Brazil (film)

Działka

Akcja filmu rozgrywa się w dystopijnej, biurokratycznej przyszłości. Sam Lowry jest pracownikiem rządowym niskiego szczebla. W snach widzi siebie jako skrzydlatego wojownika, który ratuje damę w opałach. Mucha zacina się w drukarce i powoduje błąd. Powoduje to aresztowanie Archibalda Buttle'a zamiast Archibalda Tuttle'a. Buttle umiera podczas przesłuchania. Tuttle jest buntownikiem naprawiającym klimatyzację i podejrzanym o terroryzm.

Sam otrzymuje zadanie naprawienia sytuacji. Sam odwiedza wdowę po Buttle'u i poznaje ich sąsiadkę, Jill Layton. Ze zdumieniem odkrywa, że jest ona podobna do kobiety z jego snu. Jill próbuje pomóc pani Buttle dowiedzieć się, co stało się z jej mężem. Jej wysiłki zostały zablokowane przez biurokrację. Nie wiedząc o tym, zostaje uznana za terrorystyczną wspólniczkę Tuttle'a. Dzieje się tak z powodu jej próby zgłoszenia pomyłki w aresztowaniu Buttle'a.

Sam zgłasza usterkę klimatyzacji w swoim mieszkaniu. Central Services nie chce pomóc. Nieoczekiwanie z pomocą przychodzi mu Tuttle. Tuttle pracował kiedyś dla Central Services. Odszedł z powodu niechęci do papierkowej roboty. Tuttle naprawia klimatyzację Sama. Dwóch pracowników Central Services, Spoor i Dowser, a następnie przybyć. Sam musi odwrócić ich uwagę, aby pozwolić Tuttle uciec. Pracownicy później wrócić do rozbicia klimatyzacji Sama pod pretekstem jej naprawy.

Sam odkrywa, że jedynym sposobem, aby dowiedzieć się o Jill jest awans do Information Retrieval. Tutaj będzie mógł uzyskać dostęp do jej tajnych dokumentów. Wcześniej odrzucił awans zaaranżowany przez jego matkę, Idę. Ma obsesję na punkcie operacji plastycznych u chirurga kosmetycznego dr Jaffe. Na przyjęciu u Idy, Sam rozmawia z wiceministrem, panem Helpmannem. Sam dostaje awans.

Sam zdobywa akta Jill. Śledzi ją, zanim będzie można ją aresztować. Następnie fałszuje zapisy, by powiedzieć, że nie żyje. To pozwala jej uciec. Dwa podzielić romantyczną noc razem. Są one aresztowane przez rząd na muszce. Sam jest oskarżony o zdradę za nadużywanie jego nowej pozycji. Sam jest skrępowany na krześle w dużym pokoju. On ma być torturowany przez swojego starego przyjaciela, Jack Lint. Sam dowiaduje się, że Jill została zabita podczas stawiania oporu przy aresztowaniu.

Jack ma zamiar rozpocząć tortury. Tuttle włamuje się do Ministerstwa, strzela do Jacka, ratuje Sama i wysadza budynek Ministerstwa w powietrze.

Sam i Tuttle uciekają razem. Tuttle znika pośród masy skrawków papierów ze zniszczonego budynku.

Sam natknął się na pogrzeb przyjaciółki Idy. Przyjaciółka zmarła po zbyt wielu operacjach plastycznych. Sam odkrywa, że jego matka jest teraz podobna do Jill. Jest zbyt zajęta adorowaniem przez młodych mężczyzn, by przejmować się losem swojego syna.

Strażnicy zakłócają pogrzeb. Sam wpada do otwartej trumny. Wpada w czarną pustkę. Ląduje na ulicy z jego snów. Próbuje uciec policji i potworom, wspinając się na stertę giętkich rur.

Otwiera drzwi i przechodzi przez nie. Jest zaskoczony, że znajduje się w ciężarówce prowadzonej przez Jill. Razem opuszczają miasto.

Jednak to "szczęśliwe zakończenie" jest złudzeniem. W rzeczywistości, nadal jest przywiązany do krzesła. Sugeruje się, że został poddany lobotomii przez Jacka. Zdając sobie sprawę, że Sam zstąpił do błogiego szaleństwa, Jack i pan Helpmann ogłosić go przegraną sprawę i opuścić pokój. Sam pozostaje na krześle, uśmiechając się i nucąc "Aquarela do Brasil".

Cast

Główna obsada

• Jonathan Pryce jako Sam Lowry. Pryce określił tę rolę jako jedno z najważniejszych wydarzeń w swojej karierze. Tom Cruise był również brany pod uwagę do tej roli.
• Kim Greist jako Jill Layton. Pierwszym wyborem Gilliama do tej roli była Ellen Barkin; pod uwagę brane były również Jamie Lee Curtis, Rebecca De Mornay, Rae Dawn Chong, Joanna Pacuła, Rosanna Arquette, Kelly McGillis i Madonna. Gilliam był podobno niezadowolony z występu Greist i w rezultacie zdecydował się na wycięcie lub zmontowanie niektórych jej scen.
• Robert De Niro jako Archibald "Harry" Tuttle. De Niro nadal chciał wziąć udział w filmie po tym, jak odmówiono mu roli Jacka Linta, więc Gilliam zaproponował mu mniejszą rolę Tuttle'a.
• Katherine Helmond jako pani Ida Lowry. Według Helmond, Gilliam zadzwonił do niej i powiedział: "Mam dla ciebie rolę i chcę, żebyś przyszła i ją zagrała, ale nie będziesz w niej wyglądać zbyt ładnie". Makijaż został nałożony przez żonę Gilliama, Maggie. Podczas produkcji Helmond spędzała dziesięć godzin dziennie z maską przyklejoną do twarzy; jej sceny musiały być przekładane ze względu na pęcherze, które to powodowało.
• Ian Holm jako pan Kurtzmann, szef Sama.
• Bob Hoskins jako Spoor, zatrudniony przez rząd inżynier ogrzewania, który niechętnie Harry Tuttle.
• Michael Palin jako Jack Lint. Robert De Niro przeczytał scenariusz i wyraził zainteresowanie rolą, ale Gilliam już wcześniej obiecał ją Palinowi, przyjacielowi i stałemu współpracownikowi. Palin opisał postać jako "kogoś, kto był wszystkim tym, czym nie była postać Jonathana Pryce'a: jest stabilny, miał rodzinę, był ustatkowany, wygodny, pracowity, czarujący, towarzyski - i całkowicie pozbawiony skrupułów. To był sposób, w jaki czuliśmy, że możemy wydobyć zło z Jacka Linta".
• Ian Richardson jako Pan Warrenn, nowy szef Sama w Information Retrieval.
• Peter Vaughan jako pan Helpmann, wiceminister informacji.

Obsada drugoplanowa

• Jim Broadbent w roli doktora Louisa Jaffe, chirurga plastycznego Idy Lowry.
• Brian Miller jako pan Archibald Buttle, człowiek uwięziony i przypadkowo zabity za zbrodnie Archibalda Tuttle'a.
• Sheila Reid jako pani Veronica Buttle, wdowa po Archibaldzie Buttle.
• Barbara Hicks jako pani Alma Terrain.
• Kathryn Pogson jako Shirley Terrain, córka Almy.
• Bryan Pringle jako Spiro, kelner.
• Derrick O'Connor jako Dowser, partner Spoor.
• Elizabeth Spender jako Alison "Barbara" Lint, żona Jacka.
• Holly Gilliam, córka reżysera Terry'ego Gilliama, jako Holly Lint, córka Jacka.
• Derek Deadman i Nigel Planer jako Bill i Charlie, robotnicy naprawiający sufit u Buttlesów.
• Gorden Kaye jako portier M.O.I.
• Myrtle Devenish jako sekretarka Jacka.
• Roger Ashton-Griffiths jako Ksiądz.
• Jack Purvis jako doktor Chapman.
• Andre Gregory jako Luke

Cameos

• Współautor scenariusza Charles McKeown jako Harvey Lime, współpracownik Sama.
• Reżyser Terry Gilliam jako palacz w Shang-ri La Towers.

Produkcja

Pisanie

Gilliam opracował historię i napisał pierwszy szkic scenariusza wraz z Charlesem Alversonem. Alversonowi zapłacono za jego pracę, ale nie otrzymał akredytacji.

Gilliam, McKeown i Stoppard współpracowali nad kolejnymi szkicami. Brazil powstało pod tytułami The Ministry i 1984 ½. Nawiązywało to do oryginalnego Nineteen Eighty-Four Orwella, a także do 8½ Federico Felliniego. Gilliam wymienia Felliniego jako jedną z inspiracji reżyserskich. W trakcie produkcji filmu pojawiały się też inne tytuły robocze. Były to między innymi The Ministry of Torture, How I Learned to Live with the System-So Far, czy So That's Why the Bourgeoisie Sucks. Ostateczny wybór Brazil dotyczył nazwy melodii przewodniej.

W wywiadzie z Salmanem Rushdie, Gilliam stwierdził:

Brazylia pochodziła właśnie z tego czasu, z okresu zbliżającego się roku 1984. Zbliżał się. W rzeczywistości oryginalny tytuł Brazil brzmiał 1984 ½. Fellini był jednym z moich wielkich bogów, a to był rok 1984, więc połączmy je razem. Niestety, ten drań Michael Radford zrobił wersję 1984 i nazwał ją 1984, więc zostałem zdmuchnięty.

Gilliam czasami określa ten film jako drugi z jego "Trylogii Wyobraźni", począwszy od Bandytów czasu (1981), a skończywszy na Przygodach barona Munchausena (1988). Wszystkie opowiadają o "szaleństwie naszego niezręcznie uporządkowanego społeczeństwa i pragnieniu ucieczki od niego wszelkimi możliwymi sposobami". Wszystkie trzy filmy skupiają się na tych zmaganiach i próbach ucieczki od nich za pomocą wyobraźni - Bandyci czasu, oczami dziecka, Brazil, oczami mężczyzny po trzydziestce, i Munchausen, oczami starszego człowieka. W 2013 roku Gilliam nazwał też Brazil pierwszą odsłoną dystopijnej trylogii satyrycznej, którą tworzy wraz z 12 małpami z 1995 roku i The Zero Theorem z 2013 roku (choć później zaprzeczał, że to powiedział).

Gilliam stwierdził, że "Brazil" został zainspirowany "Nineteen Eighty-Four" George'a Orwella. Choć przyznał, że nigdy jej nie czytał. Krytycy wskazywali na wiele podobieństw i różnic między nimi.

Forma 27B/6 w Brazylii jest aluzją do mieszkania George'a Orwella przy 27B Canonbury Square w Londynie. To właśnie tam Orwell mieszkał podczas pisania części Nineteen Eighty-Four.

Projekt produkcji

Gilliam często używa bardzo szerokich obiektywów i pochylonych kątów kamery. Są one niezwykle szerokie w porównaniu z hollywoodzkimi produkcjami głównego nurtu. Gilliam wykonał szerokokątne ujęcia filmu za pomocą obiektywów 14 mm (Zeiss), 11 mm i 9,8 mm (Kinoptik). Obiektyw 9,8 mm był ostatnią nowinką technologiczną. Był to jeden z pierwszych obiektywów o bardzo krótkiej ogniskowej, który nie posiadał efektu rybiego oka. Z biegiem lat obiektyw 14 mm stał się nieformalnie znany wśród filmowców jako "The Gilliam". Wynika to z częstego używania go przez reżysera w filmie Brazil.

Muzyka

Geoff Muldaur wykonał wersję słynnej piosenki Ary Barroso z 1939 roku "Aquarela do Brasil". Nazwa oznacza "Akwarela Brazylii". W języku angielskim często nazywana jest po prostu "Brazil".

Muzyka została zaaranżowana przez MichaelaKamena. Jego orkiestracja na potrzeby filmu sprawiła, że stała się ona bardziej akceptowalna dla współczesnych gustów. Ta wersja jest często używana w kontekstach, które mają niewiele wspólnego z Brazylią, a więcej z dystopijną wizją Gilliama.

Kamen, który stworzył muzykę do filmu, pierwotnie nagrał "Brazil" z wokalem Kate Bush. Nagranie to nie znalazło się w filmie ani na oryginalnym wydaniu soundtracku. Znalazło się natomiast na późniejszych wydaniach soundtracku.

Gilliam wspomina, że zainspirował się do wykorzystania tej piosenki:

To miejsce było miastem-metalurgią, gdzie wszystko było pokryte szarym, metalicznym pyłem... Nawet plaża była całkowicie pokryta pyłem, było naprawdę ciemno. Słońce chyliło się ku zachodowi i było bardzo piękne. Kontrast był niezwykły. Miałem obraz mężczyzny siedzącego na tej brudnej plaży z przenośnym radiem, nastawionym na te dziwne eskapistyczne latynoskie piosenki, takie jak Brazil. Muzyka jakoś go porywała i sprawiała, że świat wydawał mu się mniej niebieski.

Wydanie

Bitwa o ostateczny szlif

Film został wyprodukowany przez firmę Arnona Milchana - Embassy International Pictures. Oryginalna wersja filmu Gilliama trwa 142 minuty i kończy się mrocznym akcentem. Wersja ta została wydana na całym świecie przez 20th Century Fox.

Dystrybucją w USA zajmowała się wytwórnia Universal, której szefowie uważali, że zakończenie źle wypadło w testach. Prezes Universalu Sid Sheinberg nalegał na dramatyczną reedycję filmu, aby nadać mu szczęśliwe zakończenie. Zasugerował przetestowanie obu wersji, aby sprawdzić, która z nich uzyskała lepsze wyniki. W pewnym momencie nad filmem pracowały dwa zespoły montażowe, jeden bez wiedzy Gilliama. Studio stworzyło wersję Brazil z bardziej przyjaznym dla konsumenta zakończeniem.

Film długo się opóźniał i nic nie wskazywało na to, że zostanie wydany. Gilliam zamieścił całostronicowe ogłoszenie w branżowym magazynie Variety, w którym namawiał Sheinberga do wypuszczenia Brazil w zamierzonej wersji. Sheinberg publicznie mówił o swoim sporze z Gilliamem w wywiadach i zamieścił własne ogłoszenie w Daily Variety, oferując sprzedaż filmu. Gilliam przeprowadził prywatne pokazy Brazil (bez zgody studia) dla szkół filmowych i lokalnych krytyków. Tej samej nocy, kiedy w Nowym Jorku odbyła się premiera filmu Out of Africa, który był pretendentem do nagrody wytwórni Universal, Brazil otrzymał nagrodę Stowarzyszenia Krytyków Filmowych Los Angeles dla "Najlepszego filmu". To skłoniło wytwórnię Universal do wydania w 1985 roku zmodyfikowanej, 132-minutowej wersji filmu, nadzorowanej przez Gilliama.

Odbiór

Na Rotten Tomatoes film ma ocenę 98%. Na stronie krytyków można przeczytać: "Brazil, wizjonerska orwellowska fantazja Terry'ego Gilliama, to zuchwała czarna komedia, wypełniona dziwnymi, pomysłowymi wizualizacjami."

Na Metacritic otrzymał 88%.

Kenneth Turan, krytyk z Los Angeles Times, określił film jako "najmocniejszy kawałek satyrycznego kina politycznego od czasów Dr. Strangelove".

Janet Maslin z The New York Times napisała "Brazil Terry'ego Gilliama, wesoła, dowcipnie zaobserwowana wizja niezwykle ponurej przyszłości, jest doskonałym przykładem siły komedii w podkreślaniu poważnych, nawet wzniosłych idei."

Roger Ebert w Chicago Sun-Times był mniej entuzjastyczny, przyznając filmowi dwie z czterech gwiazdek i twierdząc, że "trudno było za nim nadążyć".

Wyróżnienia

W 2004 roku Total Film uznał "Brazil" za 20. najlepszy brytyjski film wszech czasów.

W 2005 roku recenzenci Time'a, Richard Corliss i Richard Schickel, uznali Brazil za jeden ze 100 najlepszych filmów wszech czasów.

W 2006 roku Channel 4 uznał Brazil za jeden z "50 filmów, które trzeba zobaczyć przed śmiercią", na krótko przed jego emisją na kanale FilmFour.

Film znalazł się na 83 miejscu listy 500 największych filmów wszech czasów magazynu Empire.

Wired umieścił Brazylię na 5 miejscu listy 20 najlepszych filmów sci-fi.

Entertainment Weekly uznał Brazil za szóste najlepsze dzieło science-fiction wydane od 1982 roku. Magazyn ten umieścił również film na 13 miejscu listy "50 najlepszych filmów kultowych".

Film był nominowany do dwóch Oscarów: za scenariusz oryginalny i reżyserię artystyczną.

Według Gilliama w rozmowie z Clivem Jamesem w jego internetowym programie Talking in the Library, Brazil jest - ku jego zaskoczeniu - najwyraźniej ulubionym filmem skrajnej prawicy w Ameryce.

Media domowe

Brazil został wydany czterokrotnie przez The Criterion Collection: jako pięciopłytowy zestaw LaserDisc w 1996 roku, trzypłytowy zestaw DVD w 1999 i 2006 roku, jednopłytowy zestaw DVD w 2006 roku oraz dwupłytowy zestaw Blu-ray w 2012 roku. Opakowania trzypłytowych box setów z 1999 i 2006 roku mają identyczny wygląd, ale to drugie wydanie jest kompatybilne z telewizorami szerokoekranowymi.

Z wyjątkiem wersji jednopłytowej, wszystkie wersje zawierają te same dodatki: 142-minutowy fragment filmu (określany przez Gilliama jako "piąty i ostatni fragment"), 94-minutowy fragment "Miłość zwycięża wszystko" Sheinberga, przeznaczony dla telewizji syndykatowej, a także różne galerie i filmy fabularne.

Blu-ray z 132-minutową wersją amerykańską filmu został wydany w USA 12 lipca 2011 roku przez Universal. Zawiera on tylko tę wersję filmu i nie zawiera żadnych dodatkowych funkcji.

Wpływy

Film

Inne filmy, które czerpały inspirację z brazylijskich zdjęć, projektów graficznych i/lub ogólnej atmosfery to Delicatessen (1991) i Miasto zaginionych dzieci (1995) Jean-Pierre'a Jeuneta i Marca Caro, Super Mario Bros. (1993) Rocky'ego Mortona i Annabel Jankel, The Hudsucker Proxy (1994) braci Coen oraz Dark City (1998) Alexa Proyasa.

Scenografia i styl oświetlenia w filmie Batman Tima Burtona zostały porównane do Brazylii. Tim Burton i scenograf Anton Furst studiowali Brazylię jako punkt odniesienia dla Batmana.

Zakończenie filmu Neila Marshalla The Descent było w dużej mierze inspirowane Brazil, a Marshall wyjaśnił w jednym z wywiadów, że "oryginalne zakończenie Brazil było ogromną inspiracją dla oryginalnego zakończenia The Descent - pomysł, że ktoś może być szalony na zewnątrz, ale w środku znalazł szczęście".

Technologia

Zaawansowana technologicznie estetyka Brazylii zainspirowała scenografię mieszkania Maxa Cohena w filmie Pi. Brazylia posłużyła również jako inspiracja dla filmu Sucker Punch (2011).

Brazylia została również uznana za inspirację dla pisarzy i artystów z subkultury steampunkowej.

Dystopijne założenie gry wideo We Happy Few z 2018 roku jest w dużej mierze inspirowane Brazylią.