Aleksandr Sołżenicyn

Najbardziej znane utwory

Znaczna część twórczości Sołżenicyna jest autobiograficzna, oparta na tym, co widział i przeżył w swoim życiu. Sam Sołżenicyn był przez wiele lat więziony w Gułagu, a później przebywał na oddziale onkologicznym (z raka wyzdrowiał). ^[]

Po tajnym przemówieniu Chruszczowa w 1956 roku Sołżenicyn został uwolniony z zesłania i oczyszczony z zarzutów. Rękopis "Dnia z życia Iwana Denisowicza" został wydany w formie zredagowanej w 1962 roku, za wyraźną zgodą Nikity Chruszczowa. Chruszczow bronił go na posiedzeniu Prezydium Biura Politycznego w sprawie wydania zgody na publikację i dodał: "W każdym z was jest stalinista, we mnie jest nawet stalinista. Musimy wykorzenić to zło".

W ten sposób granice między autobiografią, reportażem, fikcją i obserwacjami politycznymi są ze sobą powiązane, bardziej niż u większości pisarzy.

Poezja

• Pruskie noce (1974) (rosyjski: Прусские ночи)

To jest długi wiersz. Sołżenicyn był kapitanem w sowieckiej Armii Czerwonej podczas II wojny światowej. Pruskie noce opisują marsz Armii Czerwonej przez Prusy Wschodnie i koncentrują się na traumatycznych aktach gwałtu i mordu, których Sołżenicyn był świadkiem jako uczestnik tego marszu.

Powieści

• The First Circle (1968) Pełniejsza wersja książki ukazała się w języku angielskim w 2009 roku.

Tytuł jest aluzją do pierwszego kręgu Piekła Dantego w Boskiej Komedii, gdzie filozofowie greccy i inni niechrześcijanie żyją w otoczonym murem zielonym ogrodzie. Nie mogą oni wejść do nieba, ponieważ urodzili się przed Chrystusem, ale cieszą się małą przestrzenią względnej wolności w samym sercu piekła. Opowiadanie dotyczy więźniów (zeków), którzy są technikami lub pracownikami naukowymi. Zostali oni aresztowani na podstawie artykułu 58 Kodeksu Karnego RSFSR w ramach czystek Józefa Stalina po II wojnie światowej.

• Oddział chorych na raka (1968)

Powieść opowiada historię małej grupy chorych na raka w Uzbekistanie w 1955 roku, w poststalinowskim Związku Radzieckim. Badając moralną odpowiedzialność - symbolizowaną przez złośliwe guzy pacjentów - tych, którzy są odpowiedzialni za cierpienia swoich współobywateli. W czasie stalinowskiej wielkiej czystki miliony ludzi zostało zabitych, zesłanych do obozów pracy lub wygnanych. Oprócz urzędników, którzy podejmowali decyzje, wielu innych stało z boku i nie zrobiło nic. Oni również zostali w to wplątani. Inni robili coś gorszego: donosili na niewinnych ludzi, aby uzyskać dla siebie korzyści. Powieść opowiada o tym, jak pacjenci uświadamiają sobie swój udział w tych tragicznych wydarzeniach.

• Sierpień 1914 (1971)

Chodzi o klęskę cesarskiej Rosji w bitwie pod Tannenbergiem w Prusach Wschodnich. Powieść jest niezwykłym połączeniem narracji fikcyjnej i historiografii. Wywołała wiele gorzkich kontrowersji, zarówno z literackiego, jak i historycznego punktu widzenia. W 1984 roku ukazała się nowa, znacznie poszerzona wersja powieści. W tym czasie Sołżenicyn mieszkał już od kilku lat w USA. Mógł opublikować rozdziały wcześniej stłumione, a także nowe części napisane po badaniach w bibliotece Hoover Institution. Wśród nich były rozdziały poświęcone Włodzimierzowi Leninowi, które ukazały się osobno jako Lenin w Zurychu.

Krótka fikcja

• Jeden dzień z życia Iwana Denisowicza (1962)

Historia rozgrywa się w sowieckim obozie pracy w latach 50. i opisuje jeden dzień zwykłego więźnia, Iwana Denisowicza Szuchowa. Publikacja książki była niezwykłym wydarzeniem w historii literatury radzieckiej - nigdy wcześniej relacja o represjach stalinowskich nie była rozpowszechniana w sposób otwarty.

• Dla dobra sprawy (1963)

W prowincjonalnym miasteczku studenci miejscowego college'u pomagają w budowie nowej siedziby uczelni, wykonując większość prac własnoręcznie. Po wybudowaniu budynku władze radzieckie nakazują przekazać go instytutowi badawczemu; studentom mówi się, że to "dla dobra sprawy". Opowiadanie jest otwartą krytyką braku demokracji w tamtych czasach i braku uczciwości przywódców politycznych.

• Miejsce Matryony (1968)

To najchętniej czytane opowiadanie Sołżenicyna. Narrator, były więzień łagru, tęskni za powrotem do życia na rosyjskiej prowincji. Podejmuje pracę w szkole przy kolektywnym gospodarstwie rolnym. Matryona proponuje mu mieszkanie w swoim maleńkim, zrujnowanym domu. Dzielą jeden pokój, w którym jedzą i śpią; narrator śpi na łóżku polowym, a Matryona przy piecu. Narrator stwierdza, że życie robotników rolnych niewiele różni się od życia przedrewolucyjnych gospodarzy i ich chłopów pańszczyźnianych. Matryona pracuje w gospodarstwie za niewielkie lub żadne wynagrodzenie. Pewnej nocy, pomagając innym, ginie potrącona przez pociąg. Jej postać została opisana jako "jedyna prawdziwa chrześcijanka (i) jedyna prawdziwa komunistka", a jej śmierć symbolizuje męczeństwo Rosji.

Non-fiction

• Archipelag Gułag (trzy tomy, 1973-78)

Historia całego procesu tworzenia i zarządzania państwem policyjnym w Związku Radzieckim. W Związku Radzieckim krążyła w formie samizdatu (wydawnictwa podziemnego) aż do oficjalnego wydania w 1989 roku. Po rozpadzie Związku Radzieckiego i powstaniu Federacji Rosyjskiej Archipelag Gułag stał się lekturą obowiązkową w rosyjskich szkołach średnich. Archipelag Gułag (jego rosyjski tytuł) jest zarówno rymem, jak i metaforą używaną w całym dziele. Słowo archipelag opisuje system obozów pracy rozsianych po ogromnym terytorium Związku Radzieckiego jako rozległy łańcuch wysp, znanych tylko tym, którym dane było je odwiedzić.

Powiązane strony

• Lista laureatów Nagrody Nobla według krajów
• Lista historyków według kontynentów