Śpiąca królewna (balet)

Tło

Około dziesięć lat po pierwszym przedstawieniu Jeziorałabędziego Czajkowskiego, Czajkowski został poproszony o napisanie baletu dla Teatru Maryjskiego w Petersburgu. Balet miał być oparty na baśni Charlesa Perraulta "Śpiąca królewna w lesie". Czajkowski był bardzo szczęśliwy, że wybrano właśnie tę opowieść. Akcja toczyła się w epoce Ludwika XIV. Miał szansę napisać muzykę w stylu barokowym.

Petipa dawał Czajkowskiemu bardzo szczegółowe wskazówki dotyczące tempa, metrum i innych kwestii muzycznych. Określił nawet długość poszczególnych utworów, podając dokładną liczbę taktów. Prosił o Walca w I akcie, Mazurka w II akcie i Poloneza w III akcie. Całość baletu spajają (i potęgują jego dramatyzm i napięcie) powtarzające się dwa tematy muzyczne, reprezentujące dobro i zło, uosabiane odpowiednio przez Wróżkę Bzu i Karabasza. Specyfikacje Petipy raczej pobudzały wyobraźnię Czajkowskiego, niż ją krępowały, jak można by się spodziewać.

Zainteresowanie Czajkowskiego przeniesieniem tej opowieści na scenę sięga roku 1867. Wtedy to napisał mały balet na podstawie tej historii dla dzieci swojej siostry Aleksandry Dawydowej. To samo uczynił z Jeziorem łabędzim. W listopadzie 1888 roku odbył konferencję z przedstawicielami teatru i Petipą. Powstał szkic scenariusza. Petipa przekazał Czajkowskiemu szczegółową analizę wymagań muzycznych. Kompozytor zabrał się do pracy i 1 września 1889 roku ukończył partyturę.

Historia

Prolog

Krótka uwertura kontrastuje tematykę złośliwego Carabosse i dobrotliwej Liliowej Wróżki. Gdy kurtyna się podnosi, dwór zbiera się na chrzciny księżniczki Aurory. Sześć wróżek prezentuje swoje dary. Wchodzi Carabosse, wróżka przeoczona przez mistrza ceremonii. Przeklina ona Aurorę. Księżniczka umrze w dniu swoich 16 urodzin, mówi, po ukłuciu palca na wrzecionie przędzalni. Zgłasza się pozostała siódma wróżka, Liliowa Wróżka. Nie może ona zdjąć klątwy, ale może ją złagodzić. Księżniczka nie umrze - rozkazuje - lecz będzie spała sto lat. Pod koniec tego okresu książę obudzi ją pocałunkiem prawdziwej miłości.

Akt 1

Szesnaście lat po chrzcie księżniczki Aurory dwór zbiera się w pałacowych ogrodach, by świętować urodziny Aurory. Mieszkańcy wsi tańczą walca. Aurora tańczy adagio z czterema szlachetnymi zalotnikami. Carabosse wchodzi niezauważony i podsuwa Aurorze wrzeciono. Księżniczka ukłuła się w nie palcem. Pada na ziemię i zasypia. Księżniczka zostaje zaniesiona do pałacu przez szlachetnych zalotników. Bzowa Wróżka usypia cały dwór, a następnie sprawia, że wokół zamku pojawia się gęsty las drzew i cierni.

Akt 2

Scena 1. Polowanie księcia. Leśna polana z rzeką w tle. Scena jest pusta. Słychać rogi myśliwskie. Wchodzi książę Desire, jego opiekun Galifron i przyjaciele. Przerwali polowanie, aby się posilić. Różne damy dworu wykonują kilka tańców. Polowanie zostaje wznowione. Książę jest zmęczony, więc postanawia zostać sam w lesie. Tutaj spotyka Liliową Wróżkę, która wyłania się z łodzi z masy perłowej na rzece. Ona wybrała go jako księcia, który ma obudzić księżniczkę Aurorę, i przedstawia mu różne wizje księżniczki. On szybko zakochuje się w niej z wizji i błaga Bzowa Wróżka, aby doprowadzić go do niej. Bzowa Wróżka prowadzi go przez las, aż docierają do zaczarowanego zamku, w którym spoczywa Aurora.

Scena 2. Zamek Śpiącej Królewny. Śpiąca Królewna leży na łożu z baldachimem. Król i Królowa śpią w fotelach obok. Dworzanie i stronnicy śpią na stojąco i opierają się o siebie. Wszystko pokryte jest kurzem i pajęczynami. Wchodzi Wróżka Bzu i Książę. Książę próbuje obudzić księżniczkę i dwór, ale bezskutecznie. Bzowa Wróżka stoi z boku, nie wtrącając się. Książę całuje księżniczkę. Księżniczka budzi się. Znika kurz i pajęczyny. Budzi się dwór. Król udziela zgody na małżeństwo Księcia i Księżniczki.

Akt 3

Ślub księcia Désiré i księżniczki Aurory na esplanadzie pałacu króla Florestana. Dwór zbiera się, by świętować ślub księcia Désiré i księżniczki Aurory. Król i królowa wchodzą z młodą parą. Uroczystości rozpoczynają się od serii divertissements. Tańczą Diamentowe, Złote, Srebrne i Szafirowe Wróżki. Kilka postaci z bajek tańczy: Puss in Boots i Biały Kot; Bluebird i księżniczka Florine; Little Red Riding Hood i wilk; Kopciuszek i książę Fortuné; i wreszcie Hop o' My Thumb z jego braci i ogra. Książę i księżniczka tańczą pas de deux. Postacie rzymskie, perskie, indiańskie, amerykańskie i tureckie tańczą sarabandę. Akt kończy się tableau vivant przedstawiającym Chwałę wróżek. To tableau zostało zmienione na chwałę Apolla.

Galeria