żydów w tych dziedzinach życia społecznego, do której zachęcał ich Fryderyk, świadczy rola, jaką odegrał Gerson von Bleichröder w finansowaniu wysiłków Bismarcka na rzecz zjednoczenia Niemiec.

Za czasów Fryderyka wiele nieużytków stało się ziemią uprawną, Prusy szukały nowych kolonistów. Fryderyk wielokrotnie podkreślał, że narodowość i religia nie mają dla niego znaczenia.

Architektura

Fryderyk zlecił wybudowanie w swojej stolicy, Berlinie, słynnych budynków, z których większość istnieje do dziś, takich jak Opera Narodowa w Berlinie, Biblioteka Królewska (dziś Biblioteka Narodowa w Berlinie), Katedra św. Jadwigi i Pałac Księcia Henryka (obecnie siedziba Uniwersytetu Humboldta). Król wolał jednak spędzać czas w swojej letniej rezydencji w Poczdamie, gdzie zbudował pałac Sanssouci, najważniejsze dzieło północnoniemieckiego rokoka. Sanssouci, co tłumaczy się z francuskiego jako "beztroski" lub "bez obaw", był dla Fryderyka schronieniem. "Rokoko Fryderyka" powstał za czasów Georga Wenzeslausa von Knobelsdorffa.

Późniejsze lata

Pod koniec życia Frederick spędzał coraz więcej czasu samotnie. Jego krąg przyjaciół w Sanssouci stopniowo wymierał bez zastępstw, a Fryderyk stawał się coraz bardziej krytyczny i arbitralny, ku frustracji służby cywilnej i korpusu oficerskiego. Mieszkańcy Berlina zawsze dopingowali króla, gdy wracał do miasta z wycieczek po prowincjach lub przeglądów wojskowych, ale Fryderyk nie czerpał przyjemności z jego popularności wśród ludu pospolitego, wolał raczej towarzystwo swoich domowych chartów włoskich, które określił mianem "markizów de Pompadour" jako kpiny z Madame de Pompadour. Fryderyk zmarł w fotelu w swoim gabinecie w pałacu Sanssouci 17 sierpnia 1786 roku.

Fryderyk chciał być pochowany obok swoich chartów na tarasie winnicy od strony korpusu de logis w Sanssouci. Jego bratanek i następca Fryderyk Wilhelm II nakazał natomiast złożenie ciała obok ojca w kościele garnizonu poczdamskiego. Pod koniec II wojny światowej Adolf Hitler polecił przenieść trumny Fryderyka i Fryderyka Wilhelma I, a także Paula von Hindenburga i jego żony najpierw do podziemnego bunkra pod Berlinem, a następnie ukryć je w kopalni soli niedaleko miasta Bernrode w Niemczech, aby uchronić je przed zniszczeniem. Armia amerykańska odkryła cztery trumny 27 kwietnia 1945 r., za grubym na 6 stóp (1,8 m) murem murowanym w głębi kopalni, i przeniosła je do piwnic zamku Marburg, punktu zbiórki odzyskanych "skarbów" nazistowskich. W ramach tajnego projektu "Operation Bodysnatch" armia amerykańska przeniosła obu królów najpierw do kościoła Elżbiety w Marburgu, a następnie do Burg Hohenzollern w pobliżu miasta Hechingen. Po zjednoczeniu Niemiec ciało Fryderyka Wilhelma zostało złożone w mauzoleum cesarza Fryderyka Chopina w kościele pokoju Sanssouci.

W 205. rocznicę jego śmierci, 17 sierpnia 1991 r., trumna Fryderyka leżała w stanie w sądzie honorowym Sanssouci, przykryta pruską flagą i eskortowana przez straż honorową Bundeswehry. Po zmroku ciało Fryderyka zostało ostatecznie złożone na tarasie winnicy w Sanssouci, zgodnie z jego ostatnią wolą bez pompatii i w nocy ("... Im übrigen will ich, was meine Person anbetrifft, in Sanssouci beigesetzt werden, ohne Prunk, ohne Pomp und bei Nacht...". (1757)).

Cytaty

• "Mówię po francusku do moich ambasadorów, po angielsku do moich rachunków, po włosku do mojej pani, po łacinie do mojego Boga i po niemiecku do mojego konia."
• "Wykształcony człowiek może być łatwo rządzony."

Wzrost gospodarczy Brandenburgii-Prusy (1600-1795).


Bitwa pod Hohenfriedbergiem, atak pruskiej piechoty, przez Carla Röchlinga. Ropa na płótnie.


Bitwa pod Rossbach, taktyczne zwycięstwo dla Fryderyka.


Fasada południowa lub ogrodowa i korpusy de logis z Sanssouci.


Grób Fredericka w Sanssouci.

Frederick w kulturze popularnej

Miejsca

Król Prus, Pensylwania, został nazwany na cześć Fryderyka królem Pruskiej Karczmy.

Ulica Pruska w Dublinie, w Irlandii, nosi imię Fryderyka Wielkiego.

Niemieckie filmy

Wielki król (niem. "Der Große König") to niemiecki film dramatyczny z 1942 roku w reżyserii Veita Harlana z Otto Gebührem w roli głównej. Przedstawia on życie Fryderyka Wielkiego. Otrzymał rzadkie wyróżnienie "film narodu". Otto Gebühr grał również Króla w wielu innych filmach.

Filmy z Ottonem Gebührem w roli Fryderyka Wielkiego

• 1920: Die Tänzerin Barbarina - reżyser: Carl Boese
• 1921-23: Fridericus Rex - reżyser: Arzén von Cserépy

Teil 1 - Sturm und Drang

Teil 2 - Vater und Sohn

Teil 3 - Sanssouci

Teil 4 - Schicksalswende

• 1926: The Mill of Sans Souci - reżyser: Siegfried Philippi
• 1928: Stary Fritz - część 1 Pokój - reżyser: Gerhard Lamprecht
• 1928: Der alte Fritz - II część finału - reżyseria: Gerhard Lamprecht
• 1930: Das Flötenkonzert von Sanssouci -direktor: Gustav Ucicky
• 1932: Tancerz Sans Souci - reżyser: Friedrich Zelnik
• 1933: Der Choral von Leuthen - reżyser: Carl Froelich
• 1936. zabawny i poważny o wielkim królu - reżyser: Phil Jutzi
• 1936: Fridericus - reżyser: Johannes Meyer
• 1937: Piękna Fräulein Schragg - reżyser: Hans Deppe
• 1942: Wielki Król - reżyser: Veit Harlan

W niemieckim filmie "Der Untergang" z 2004 roku Adolf Hitler zostaje pokazany siedząc w ciemnym pokoju i wpatrując się w obraz Fryderyka, co może być nawiązaniem do zanikających nadziei dyktatora na kolejny cud domu Brandenburgii.

filmy amerykańskie

W filmie Pattona z 1970 roku, generał Patton błędnie przytacza Fryderyka Wielkiego jako powiedzenie: "L'audace, l'audace, toujours l'audace!" ("Zuchwałość, zuchwałość - zawsze zuchwałość!")

Chociaż Frederick nigdy nie jest widziany na ekranie, wspomina się o nim kilka razy w filmie Stanleya Kubricka z 1975 roku Barry'ego Lyndona. W filmie tym jest on nazywany "Wielkim i sławnym Fryderykiem", a jego armia jest zarówno chwalona, jak i krytykowana. Na przykład, cytat z filmu: "W ciągu pięciu lat wojny wielki i sławny Fryderyk tak wyczerpał mężczyzn ze swojego królestwa, że musiał zatrudnić wielu rekrutów, którzy nie wahali się przed żadną zbrodnią, w tym porwaniami, by zaopatrywać w proch swoje genialne pułki".

Tytuły i style

• 24 stycznia 1712 - 31 maja 1740 Jego Królewska Wysokość Książę Koronny
• 31 maja 1740 - 19 lutego 1772 Jego Wysokość Król w Prusach
• 19 lutego 1772 r. - 17 sierpnia 1786 r. Jego Królewska Mość król pruski