Macierzanka

Historia

Starożytni Egipcjanie używali tymianku do balsamowania. Starożytni Grecy używali go w swoich łaźniach i palili jako kadzidło w swoich świątyniach. Wierzyli, że tymianek jest źródłem odwagi. Uważa się, że tymianek rozprzestrzenił się w Europie dzięki Rzymianom, którzy używali go do oczyszczania swoich pomieszczeń. W europejskim średniowieczu zioło to umieszczano pod poduszkami. Miało to pomóc w zaśnięciu i odpędzić koszmary. (Huxley 1992). W tym okresie kobiety często dawały rycerzom i wojownikom prezenty, w których znajdowały się liście tymianku. Wierzono, że doda on odwagi obdarowanemu. Tymianek był również używany jako kadzidło i umieszczany na trumnach podczas pogrzebów, ponieważ miał zapewnić przejście do następnego życia.

Uprawa

Tymianek jest powszechnie uprawiany jako zioło. Zazwyczaj uprawia się go ze względu na jego silny smak, który zawdzięcza zawartości tymolu.

Tymianek lubi ciepłe, słoneczne stanowiska z dobrze przepuszczalną glebą. Sadzi się go wiosną, a później rozrasta się jako bylina. Można go rozmnażać przez nasiona, sadzonki lub przez podział ukorzenionych części rośliny. Dobrze znosi suszę.

Tymianek zachowuje swój smak podczas suszenia lepiej niż wiele innych ziół.

Zastosowanie kulinarne

Tymianek jest powszechnie stosowany w kuchni. Tymianek jest podstawowym składnikiem kuchni francuskiej i włoskiej, a także kuchni wywodzących się z nich. Jest również szeroko stosowany w kuchni karaibskiej.

Tymianek jest często używany do aromatyzowania mięs, zup i gulaszu. Tymianek jest szczególnie lubiany i często stosowany jako podstawowy dodatek smakowy do jagnięciny, pomidorów i jajek.

Tymianek, choć aromatyczny, nie przytłacza i dobrze komponuje się z innymi ziołami i przyprawami. W kuchni francuskiej, obok pietruszki i laurowej, jest częstym składnikiem bouquet garni oraz ziół prowansalskich. W niektórych krajach Bliskiego Wschodu przyprawa za'atar zawiera tymianek jako istotny składnik.

Tymianek jest sprzedawany zarówno w postaci świeżej, jak i suszonej. Świeży tymianek jest bardziej aromatyczny, ale też mniej wygodny w użyciu; okres przechowywania rzadko przekracza tydzień. Świeży tymianek jest dostępny przez cały rok, choć jest to sezon letni. Świeży tymianek jest powszechnie sprzedawany w pęczkach gałązek. Gałązka to pojedyncza łodyga odcięta od rośliny. Składa się ona ze zdrewniałej łodygi, na której znajdują się sparowane liście lub skupiska kwiatów ("liście") rozmieszczone w odstępach od ½ do 1". W przepisie tymianek można odmierzać na pęczki (lub ich część), na gałązki, na łyżki stołowe lub łyżeczki. Jeśli przepis nie określa, czy tymianek jest świeży czy suszony, przyjmij, że chodzi o świeży.

Tymianek zachowuje swój smak podczas suszenia lepiej niż wiele innych ziół. Suszony, a zwłaszcza sproszkowany tymianek, zajmuje mniej miejsca niż świeży, więc potrzeba go mniej, gdy zastępuje się go w przepisie. Podobnie jak w przypadku ziela laurowego, tymianek powoli uwalnia swoje aromaty, dlatego zwykle dodaje się go na początku procesu gotowania.

Zastosowanie lecznicze

Olejek eteryczny z tymianku pospolitego (Thymus vulgaris) składa się w 20-55% z tymolu. Tymol, środek antyseptyczny, jest głównym składnikiem aktywnym w płynie do płukania ust Listerine. Przed pojawieniem się nowoczesnych antybiotyków, był on używany do leczenia bandaży. Wykazano również jego skuteczność w zwalczaniu grzyba, który często infekuje paznokcie u nóg.

Herbata z tymianku sporządzona przez zalanie wodą może być stosowana w przypadku kaszlu i zapalenia oskrzeli. Leczniczo tymianek jest stosowany przy infekcjach dróg oddechowych. Ze względu na właściwości antyseptyczne, tymianek gotowany w wodzie i ostudzony jest bardzo skuteczny w przypadku zapalenia gardła. Zapalenie zwykle ustępuje w ciągu 2 - 5 dni. Inne infekcje i rany mogą być zakrapiane tymiankiem.

W tradycyjnej jamajskiej praktyki porodowej, herbata tymianek jest podawany do matki po urodzeniu dziecka. Jego efekt oksytocyny jak powoduje skurcze macicy i szybsze dostarczanie łożyska, ale to powiedział Sheila Kitzinger spowodować zwiększoną częstość występowania zatrzymanego łożyska.

Ważne gatunki

Tymianek pospolity (Thymus vulgaris lub tymianek ogrodowy) jest powszechnie stosowanym ziołem kulinarnym. Ma również zastosowanie lecznicze. Tymianek pospolity to śródziemnomorska bylina, która najlepiej udaje się na dobrze zdrenowanych glebach i lubi pełne słońce.

Thymus herba-barona (tymianek kminkowy) jest wykorzystywany zarówno jako zioło kulinarne, jak i roślina okrywowa, a dzięki zawartości karwonu ma silny zapach kminku.

Thymus × citriodorus (tymianek cytrusowy; mieszaniec T. pulegioides × T. vulgaris) jest również popularnym ziołem kulinarnym, z odmianami uprawnymi o aromacie różnych owoców cytrusowych (tymianek cytrynowy itp.).

Thymus pseudolanuginosus (tymianek wełnisty) nie jest ziołem kulinarnym, ale jest uprawiany jako roślina okrywowa.

Thymus serpyllum (dziki tymianek) jest ważną rośliną nektarową dla pszczół miodnych. Wszystkie gatunki tymianku są źródłem nektaru, ale dziki tymianek pokrywa duże obszary suchych, skalistych gleb w południowej Europie (Grecja jest szczególnie znana z miodu z dzikiego tymianku) i północnej Afryce, a także w podobnych krajobrazach w górach Berkshire i Catskill w północno-wschodnich Stanach Zjednoczonych.

Kultywary

Istnieje wiele różnych odmian tymianku o ugruntowanej lub rosnącej popularności, m.in:

• Tymianek cytrynowy - faktycznie pachnie cytryną
• Tymianek cytrynowy Variegated - o dwukolorowych liściach
• Tymianek pomarańczowy - niezwykle nisko rosnący tymianek okrywowy, który pachnie jak pomarańcza
• Tymianek rozłogowy - najniżej rosnący z powszechnie stosowanych tymianków, dobry na chodniki.
• Tymianek srebrny - biały/kremowy variegata
• Tymianek angielski - najbardziej rozpowszechniony
• Tymianek letni - niezwykle silny smak

Inne źródła

• Flora Chin: Thymus
• Flora Europaea: Thymus
• Huxley, A., red. (1992). Nowy słownik ogrodniczy RHS. Macmillan.
• Rohde, E. S. (1920). Ogród ziół.