Moździerz

Użyj

Moździerz jest dość prosty i łatwy w użyciu. Większość z nich to ładunki kagańcowe składające się z rury, do której strzelec zrzuca bombę. Rura jest zwykle ustawiona pod kątem 45-90 stopni w stosunku do ziemi. Im większy kąt, tym krótszy zasięg. Gdy bomba dotrze do dna rury, uderza w iglicę. Ciężar bomby moździerzowej wystarcza do uruchomienia iglicy, która powoduje zapłon pocisku i wystrzelenie go. Niektóre większe moździerze posiadają iglicę, która jest uruchamiana za pomocą sznurka, a nie automatycznie.

Od XVIII do początku XX wieku używano bardzo ciężkich moździerzy oblężniczych. Były one bardzo trudne do przemieszczania. Miały one kaliber do jednego metra. Często były one wykonane z żeliwa. Mniejsze konstrukcje, które były łatwiejsze do przenoszenia, zostały wprowadzone podczas pierwszej wojny światowej. Moździerze są używane do dziś.

Lekkie i średnie moździerze są łatwe do przenoszenia. Zazwyczaj są używane przez jednostki piechoty. Moździerze mogą prowadzić ogień z okopu lub defilady.

Ciężkie moździerze mają zazwyczaj kaliber od 120 do 300 mm. Broń ta jest zazwyczaj holowana lub umieszczana na pojazdach. Czasami są ładowane od tyłu (ładowane z lufą). Zazwyczaj są używane przez piechotę w batalionach lub dywizjach. Nawet tak duże moździerze są prostsze i tańsze od haubic i dział polowych.

Moździerz może być przenoszony przez jednego lub więcej ludzi (większe moździerze można zazwyczaj rozłożyć na części) lub poruszać się na pojeździe. Moździerz piechoty może być zazwyczaj ustawiany i odpalany z transportera moździerzy. Nośnik moździerzy to zmodyfikowany pojazd opancerzony lub zbudowany specjalnie jako nośnik moździerzy. Posiadają one duży właz na dachu. Moździerze z dwoma lufami, takie jak AMOS PT1, to najnowszy rodzaj ciężkiego moździerza. Umieszcza się je na transporterach, takich jak transportery opancerzone, podwozia czołgów i łodzie patrolowe.

Lekkie wersje moździerzy są zwykle używane przez co najmniej dwóch mężczyzn. Cięższe moździerze są obsługiwane przez trzech do pięciu ludzi. Lżejsze moździerze mogą być wystrzeliwane z każdego miejsca, które daje dobrą pozycję do strzału. Jednak średnie moździerze są zazwyczaj wystrzeliwane z przygotowanych, dobrze ufortyfikowanych pozycji.

Trzy różne rodzaje pocisków moździerzowych.


Schemat francuskiego moździerza. Pochodzi z XVIII wieku.

Projekt

Większość używanych obecnie moździerzy składa się z lufy, płyty, na której stoi lufa, oraz dwunoża.

Moździerze są głównie bronią średniego kalibru. Produkowano jednak moździerze zarówno większe, jak i mniejsze. Przykładem mniejszego moździerza jest brytyjski 51 mm Light Mortar. 51 mm jest przenoszony przez jednego żołnierza. Składa się on tylko z rury i płyty podstawy. Większym przykładem jest radziecki moździerz samobieżny 2S4 M1975 Tyulpan (kwiat tulipana) 240 mm.

Moździerze nie są zbyt stabilne, jeśli są używane na śniegu lub miękkim podłożu. Dzieje się tak, ponieważ odrzut wpycha je w ziemię. Aby uniknąć tego problemu, można użyć worka raszczeńskiego.

Amunicja

Amunicja wystrzeliwana przez moździerze jest właściwie nazywana "bombami". Jednym z możliwych powodów jest to, że płetwy, które stabilizują pocisk w czasie lotu, oraz kształt pocisku sprawiają, że wygląda on jak bomba zrzucona z samolotu.

Moździerze mogą wystrzeliwać wiele różnych bomb. Niektóre z nich to:

• High explosive. Jest to normalny nabój, który eksploduje po uderzeniu w ziemię.
• Runda dymna. Wytwarza gęsty dym, który może mieć różne kolory. Wystrzeliwany jest na pozycje wroga lub na otwartych przestrzeniach, aby zablokować widoczność, dzięki czemu przyjazne siły mogą poruszać się bez bycia widocznymi.
• Biały fosfor. Tworzy on gęstą zasłonę dymną, która oślepia i pali wroga, powodując oparzenia drugiego i trzeciego stopnia od eksplozji.
• Runda oświetlająca. Jest to flara, która zawieszona jest pod spadochronem. Oświetla ona pole walki w nocy.

Cechy szczególne moździerzy

Moździerze są zazwyczaj mniejsze i lżejsze od haubic i dział polowych. Kiedy bomba moździerzowa zostaje wystrzelona, opada pod bardzo stromym kątem (prawie prosto w dół).

Moździerze mogą być bardzo pomocne, jeśli są używane w ukrytych miejscach. Mogą być jeszcze bardziej pomocne, jeśli na polu bitwy znajdują się ludzie, którzy pomogą moździerzowi powiedzieć, gdzie ma strzelać (forward observers).

LLR 81mm moździerz 2e REI.


Zdjęcie płyty podstawy i dwójnogu przymocowanego do lufy moździerza.


Przenośny moździerz okopowy z epoki gruzińskiej.

Historia

Moździerze istnieją od setek lat. Po raz pierwszy użyto ich w oblężeniach. Europejski opis oblężenia Belgradu (1456) autorstwa Giovanniego da Tagliacozzo mówi, że Turcy osmańscy używali siedmiu moździerzy, które wystrzeliwały "kamienne strzały o wysokości jednej mili włoskiej". Mówiono, że ich prędkość była bardzo mała. Mówiło się również, że można było zapobiec zranieniu mężczyzn poprzez wystawienie obserwatorów, którzy ostrzegali żołnierzy o tym, pod jakim kątem strzelały moździerze.

Wczesne moździerze, takie jak Pumhart von Steyr, były duże i ciężkie. Trudno było je też przemieszczać. Wczesny moździerz, który można było łatwo przenosić, został wynaleziony przez barona Menno van Coehoorna (Oblężenie Grave, 1673). W czasie oblężenia Vicksburga generał Ulysses S. Grant donosił, że moździerze robi się "biorąc kłody z najtwardszego drewna, jakie można było znaleźć, nawiercając je na sześcio- lub dwunastofuntowe pociski i wiążąc mocnymi żelaznymi taśmami. Odpowiadały one za rogi, a pociski były z nich z powodzeniem zrzucane do okopów wroga".

Moździerze były bardzo przydatne w błotnistych okopach frontu zachodniego. Pocisk moździerzowy można było wycelować tak, by wpadł prosto do okopu, ponieważ bomby spadały pod dużym kątem.

Podczas bitwy o Iwo Jimę japońska armia cesarska użyła przeciwko siłom amerykańskim dwunastu moździerzy 320 mm.

Największe moździerze

Największe moździerze, jakie kiedykolwiek powstały, to francuski "Monster Mortar" (36 cali; 975 mm; opracowany przez Henri-Josepha Paixhansa w 1832 r.), "Mallet's Mortar" (36 cali; 910 mm; zaprojektowany przez Roberta Malleta i przetestowany w Woolwich Arsenal w Londynie w 1857 r.) oraz "Little David" (36 cali; 914,4 mm; opracowany w Stanach Zjednoczonych do użytku podczas II wojny światowej). Wszystkie trzy moździerze miały kaliber 36 "cali". Jednak tylko "Monster Mortar" został użyty (w bitwie pod Antwerpią w 1832 roku).

Moździerze "domowej roboty"

Moździerze "domowej roboty" były używane przez grupy powstańcze. Zazwyczaj służą one do atakowania dobrze bronionych baz wojskowych lub do straszenia ludności cywilnej. Wczesnym przykładem był Davidka. Została ona użyta podczas izraelskiej wojny o niepodległość w 1948 roku. Prowizoryczna Irlandzka Armia Republikańska używała niektórych z najbardziej znanych przykładów w latach 70-tych, 80-tych i 90-tych. Największe typy były znane jako "barakowe bustery". Były one zazwyczaj wykonane z ciężkich stalowych rur umieszczonych na stalowej ramie.

Do znanych wydarzeń z użyciem moździerzy "domowej roboty" należy atak moździerzowy w Newry w 1985 roku. Zginęło wówczas dziewięciu członków Royal Ulster Constabulary. Innym znanym wydarzeniem jest atak moździerzowy na Downing Street w 1991 roku. IRA zaatakowała moździerzem Downing Street 10 podczas spotkania. Wystrzelono trzy bomby, ale tylko jedna eksplodowała. Wylądowała ona w ogrodzie na tyłach domu brytyjskiego premiera. Rozbiła tylko okna na tyłach domu. Premier John Major musiał przenieść się do Admiralty House, podczas gdy okna były naprawiane.

Wielkie tureckie bombardowanie


Rura moździerzowa "domowej roboty" IRA.

Galeria

Powiązane strony

• Wykaz ciężkich moździerzy