Kostaryka

Historia

Okres prekolumbijski

Rdzenna ludność Kostaryki należy do obszaru pośredniego. Ten obszar pośredni to miejsce, gdzie mieszały się kultury mezoamerykańskie i andyjskie. Kraj ten był pod wpływem różnych Chibcha mówiące ludy tubylcze.

Wpływ kultury ludów tubylczych na współczesną Kostarykę był niewielki. Kraj ten nie miał na początku silnej cywilizacji tubylczej. Większość rdzennej ludności została wchłonięta przez hiszpańską kolonię. Istnieją jeszcze małe grupy tubylcze. Największe z nich to plemiona Bribri i Boruca w południowej Kostaryce.

Kolonizacja hiszpańska

Krzysztof Kolumb dopłynął do wschodnich wybrzeży Kostaryki podczas swojej ostatniej podróży w 1502 roku. Zgłosił on duże ilości złotej biżuterii wśród rdzennych mieszkańców.

W okresie kolonialnym Kostaryka była najbardziej wysuniętą na południe prowincją Kapitanatu Generalnego Gwatemali. Ale w większości rządziła się sama jako część Imperium Hiszpańskiego. Odległość Kostaryki od stolicy Gwatemali, prawny zakaz handlu z Wicekrólestwem Nowej Granady oraz brak złota i srebra sprawiły, że Kostaryka stała się biednym, słabo zaludnionym regionem Imperium Hiszpańskiego. Kostaryka została nazwana przez hiszpańskiego gubernatora w 1719 roku "najbiedniejszą i najbardziej nędzną hiszpańską kolonią w całej Ameryce".

Ubóstwo Kostaryki wynikało również z tego, że nie było tam wystarczająco dużo rdzennych mieszkańców, którzy mogliby być niewolnikami. Większość kostarykańskich osadników musiała pracować na własnej ziemi. Nie było tam dużych hacjend (plantacji). Z tych wszystkich powodów Kostaryka była niedoceniana i zapomniana przez Koronę Hiszpańską. Musiała rozwijać się na własną rękę.

Kostaryka stała się "wiejską demokracją" bez uciskanej klasy metysów i tubylców. Niedługo potem hiszpańscy osadnicy skierowali się ku wzgórzom, gdzie znaleźli bogatą wulkaniczną glebę i lepszy klimat.

Niepodległość

Kostaryka nigdy nie walczyła o niepodległość od Hiszpanii. 15 września 1821 roku, po ostatniej klęsce Hiszpanów w meksykańskiej wojnie o niepodległość (1810-21), władze w Gwatemali ogłosiły niepodległość całej Ameryki Środkowej. Data ta jest do dziś obchodzona jako Dzień Niepodległości w Kostaryce.

Kostaryka weszła w skład Pierwszego Cesarstwa Meksykańskiego Agustina de Iturbide. Po jego upadku w 1823 roku Kostaryka stała się prowincją nowej Federalnej Republiki Ameryki Środkowej. istniała ona od 1823 do 1839 roku. Miała bardzo luźną władzę nad swoimi prowincjami, zwłaszcza biedną i odległą Kostaryką.

W 1824 roku, stolica Kostaryki została przeniesiona do San José. Doprowadziło to do krótkiej walki z dawną stolicą, Cartago.

Podczas gdy w Federalnej Republice Ameryki Środkowej często dochodziło do wojen domowych, w Kostaryce panował w dużej mierze pokój.

W 1838 r. Kostaryka formalnie ogłosiła się niepodległym państwem. Miejscowa ludność nie była zbyt lojalna wobec rządu federalnego w Gwatemali. Od czasów kolonialnych do dziś, niechęć Kostaryki do politycznego związania się z resztą Ameryki Środkowej była główną przeszkodą w wysiłkach na rzecz większej integracji regionalnej.

Wzrost gospodarczy

Kawa została po raz pierwszy zasadzona w Kostaryce na początku XIX wieku. Po raz pierwszy została wysłana do Europy w 1843 roku. Stała się pierwszym znaczącym eksportem Kostaryki. Kawa pozostała największym towarem eksportowym Kostaryki aż do XX wieku.

Większość eksportowanej kawy była przewożona wozami okrężnymi do portu Puntarenas na Pacyfiku. Ponieważ główny rynek zbytu dla kawy znajdował się w Europie, wkrótce priorytetem stało się stworzenie szlaku transportowego z Płaskowyżu Centralnego do Oceanu Atlantyckiego. W tym celu, w latach 70-tych XIX wieku, rząd Kostaryki zwrócił się do amerykańskiego biznesmena Minora C. Keitha z prośbą o wybudowanie linii kolejowej do karaibskiego portu Limón. Pomimo ogromnych trudności z budową, chorobami i finansowaniem, kolej została ukończona w 1890 roku.

Większość Afro-Costa Ricans pochodzi od jamajskich imigrantów, którzy pracowali na kolei. Przy budowie kolei pracowali również skazańcy ze Stanów Zjednoczonych, Włosi i imigranci z Chin.

W zamian za stworzenie linii kolejowej Kostaryka dała Keithowi duże połacie ziemi i dzierżawę trasy kolejowej, którą wykorzystał do produkcji bananów i eksportu ich do Stanów Zjednoczonych. W rezultacie banany stały się największym towarem eksportowym. The United Fruit Company zaczęła odgrywać znaczącą rolę w gospodarce narodowej.

XX wiek

Kostaryka cieszy się większym pokojem i stabilnością polityczną niż inne kraje Ameryki Łacińskiej.

Jednak w latach 1917-19 generał Federico Tinoco Granados rządził jako dyktator wojskowy, aż został obalony. Niepopularność rządów Tinoco doprowadziła do znacznego spadku wielkości, bogactwa i wpływów politycznych kostarykańskiego wojska.

W 1948 r. José Figueres Ferrer stanął na czele zbrojnego powstania pomiędzy poprzednim prezydentem Rafaelem Ángelem Calderónem Guardią (pełnił funkcję prezydenta w latach 1940-1944) a Otilio Ulate Blanco. Trwająca 44 dni kostarykańska wojna domowa, w której zginęło ponad 2000 osób, była najkrwawszym wydarzeniem w Kostaryce w XX wieku.

Zwycięscy rebelianci utworzyli rząd, który zlikwidował wojsko. Nadzorował on opracowanie nowej konstytucji przez demokratycznie wybrane zgromadzenie. Po przeprowadzeniu tych reform junta zrzekła się władzy 8 listopada 1949 roku na rzecz nowego demokratycznego rządu. Po tym wydarzeniu Figueres stał się bohaterem narodowym, wygrywając pierwsze demokratyczne wybory w kraju pod rządami nowej konstytucji w 1953 roku. Od tego czasu w Kostaryce odbyło się 14 wyborów prezydenckich, ostatnie w 2014 roku. Wszystkie zostały powszechnie uznane przez społeczność międzynarodową za pokojowe i przejrzyste.

Historyczne miejsce Ujarrás w dolinie Orosí, w prowincji Cartago. Kościół kolonialny został zbudowany między 1686 a 1693 rokiem.

Geografia

Kostaryka znajduje się na przesmyku środkowoamerykańskim. Znajduje się między 8° a 12° szerokości geograficznej północnej i 82° a 86° długości geograficznej zachodniej. Od wschodu graniczy z Morzem Karaibskim, a od zachodu z Oceanem Spokojnym. Posiada linię brzegową o długości 1290 km (800 mil). Kostaryka graniczy również z Nikaraguą na północy (309 km lub 192 mil granicy) i Panamą na południowym wschodzie (639 km lub 397 mil granicy). W sumie Kostaryka ma 51.100 km2 (19.700 mil kwadratowych) oraz 589 km2 (227 mil kwadratowych) wód terytorialnych.

Najwyższym punktem w kraju jest Cerro Chirripó, na wysokości 3.819 metrów (12.530 stóp). Największym jeziorem w Kostaryce jest jezioro Arenal.

Klimat

Kostaryka położona jest między 8 a 12 stopniem na północ od równika. Przez cały rok panuje tu klimat tropikalny. W kraju występuje wiele mikroklimatów w zależności od wysokości nad poziomem morza, opadów i geografii każdego regionu.

Pory roku w Kostaryce są definiowane przez ilość opadów deszczu. Nie ma tu czterech pór roku, jakie mają inne kraje. Rok może być podzielony na dwie pory: porę suchą (zwaną latem) i porę deszczową (zwaną zimą). Lato" zaczyna się w grudniu, a kończy w kwietniu. "Zima" zaczyna się w maju, a kończy w listopadzie. W tym czasie w niektórych regionach ciągle pada deszcz.

Miejscem, w którym pada najwięcej deszczu są Karaiby. Roczna suma opadów wynosi tam ponad 5 000 mm (196,9 cala). Wilgotność jest tu również wyższa. Średnia roczna temperatura na wybrzeżu wynosi około 27 °C (81 °F). 20 °C (68 °F) w głównych obszarach zaludnionych i poniżej 10 °C (50 °F) w najwyższych górach.

Dane klimatyczne dla Kostaryki
Miesiąc	Jan	Luty	Mar	kwiecień	Maj	Jun	Jul	Aug	Wrze	Październik	listopad	Grudzień	Rok
Średnia wysoka °C (°F)	27 (81)	27 (81)	28 (82)	28 (82)	27 (81)	27 (81)	27 (81)	27 (81)	26 (79)	26 (79)	26 (79)	26 (79)	27 (81)
Średnia niska °C (°F)	17 (63)	18 (64)	18 (64)	18 (64)	18 (64)	18 (64)	18 (64)	18 (64)	17 (63)	18 (64)	18 (64)	18 (64)	18 (64)
Średnie opady mm (cale)	6.3 (0.25)	10.2 (0.40)	13.8 (0.54)	79.9 (3.15)	267.6 (10.54)	280.1 (11.03)	181.5 (7.15)	276.9 (10.90)	355.1 (13.98)	330.6 (13.02)	135.5 (5.33)	33.5 (1.32)	1,971 (77.61)
Procent możliwego nasłonecznienia	40	37	39	33	25	20	21	22	20	22	25	34	28
Źródło:

W Kostaryce znajduje
się wiele parków narodowych, w tym Park Narodowy Manuel Antonio.

Rośliny i zwierzęta

Kostaryka jest domem dla wielu roślin i zwierząt. Kraj ten ma tylko około 0,25% powierzchni lądowej świata, ale posiada 5% światowej bioróżnorodności. Prawie 25% powierzchni Kostaryki znajduje się w parkach narodowych i obszarach chronionych. Jest to największy odsetek obszarów chronionych na świecie.

Kostaryka z powodzeniem ograniczyła wylesianie. W latach 1973-1989 miała jeden z najgorszych wskaźników wylesiania na świecie. Ale w 2005 r. wyniósł on prawie zero.

Park Narodowy Corcovado jest znany na całym świecie wśród ekologów ze swojej bioróżnorodności. Zwiedzający mogą zobaczyć wiele różnych gatunków zwierząt. Przykładem są wielkie koty i tapiry. Corcovado jest jedynym parkiem w Kostaryce, w którym można spotkać wszystkie cztery kostarykańskie małpy. Należą do nich kapucynka białogłowa, wyjec mantlowy, zagrożona pająk Geoffroy'a i środkowoamerykańska małpa wiewiórcza. Małpa wiewiórcza występuje tylko na pacyficznym wybrzeżu Kostaryki i w niewielkiej części Panamy.

Park Narodowy Tortuguero jest domem dla pająków, małp wyjących i kapucynek białogardłych. Jest również domem leniwców trójpalczastych i dwupalczastych. Występuje tu 320 gatunków ptaków i wiele gadów. Corocznie gnieździ się tu zagrożony żółw zielony i jest najważniejszym miejscem gniazdowania tego gatunku. Gigantyczny leatherback, hawksbill, i loggerhead żółwie również gniazda tutaj.

Rezerwat Monteverde Cloud Forest jest domem dla prawie 2000 gatunków roślin. W tym wiele orchidei. Jest to również dom dla ponad 400 gatunków ptaków. Występuje tu ponad 100 gatunków ssaków.

Kostaryka jest centrum różnorodności biologicznej dla gadów i płazów. Mają najszybszą na świecie biegającą jaszczurkę, legwana kolczastego (Ctenosaura similis).

Żaba drzewna czerwonooka (Agalychnis callidryas)

Prowincje, kantony i okręgi

Artykuł 168 Konstytucji Kostaryki mówi, że podziały polityczne są podzielone na 3 grupy: prowincje, kantony i dystrykty.

Kostaryka ma siedem prowincji. Prowincje podzielone są na 81 kantonów. Kanton jest zarządzany przez burmistrza. Burmistrzowie są wybierani demokratycznie co cztery lata przez mieszkańców kantonu. Nie ma prowincjonalnych organów ustawodawczych. Kantony dzielą się dalej na 463 dystrykty.

Prowincje te to:

1.	Alajuela	(Centrum-Północ)
2.	Cartago	(East Central Valley)
3.	Guanacaste	(Północny Pacyfik)
4.	Heredia	(Centrum-Północ)
5.	Limón	(Wybrzeże Karaibskie)
6.	Puntarenas	(Środkowy i Południowy Pacyfik)
7.	San José	(Central Valley)

Park La Sabana w San José

Sport

Kostaryka po raz pierwszy wzięła udział w Letnich Igrzyskach Olimpijskich w 1936 roku z szermierzem Bernardo de la Guardia. Po raz pierwszy Kostaryka wzięła udział w Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w 1980 roku z narciarzem Arturo Kinch. Wszystkie cztery medale olimpijskie Kostaryki zostały zdobyte przez siostry Silvię i Claudię Poll w pływaniu. Claudia zdobyła jedyny złoty medal w kraju w 1996 roku.

Piłka nożna jest najpopularniejszym sportem w Kostaryce. Reprezentacja narodowa grała w czterech turniejach FIFA World Cup. Po raz pierwszy dotarła do ćwierćfinału w 2014 roku. Jej najlepszym osiągnięciem w regionalnym CONCACAF Gold Cup było wicemistrzostwo w 2002 roku.

Michael Umaña (czerwony) na Mistrzostwach Świata FIFA 2014

Powiązane strony

• Mieszkańcy Kostaryki
• Kostaryka na Igrzyskach Olimpijskich
• Reprezentacja Kostaryki w piłce nożnej
• Lista rzek Kostaryki