György Ligeti
György Sándor Ligeti (28 maja 1923 - 12 czerwca 2006) był kompozytorem pochodzącym z Węgier. Był ważnym twórcą muzyki awangardowej. Jego muzyka wywarła wpływ na wielu innych kompozytorów. Niektóre z jego najbardziej znanych dzieł to opera Le Grand Macabre, utwór na orkiestrę Atmosphères, utwór na chóry Lux Aeterna i Requiem. Stanley Kubrick wykorzystał fragmenty Atmosphères, Lux Aeterna i Requiem do ścieżki dźwiękowej swojego filmu 2001: Odyseja kosmiczna. Wiele innych filmów wykorzystuje utwory Ligetiego na swoich ścieżkach dźwiękowych.
Wczesne życie
Ligeti urodził się w Transylwanii. Jego rodzina była węgierskimi Żydami. Jego ojciec i brat zginęli w czasie Holokaustu. Po II wojnie światowej studiował muzykę w Budapeszcie w Akademii Muzycznej im. Franciszka Liszta. W latach 1950-1956 był nauczycielem muzyki w Akademii Franciszka Liszta. W tym czasie komponował również muzykę. Wiele z jego ówczesnej muzyki było pod wpływem węgierskiej muzyki ludowej. Był również pod wpływem muzyki Béli Bartóka, innego węgierskiego kompozytora.
W 1956 roku Związek Radziecki najechał na Węgry. Ligeti zdecydował się opuścić Węgry. Udał się do Wiednia w Austrii. Został obywatelem Austrii, ale mieszkał także w Niemczech i innych krajach. Komponował własną muzykę, a także uczył innych, jak ją komponować. Uczył kompozycji w Sztokholmie, w Szwecji, na Uniwersytecie Stanforda w Ameryce i w ważnej szkole muzycznej w Hamburgu, w Niemczech, zwanej Hochschule für Musik und Theater. W 1989 roku odszedł z hamburskiej szkoły muzycznej na emeryturę. Potem wrócił do Wiednia. Po roku 2000 jego stan zdrowia nie był już dobry. Ligeti zmarł w Wiedniu w wieku 83 lat.
Ligeti był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była Brigitte Löw. Pobrali się w 1949 roku. Rozwiedli się w 1952 roku. Jego drugą żoną była Vera Spitz. Ożenił się z nią w 1952 roku. Jest ona psychologiem. Ich syn Lukas, urodzony w 1965 roku, jest kompozytorem.
Muzyka
Niektóre z ważnych utworów Ligetiego to:
- Artikulation, muzyka elektroniczna. Skomponował ją w 1958 r.
- Atmosphères, muzyka na pełną orkiestrę. Skomponował ją w 1961 roku.
- Aventures i Nouvelles Aventures, muzyka na śpiewaków i małą orkiestrę. Muzyka ta ma jeszcze inne dziwne dźwięki. Orkiestranci tłuką też talerze, walą w meble i wyskakują z papierowych toreb. Utwory te skomponował w latach 1962-1965.
- Requiem, muzyka na śpiewaków solowych (sopran i mezzosopran), dwa chóry męski i żeński oraz orkiestrę z wieloma instrumentami perkusyjnymi. Skomponował je w 1965 roku.
- Lux Aeterna, muzyka na 16-osobowy chór męski i żeński. Skomponował ją w 1966 roku.
- Magyar Etüdök, muzyka na chór 16 mężczyzn i kobiet. Słowa pochodzą z węgierskich wierszy. Skomponował ją w 1966 roku.
- Continuum, muzyka na klawesyn. Skomponował ją w 1968 roku,
- Le Grand Macabre - opera. Po raz pierwszy wystawiono ją w Sztokholmie w 1978 roku. Wystawiano ją w wielu innych krajach. W 1997 roku wprowadził do opery duże zmiany.
- Koncert hamburski - koncert na waltornię solo i małą orkiestrę z czterema innymi waltorniami. Składa się z sześciu części. Skomponował go w 1999 roku.
