Kapo (obóz koncentracyjny)

Co kapos zrobił

SS kontrolowało obozy koncentracyjne. Jednak z dnia na dzień kapo pomagało utrzymać obozy w ruchu. Umożliwiły one prowadzenie obozów z mniejszą liczbą strażników SS. Zdarzało się, że do 10% więźniów w obozach było kaposami. Bez kaposów prowadzenie obozów przez SS nie byłoby w stanie zapewnić ich sprawnego funkcjonowania.

Kapo byli często znienawidzeni przez innych więźniów i byli postrzegani jako nazistowscy poplecznicy. Czasami inni więźniowie pluli na kapos. Niektórzy przywódcy baraków (blockälteste) potajemnie pomagali więźniom w ich barakach zdobyć dodatkowe jedzenie lub łatwiejszą pracę. Inni kapo robili jednak więcej, aby pomóc SS, częściowo dlatego, że myśleli, że to pomoże im przetrwać w obozach.

Kapłani kryminalni byli nazywani przez innych więźniów "zawodowymi przestępcami". Byli oni znani z tego, że byli okrutni i brutalni dla innych więźniów. Dlatego właśnie SS wybrało je jako kapos. Zdaniem byłych więźniów, kaposy, które były przestępcami, były bardziej pomocne dla SS. Kapo, którzy zostali wysłani do obozów koncentracyjnych za to, że nie zgadzali się z polityką nazistów, byli bardziej skłonni pomagać innym więźniom.

W swoim Słowniku Obozu, Oliver Lustig napisał:

Vicenzo i Luigi Pappalettera napisali w swojej książce The Brutes Have the Floor, że za każdym razem, gdy do Mauthausen [obozu koncentracyjnego] przybywał nowy transport [więźniów], Kapo August Adam wybierał profesorów, prawników, księży i sędziów i cynicznie ich pytał: "Jesteś prawnikiem? Profesorem? Dobrze! ... Jestem zabójcą. Mam na swoim koncie pięć wyroków skazujących: jeden za zabójstwo i cztery za rabunek. Cóż, ja tu dowodzę. Świat wywrócił się do góry nogami, rozumiesz? Potrzebujesz dolmetscher'a, tłumacza? Tutaj jest!" A on wskazywał na swojego nietoperza, po czym uderzył. Kiedy był zadowolony, utworzył grupę roboczą z wybranymi i wysłał ich do czyszczenia latryn.

Dominacja i terror

SS wykorzystywało dominację i terror do kontrolowania wielu więźniów w obozach przy pomocy zaledwie kilku strażników SS. Kapos był bardzo ważną częścią tego systemu, w którym więźniowie byli całkowicie kontrolowani i zawsze musieli się obawiać, że zostaną zranieni lub zamordowani.

Naziści stosowali wiele różnych strategii, aby torturować więźniów psychicznie i fizycznie oraz utrzymywać ich pod kontrolą. Strategie te obejmowały:

• Głód: Mimo że więźniowie wykonywali ciężką pracę, nie dawano im wystarczającej ilości jedzenia, aby przeżyć.
• Wyczerpanie: Więźniowie byli zawsze słabi i wyczerpani (bardzo zmęczeni) z powodu wykonywania bardzo ciężkiej pracy bez wystarczającej ilości jedzenia.
• Przemoc fizyczna: SS lub kapo mogą uderzyć lub skrzywdzić więźniów, kiedy tylko chcą. Więźniowie nigdy nie wiedzieli, kiedy mogą być bici, bici lub torturowani.
• Upokorzenie: Naziści prowadzili obozy koncentracyjne w sposób, który był upokarzający, celowo. Traktowali więźniów tak, jakby nie byli nawet ludźmi.
• Surowe zasady obozowe
• Gdyby jeden z więźniów zrobił coś, co nie spodobało się SS, całe grupy więźniów zostałyby ukarane

Kapos pomagał w tych wszystkich sprawach. Ich zadaniem było także popychanie więźniów do cięższej pracy. Wielu kaposów, zwłaszcza przestępców, mogło być bardzo okrutnych dla więźniów, zwłaszcza gdy w pobliżu byli strażnicy SS, aby pokazać, że wykonują swoją pracę i zasłużyli na szczególne traktowanie. Często bili więźniów, a niektórzy nawet ich zabijali. Niektórzy kapo wykorzystywali seksualnie młodych chłopców i mężczyzn.

Jednym z niekaralnych kapo był Josef Heiden. Był on austriackim więźniem politycznym (ktoś wsadził go do więzienia, ponieważ nie zgadzał się z przekonaniami politycznymi nazistów). Więźniowie bali się go i nienawidzili. Znany był jako sadysta - ktoś, kto lubił krzywdzić i torturować ludzi. Zabił kilka osób, gdy był kapo. Został uwolniony z obozu koncentracyjnego Dachau w 1942 r. i dołączył do Waffen SS. Niektórzy kapo osobiście pomagali SS masowo mordując innych więźniów. Od października 1944 r. naziści zaczęli przekazywać kapo zbrodnicze do Brygady Dirlewangera Waffen SS.

Kapos miał złą reputację, ponieważ pomagał nazistom i często był okrutny. Jednak książka napisana o żydowskim kaposie mówi, że wielu kaposów czuło się złapanych w środku. Czuli się jak ofiary nazistów, ale jednocześnie pomagali nazistom i krzywdzili innych więźniów. Wielu z nich czuło się winnych tego, co zrobili, zarówno w czasie, jak i po zakończeniu II wojny światowej.

Stopnie Kapo

W systemie capo istniały różne rodzaje kaposów, które miały różne stopnie i różne zawody.

Najwyższą, najpotężniejszą pracą, jaką więzień mógł otrzymać, nazywano Lagerältester ("kierownik obozu" lub "senior obozu"). Odpowiadał on bezpośrednio komendantowi obozu (komendantowi). Lagerältester musiał codziennie dbać o to, aby w obozach wszystko przebiegało sprawnie.

Drugimi co do mocy kaposami były Blockältester (przywódca bloku lub baraku) i Stubenältester (przywódca pomieszczenia). Blockältester opiekował się więźniami w barakach i pilnował, aby przestrzegali oni zasad. Stubenältester zajmował się określonym pomieszczeniem w baraku. Musiał on zmusić więźniów do zadbania o porządek i czystość w baraku. Zajmował się także higieną pomieszczenia, np. zabijał wszy (które rozprzestrzeniały choroby takie jak tyfus).

Blockschreiber (rejestrator lub pracownik baraku) prowadził ewidencję. Śledził np. losy więźniów podczas apeli (gdzie więźniowie byli zmuszani do ciągłego stania i liczenia).

Załogi pracujące poza obozem były kontrolowane przez Vorarbeitera (brygadzistę), kapo lub Oberkapo (naczelnego kapo). Funkcjonariusze ci popychali swoich współwięźniów do coraz cięższej pracy, bili ich i bili, a nawet zabijali.

Kapos często pomagał innym więźniom, umieszczając ich w lepszych barakach lub przydzielając do łatwiejszej pracy. Czasami kapo mogli nawet usuwać innych więźniów z list przewozowych, gdy byli kierowani do obozów zagłady. Niektórzy kapo potrafili również nadać więźniom nową tożsamość, aby chronić ich przed prześladowaniami. Kiedy kapo robił te rzeczy, zazwyczaj robił je tylko dla osób z własnej grupy (np. osób z tego samego kraju lub partii politycznej). Nie każdy kapo to robił, a ci, którzy to robili, musieli być bardzo ostrożni. Jeśli kapo rozzłościłby SS pomagając innym więźniom, straciliby pracę, a nawet zostaliby wysłani do komór gazowych w celu zamordowania. Heinrich Himmler opisał to w przemówieniu:

W momencie, gdy zostaje kapo, nie śpi już z [pozostałymi więźniami]. Jest odpowiedzialny za wykonanie pracy, za to, że są czyste, że łóżka są dobrze zbudowane. [...] Więc, musi prowadzić swoich ludzi. W momencie, gdy się z niego nie zadowala, nie jest już kapo, wraca do spania ze swoimi ludźmi. I wie, że pierwszej nocy zostanie przez nich pobity na śmierć.
-Heinrich Himmler, 21 czerwca 1944.

Kapo, które podobało się SS, mogło mieć obozową "karierę" i zostać awansowane z Kapo do Oberkapo, a ostatecznie do Lagerältester. Równie łatwo można by go było jednak wysłać do komór gazowych, gdyby zrobił coś, co nie spodobało się SS.

Powiązane strony

• Nazistowskie obozy koncentracyjne
• Holokaust
• II wojna światowa