Albrecht Dürer

Wczesne życie

Dürer był trzecim dzieckiem i drugim synem swoich rodziców, którzy mieli od czternastu do osiemnastu dzieci. Jego ojciec był dobrze prosperującym złotnikiem z Ajtós, niedaleko Gyula na Węgrzech.

Ojcem chrzestnym Dürera był Anton Koberger, który porzucił złotnictwo, by w roku narodzin Dürera zostać drukarzem i wydawcą. Szybko stał się najbardziej utytułowanym wydawcą w Niemczech, posiadał dwadzieścia cztery prasy drukarskie i wiele biur w Niemczech i za granicą. Jego najsłynniejszą publikacją była Kronika Norymberska, wydana w 1493 r. w języku niemieckim i łacińskim. Zawierała ona 1 809 drzeworytów wykonanych przez warsztat Wolgemuta. Dürer mógł pracować nad niektórymi z nich, ponieważ prace nad projektem rozpoczęły się w czasie, gdy pracował u Wolgemuta.

Dürer zaczął uczyć się złotnictwa i rysunku od swojego ojca. Ojciec chciał, aby kontynuował naukę złotnictwa, ale on był tak dobry w rysowaniu, że w 1486 roku, w wieku piętnastu lat, rozpoczął naukę u Michaela Wolgemuta. Autoportret, rysunek wykonany srebrną polewą, datowany jest na 1484 r. (Albertina, Wiedeń). Wolgemut był wówczas czołowym artystą w Norymberdze i posiadał duży warsztat, w którym wykonywał różnego rodzaju dzieła sztuki, przede wszystkim drzeworyty do książek. Norymberga była bogatym miastem, ośrodkiem wydawniczym i wielu luksusowych rzemiosł. Miała silne związki z Włochami, zwłaszcza z Wenecją, położoną w stosunkowo niewielkiej odległości za Alpami.

Własny drzeworyt Dürera przedstawiający jego herb


Najwcześniej namalowany Autoportret (1493) Albrechta Dürera, olej, pierwotnie na vellum Luwr, Paryż

Wanderjahre i małżeństwo

Po zakończeniu terminowania w 1489 roku Dürer, zgodnie z powszechnym niemieckim zwyczajem, udał się na wanderjahre, czyli rok przerwy. Dürer wyjechał na prawie cztery lata, podróżując po Niemczech, Szwajcarii i prawdopodobnie Holandii. Dürer chciał spotkać Martina Schongauera, najlepszego rytownika północnej Europy, ale Schongauer zmarł na krótko przed przyjazdem Dürera. Zatrzymał się w domu brata Schongauera i dostał kilka obrazów, które posiadał Schongauer.

Jego pierwszy namalowany autoportret znajduje się obecnie w Luwrze. Został on namalowany w Strasburgu, prawdopodobnie po to, aby Dürer mógł go odesłać do swojej narzeczonej w Norymberdze. W rzeczywistości, bardzo szybko po powrocie do Norymbergi, 7 lipca 1494 roku Dürer ożenił się z Agnes Frey. Była ona córką znanego w mieście mosiężnika (i harfisty amatora). Miał 23 lata, a małżeństwo zostało zaaranżowane w czasie, gdy Dürer wyjeżdżał w podróż. jego nieobecności. Nie mieli dzieci i większość ludzi uważa, że nie pobrali się z miłości, ale dlatego, że dobrze było połączyć dwie rodziny. Poza tym samotny mężczyzna nie mógł w Norymberdze prowadzić własnej działalności gospodarczej. Dürer namalował kilka portretów swojej żony, ale eksperci twierdzą, że "brakuje im ciepła". Eksperci uważają, że gdyby Dürer kochał swoją żonę, poświęciłby więcej czasu na te obrazy, aby wyglądała piękniej i przyjaźniej.

Pierwsza wizyta we Włoszech

W ciągu trzech miesięcy Dürer wyjechał do Włoch. Jednym z powodów wyjazdu było pojawienie się epidemii dżumy w Norymberdze.

We Włoszech udał się do Wenecji, gdzie artyści tworzyli w bardziej nowoczesnym stylu. Dürer napisał, że Giovanni Bellini był najstarszym i wciąż najlepszym z weneckich artystów.

Młody zając , 1502, akwarela i bodykolor (Albertina).

Wróć do Norymbergi

Po powrocie do Norymbergi w 1495 roku, Dürer otworzył własny warsztat. Zaczął coraz bardziej wykorzystywać to, czego nauczył się we Włoszech, dlatego jego prace różniły się od innych norymberskich artystów, którzy posługiwali się wyłącznie tradycyjnym niemieckim stylem.

Ojciec Dürera zmarł w 1502 r., a matka w 1513 r.

Dürer prawdopodobnie sam nie ciął żadnego z klocków. To było zadanie dla specjalistów. Ale w ramach nauki w pracowni Wolgemuta projektował i ciął klocki do drzeworytu i widział wiele rzeźbionych i malowanych ołtarzy wykonanych w tej pracowni. Wiedział więc, co może stać się odbitką drzeworytniczą i jak współpracować z ekspertami w tej dziedzinie. Dürer albo rysował swój projekt bezpośrednio na klocku, albo przyklejał do niego papierowy rysunek. Tak czy inaczej jego rysunek został zniszczony podczas cięcia klocka.

Jego słynna seria szesnastu wielkich projektów Apokalipsy datowana jest na rok 1498. W tym samym roku wykonał siedem pierwszych scen Wielkiej Męki Pańskiej, a nieco później serię jedenastu o Świętej Rodzinie i świętych. Około 1503-1505 roku wykonał pierwszych siedemnaście z zestawu ilustrującego życie Dziewicy, którego jednak przez kilka lat nie ukończył. Ani one, ani Wielka Męka nie zostały wydane w komplecie aż do kilku lat później, natomiast pojedyncze odbitki sprzedawano w znacznych ilościach.

Wenecki artysta Jacopo de' Barbari, którego Dürer poznał w Wenecji, odwiedził Norymbergę w 1500 roku, a Dürer powiedział, że dowiedział się od niego wiele o nowych osiągnięciach w zakresie perspektywy, anatomii i proporcji ciała. de'Barbari nie chciał powiedzieć Dürerowi wszystkiego, co wiedział, więc Dürer rozpoczął własne studia, które kontynuował do końca życia. Jest to seria rysunków ukazujących eksperymenty Dürera w zakresie proporcji człowieka, zanim wykonał on swoją słynną rycinę Adama i Ewy (1504). Jest to jedyna istniejąca rycina sygnowana jego pełnym nazwiskiem.

Dürer wykonał wiele innych rysunków ćwiczebnych, zwłaszcza do swoich obrazów i rycin, z których zachowało się wiele, najbardziej znane to "Modlące się ręce" (1508, Albertina, Wiedeń). Nadal tworzył również obrazy w akwareli i bodykolorze (zazwyczaj w połączeniu), w tym wiele bardzo pięknych martwych natur przedstawiających fragmenty łąk lub zwierzęta, w tym "Zająca" (1502, Albertina, Wiedeń).

Modlące się dłonie


Lamentacja nad Chrystusem , olej, 1500-3


Melencolia I , 1514, rycina Albrechta Dürera

Druga wizyta we Włoszech

Na początku 1506 roku wrócił do Wenecji i pozostał tam do wiosny 1507 roku. W tym czasie ryciny Dürera były już bardzo popularne i kopiowane. W Wenecji otrzymał cenne zlecenie od emigracyjnej społeczności niemieckiej dla kościoła San Bartolomeo. Było to dzieło ołtarzowe znane jako Adoracja Dziewicy lub Święto Różanych Wianków. Zawiera on portrety członków niemieckiej społeczności Wenecji, ale widać w nim silne wpływy włoskie. Później cesarz Rudolf II zabrał je do Pragi. Inne obrazy, które Dürer namalował w Wenecji, to Dziewica z Dzieciątkiem i Złotą Zębatką, Chrystus spierający się z doktorami (podobno powstał w ciągu zaledwie pięciu dni) i kilka mniejszych dzieł.

Norymberga i arcydzieła

Dürer był podziwiany przez Wenecjan, ale już w połowie 1507 roku wrócił do Norymbergi. Pozostał w Niemczech do 1520 roku. Jego reputacja rozprzestrzeniła się na całą Europę. Był w przyjacielskich stosunkach z większością wielkich artystów europejskich, wymieniał się rysunkami z Rafaelem.

Lata pomiędzy podróżą do Niderlandów są podzielone według rodzaju wykonywanej pracy. W ciągu pierwszych pięciu lat, 1507-1511, po powrocie z Wenecji Dürer głównie malował. Powstały cztery jego najlepsze obrazy: Adam i Ewa (1507), Dziewica z Irysem (1508), ołtarz Wniebowzięcie Dziewicy (1509) i Adoracja Trójcy Świętej przez wszystkich świętych (1511). W tym okresie ukończył również dwa cykle drzeworytów: Wielką Mękę i Życie Dziewicy.

Narzekał, że malarstwo nie przynosi mu wystarczających dochodów, więc w latach 1511-1514 skupił się na grafice. Słynne dzieła, które powstały w tym okresie, to trzydzieści siedem drzeworytów do Małej pasji, opublikowanych najpierw w 1511 roku, oraz zestaw piętnastu małych rycin na ten sam temat w 1512 roku. W latach 1513 i 1514 powstały jego trzy najsłynniejsze ryciny: Rycerz, śmierć i diabeł (lub po prostu Rycerz, jak go nazywał, 1513), Melencolia I oraz Święty Jerome w gabinecie (obie 1514).

Melencolia I" posiada kwadrat magiczny, który jest uważany za pierwszy w sztuce europejskiej. Dwie cyfry w środku dolnego rzędu oznaczają datę powstania ryciny - 1514 rok.

W 1515 roku stworzył swój drzeworyt Nosorożca. Nosorożec znajdował się w Lizbonie, ale Durer nigdy go nie widział. Wykonał go na podstawie szkicu i opisu innego artysty. Nie był on bardzo realistyczny, ale nadal był używany w niektórych niemieckich podręcznikach szkolnych do nauki na początku ubiegłego wieku. Nosorożec pochodził z wymarłego gatunku indyjskiego.

Do 1520 r. stworzył wiele różnych dzieł, w tym portrety w temperze na płótnie, eksperymenty z akwafortą na płytach żelaznych, a także części Łuku Triumfalnego i Triumfów Maksymiliana, które były wielkimi projektami drzeworytniczymi zamówionymi przez cesarza Maksymiliana I.

Nosorożec Dürera, drzeworyt, 1515 r.

Podróż do Holandii i nie tylko

Latem 1520 roku Dürer odbył swoją czwartą i ostatnią ważną podróż.

Chciał on odnowić rentę cesarską, którą dał mu Maksymilian. Maksymilian zmarł w 1519 roku, więc miasto Norymberga przestało ją wypłacać. Dürer potrzebował też nowych mecenasów po śmierci Maksymiliana i aby uniknąć epidemii chorób w Norymberdze.

Zabrał żonę i jej służącą i w lipcu 1520 r. wyjechał z Norymbergi do Holandii, aby być na koronacji nowego cesarza Karola V. Przez Ren udał się do Kolonii, a następnie do Antwerpii, gdzie wykonał wiele rysunków srebrnym punkcikiem, kredą i węglem.

Dürer udał się do Akwizgranu na koronację, ale odbył także podróże do Kolonii, Nijmegen, 's-Hertogenbosch, Brukseli, Brugii, Gandawy i Zelandii. W Brukseli zobaczył "rzeczy, które zostały przysłane królowi ze złotej ziemi" - aztecki skarb, który Hernán Cortés wysłał do domu cesarzowi rzymskiemu Karolowi V po upadku Meksyku. Dürer napisał, że ten skarb "był dla mnie o wiele piękniejszy niż cuda. Te rzeczy są tak cenne, że wyceniono je na 100 000 florenów". Wydaje się, że Dürer zbierał do swojego gabinetu osobliwości i odesłał do Norymbergi różne rogi zwierzęce, kawałek korala, kilka dużych płetw rybich i drewnianą broń z Indii Wschodnich.

Dürer zabrał ze sobą wiele odbitek. W swoim dzienniku zapisywał, komu je dawał, wymieniał lub sprzedawał i za ile. Jest to jeden z niewielu przypadków odnotowania ceny odbitek, dlatego historycy uważają, że jest to bardzo ważne, aby pokazać wartość odbitek w porównaniu z ówczesnymi obrazami. Dürer wrócił do domu w lipcu 1521 roku. Zapadł na nieznaną chorobę, która pozostała z nim do końca życia i spowolniła tempo jego pracy.

Ostatnie lata w Norymberdze

W Norymberdze Dürer rozpoczął pracę nad serią obrazów religijnych. Istnieje wiele szkiców i studiów (obrazów ćwiczebnych do większego obrazu), ale nie ma dużych obrazów z tego okresu. Wynikało to częściowo z jego choroby, ale bardziej z czasu, który spędził przygotowując się do napisania książek o geometrii i perspektywie, proporcjach ludzi i koni oraz fortyfikacji.

Z jego pism wynika, że Dürer był bardzo przychylnie nastawiony do Marcina Lutra i być może miał wpływ na to, że Rada Miejska opowiedziała się za Lutrem w 1525 roku. Zmarł jednak, zanim podziały religijne umocniły się w kościołach "katolickim" i "protestanckim". Dürer prawdopodobnie uważał się za reformatorskiego katolika.

Dürer zmarł w Norymberdze w wieku 56 lat, pozostawiając po sobie pieniądze i dobra o wartości 6.874 florenów, co stanowiło znaczną sumę. Jego pracownia była częścią jego dużego domu. Wdowa po nim mieszkała tam aż do swojej śmierci w 1537 roku. Dom jest obecnie muzeum.

Strona tytułowa Vier Bücher von menschlicher Proportion z monogramowym podpisem Albrechta Dürera

Powiązane strony

• Autoportret