Tabu

Pochodzenie słowa

Angielskie słowo wywodzi się z tongańskiego tapu lub fidżyjskiego tabu. Słowa te zazwyczaj oznaczają "niedozwolone" lub "zakazane". W swoim obecnym użyciu w Tonga, słowo tapu oznacza również "święty" lub "święte", w sensie bycia ograniczonym lub chronionym przez zwyczaj lub prawo. Na przykład, główna wyspa Królestwa Tonga, gdzie znajduje się stolica Nuku'alofa i gdzie mieszka większość ludności, nosi nazwę "Tongatapu".

Użycie słowa tabu zaczerpnięte z tapu. "Tapu" oznacza "nie wolno". Pochodzi ono z 1777 roku i angielski odkrywca, kapitan James Cook, udał się do miejsca, które nazwał "Przyjaznymi Wyspami" (obecnie Tonga). Pisząc o Tongańczykach, napisał:

Niektórzy mieszkańcy Wysp Salomona mówią, że w ich językach występuje słowo tabu (wymawiane jak "ta-boo"), które oznacza święty. Odnosi się ono do miejsc w buszu, w których żyją święte duchy. Tych miejsc nie należy naruszać, chyba że odbywa się tam jakaś ceremonia lub rytuał. Jako tabu są to miejsca, których nie powinno się dotykać.

Przykłady tabu

Tabu może obejmować:

• Ograniczenia dotyczące rzeczy, które można jeść: dieta halal i koszerna, religijny wegetarianizm i zakaz kanibalizmu
• ograniczenia dotyczące aktywności seksualnej, ról płciowych i relacji z innymi ludźmi (przykłady obejmują cudzołóstwo, cudzołóstwo, małżeństwa międzyreligijne, miscegenację, homoseksualizm, kazirodztwo, bestialstwo, pedofilię, nekrofilię i inne parafilie)
• ograniczenia dotyczące czynności cielesnych (bekanie, wzdęcia, defekacja, oddawanie moczu, masturbacja, dłubanie w nosie i plucie) w miejscach publicznych, a także, w niektórych społeczeństwach, wymóg zachowania przez kobiety tajemnicy dotyczącej menstruacji
• ograniczenia dotyczące stanu narządów płciowych (obrzezanie lub zmiana płci)
• ograniczenia dotyczące pokazywania części ciała: pornografia i nagość
• tabu na temat nielegalnych narkotyków i uzależnienia od legalnych narkotyków, takich jak alkohol (alkoholizm)
• ograniczenia w używaniu obraźliwego języka, znanego również jako obsceniczność i wulgarność
• ograniczenia dotyczące gestów
• tabu na temat wszelkich rozmów o różnicach rasowych
• tabu dotyczące niewolnictwa

Niektóre tabu wynikają z tego, że autorytet religijny, prawny lub społeczny zrobił coś, i tak w kółko. O tabu można mówić lub żartować, poza "grzecznym społeczeństwem". Komedie i satyry takie jak South Park, The Simpsons czy Beavis i Butthead często to robią.

Pochodzenie

Istnieją dwie główne grupy wyjaśnień, dlaczego istnieją tabu:

• Tabu są wynikiem historii i kultury (tzw. podejście antropolitalne)
• Tabu wynikają z nieświadomych zjawisk, które są przekazywane dalej (podejście psychoanalityczne)

Podejście antropologiczne

Jedna z sugestii mówi, że tabu są wynikiem historii i pewnych doświadczeń kulturowych (co nazywane jest podejściem antropologicznym). Steven Pinker sugeruje, że tabu rozwinęły się kulturowo z bardziej podstawowych instynktów. W przypadku tabu dotyczącego zmarłych, proponuje on, że ludzki mózg mógł rozwinąć wbudowaną w siebie odrazę do wielu nosicieli chorób - "intuicyjną mikrobiologię". Dopiero wraz z nowoczesnym rozwojem naukowej mikrobiologii ludzie byli w stanie zracjonalizować te tabu. Pinker proponuje podobne wyjaśnienia dla tabu kazirodztwa i innych rzeczy, które wywołują odruchową emocję obrzydzenia.

Podejście psychoanalityczne

Inna propozycja mówi, że tabu jest wynikiem nieświadomych zjawisk, które są przekazywane dalej (i jest to tzw. podejście psychoanalityczne). Analizę zachowań tabu przeprowadził Zygmunt Freud. Zwrócił uwagę na silne podświadome motywacje stojące za tymi zakazami. W tym systemie, opisanym w zbiorze esejów Totem i tabu, Freud twierdzi, że istnieje związek między zakazanymi zachowaniami a uświęceniem obiektów dla pewnych grup pokrewieństwa. Freud twierdzi również, że jedyne dwa "uniwersalne" tabu to kazirodztwo i ojcobójstwo, które stworzyły ostateczną podstawę nowoczesnego społeczeństwa.

Niemiecki psycholog Wilhelm Wundt wyjaśnia, że tabu było pierwotnie niczym innym jak zobiektywizowanym lękiem przed "demoniczną" siłą, która, jak wierzono, kryje się w tabuizowanym przedmiocie. Zygmunt Freud uważa to za powierzchowne wyjaśnienie, nie mające nic wspólnego z prawdziwym pochodzeniem tabu. Twierdzi on, że wiele podobieństw między posiadaczami tabu a neurotykami obsesyjnymi wskazuje na "stan psychiczny, który panuje w nieświadomości". Freud uważa, że ta "nieświadomość" jest kluczowa dla zrozumienia historii tabu. Następnie rekonstruuje on historię tabu w oparciu o model zakazów obsesyjnych w następujący sposób:

"Tabu, jak musimy przypuszczać, są zakazami pierwotnej starożytności, które w pewnym czasie zostały zewnętrznie narzucone pokoleniu pierwotnych ludzi; musiały one, to znaczy bez wątpienia, zostać im gwałtownie wpojone przez poprzednie pokolenie. Zakazy te musiały dotyczyć czynności, ku którym istniała silna skłonność. Następnie musiały one trwać z pokolenia na pokolenie, być może jedynie jako wynik tradycji przekazywanej przez autorytet rodzicielski i społeczny."

I tak: "Każdy, kto naruszył tabu, sam staje się tabu, ponieważ posiada niebezpieczną cechę kuszenia innych, by poszli za jego przykładem."

Powiązane strony

• Cenzura
• Etykieta lub maniery
• Moralność i etyka
• Parafilia
• Uprzedzenie
• Shunning
• Grzech
• Piętno społeczne
• Jedzenie i napoje tabu
• Totem i tabu