Alban Berg

Życie

Wczesne lata

Berg wychował się w centrum Wiednia. Jego rodzina miała dużo pieniędzy, ale kiedy w 1900 roku zmarł ojciec Berga, życie stało się dla nich o wiele trudniejsze. W szkole nie szło mu najlepiej. Miał też romans z kucharką, z którą miał córkę.

Interesował się muzyką, grał na fortepianie i zaczął komponować, ale nie miał wystarczająco dobrych wyników z egzaminów szkolnych, aby dostać się do konserwatorium muzycznego. Nie interesował się biznesem, jak jego ojciec. Podjął pracę bez wynagrodzenia. W 1904 roku rozpoczął studia u Schoenberga. Po raz pierwszy otrzymał porządne lekcje muzyki. Dwa lata później jego matka odziedziczyła trochę pieniędzy i Berg mógł wtedy zrezygnować z bezpłatnej pracy i skoncentrować się na muzyce.

Schoenberg uczył go harmonii, kontrapunktu i teorii muzyki, czyli tego wszystkiego, co trzeba wiedzieć, by dobrze komponować. Berg pobierał u niego lekcje od 1904 do 1911 roku. Jego pierwsze właściwe utwory to Sonata fortepianowa i Kwartet smyczkowy. Tu już odnalazł odpowiadający mu nowoczesny styl. Pisał harmonie, które zdawały się unosić w powietrzu. Często pisał utwory składające się z kilku części, które łączy wspólny temat. Lubił też tematy, które słyszy się do góry nogami, albo palindromy, gdzie melodia brzmi tak samo w przód i w tył. Poznał dziewczynę o imieniu Helene i pobrali się w 1910 roku.

Dorosłość

Berg lubił słuchać wszystkich rodzajów muzyki. Pod tym względem różnił się od Schoenberga czy Weberna. Berg interesował się kompozytorami francuskimi, takimi jak Debussy, a także jazzem. Lubił nowoczesny teatr i polityczną twórczość dramaturga Bertolta Brechta i kompozytora Kurta Weilla.

Berg był bardzo wdzięczny Schoenbergowi za wszystko, czego się od niego nauczył, ale nadal się go bał. Schoenberg pisał do niego wiele listów, w których prosił go o zrobienie czegoś dla niego (np. opracowanie fortepianowe jego utworów orkiestrowych) i często go krytykował. Dopiero w latach 20., gdy Berg stał się już znany, Schoenberg zaczął pisać do niego jak do równorzędnego przyjaciela.

Berg napisał Pięć utworów orkiestrowych. Jest to jedno z pierwszych ważnych dzieł, które napisał bez pomocy Schoenberga. W muzyce pojawiają się nowoczesne akordy, które musiały brzmieć bardzo szokująco dla wiedeńskiej publiczności. 31 marca 1913 roku Schoenberg poprowadził w Wiedniu koncert, na którym znalazły się pieśni Berga. Ludzie na widowni zaczęli się bić i trzeba było wezwać policję. Kiedy Schoenberg napisał do Berga krytykę jego muzyki, Berg stracił całą pewność siebie. Powoli zaczął nabierać pewności siebie. Napisał Trzy utwory orkiestrowe op. 6. Muzyka ta brzmi dość podobnie do Mahlera. Jest w niej wiele pomysłów muzycznych, które wrastają w siebie i tworzą bogate brzmienie.

Podczas I wojny światowej Berg spędził pewien czas w wojskowym obozie szkoleniowym. To doświadczenie musiało być w jego pamięci, kiedy pisał swoją operę Wozzeck. Opera ta stała się bardzo sławna. Było w niej wiele nowych pomysłów. Nie jest to opera o wielkim bohaterze, ale o prostym człowieku, który jest źle traktowany przez ludzi. Również muzyka bardzo różni się od dotychczasowej muzyki operowej. Mimo że była tak nowoczesna, odniosła wielki sukces i przyniosła Bergowi światową sławę. Dało mu to więcej pieniędzy, które, wraz z niewielką ilością nauki, pozwoliły mu spędzać większość czasu na komponowaniu.

Lata sławy

Wozzeck ma w sobie trochę muzyki dwunastotonowej, ale w następnych utworach system dwunastotonowy jest o wiele ważniejszy. Napisał Suitę liryczną na kwartet smyczkowy i Kammerkonzert (Koncert kameralny), w których formę tworzą reguły matematyczne. Lubił w swojej muzyce ukrywać różne rzeczy, np. ulubione liczby lub litery z imion ludzi. Są one jak tajne kody i w późniejszych latach muzycy spędzili wiele czasu, próbując odkryć, co Berg chciał osiągnąć.

W 1928 roku Berg rozpoczął pracę nad swoją drugą i ostatnią operą: Lulu. O tej operze myślał od wielu lat. W 1905 roku obejrzał sztukę Die Büchse des Pandora (Puszka Pandory). Wedekind wcielił się w rolę Kuby Rozpruwacza. Ludzie uważali tę sztukę za obsceniczną, ale i tak stała się ona bardzo popularna, zwłaszcza po 1918 roku, kiedy w Niemczech nie było już cenzury. Pracował nad operą do 1934 roku. Potem przerwał pracę nad nią, by napisać Koncert skrzypcowy. Kiedy dowiedział się o smutnej śmierci na poliomyelitis znajomej dziewczyny o imieniu Manon Gropius, zadedykował koncert jej pamięci. Napisał: "Pamięci anioła". Matka Manon, Alma, była żoną Gustava Mahlera.

Śmierć

Wkrótce po ukończeniu Koncertu skrzypcowego Berg został użądlony przez owada. Powstał ropień, po czym został przewieziony do szpitala, gdzie zmarł. Koncertu jeszcze nie wykonano. Nie skończył Lulu. Trzeci akt został tylko naszkicowany w skróconej partyturze (pokazując główne nuty, ale nie dokładnie, co grają poszczególne instrumenty). Kiedy opera została wystawiona po raz pierwszy, akt III był tylko odgrywany w pantomimie, podczas gdy grano inną muzykę Berga. Wdowa po Bergu, Helene, nie chciała, by ktokolwiek inny dokończył operę, więc akt III nie został wykonany aż do śmierci Helene w 1976 roku. Został dokończony przez Friedricha Cerha i wystawiony w 1977 roku, mimo że próbowano go powstrzymać przed wystawieniem w sądzie.

Najważniejsze prace

• Kammerkonzert (1925) na fortepian, skrzypce i 13 instrumentów dętych
• Wozzeck
• Lulu
• Suita liryczna
• Siedem wczesnych pieśni
• Koncert skrzypcowy