Wacław Niżyński
Vaslav Nijinsky (Kijów, Ukraina, 12 marca 1890 - Londyn, Anglia, 8 kwietnia 1950) był najsłynniejszym tancerzem baletowym początku XX wieku i ważnym choreografem. Urodził się z polskich rodziców, z których oboje byli tancerzami.
Niżyński słynął z umiejętności tanecznych i z tego, że potrafił oddać charakter granej przez siebie roli. Potrafił tańczyć en pointe, co było rzadką umiejętnością wśród męskich tancerzy w tamtych czasach. Legendarna była jego zdolność do wykonywania skoków pozornie zaprzeczających grawitacji. Balerina i choreografka Bronisława Niżyńska była jego siostrą. Oboje tańczyli w Imperial Ballet w Teatrze Maryjskim, a później w Baletach Rosyjskich Siergieja Diagilewa.
Niżyński i Anna Pawłowa w "Pawilonie Armidy
Niżyński w L'Aprés Midi d'un Faune: rysunek Barbier, 1913.
Nagrobek Vaslava Nijinsky'ego w Cimetière de Montmartre w Paryżu. Pomnik, podarowany przez Serge'a Lifara, przedstawia Niżyńskiego jako lalkę Petrouchkę.
Imperial Ballet
W 1900 r. Niżyński wstąpił do Cesarskiej Szkoły Baletowej w Petersburgu, gdzie uczył się pod kierunkiem wielkich trenerów, takich jak Enrico Cecchetti. W wieku 18 lat otrzymał liczne propozycje. W 1910 roku primabalerina zespołu, Mathilde Kschessinska, wybrała Niżyńskiego, by zatańczył we wznowieniu Talizmanu Mariusa Petipy. W roli Boga Wiatru Vayou Niżyński wywołał sensację.
Ogromnym sukcesem był jego występ w Śpiącej królewnie (muzyka Czajkowskiego). W 1910 roku wystąpił w Giselle, a także w baletach Fokine'a Karnawał i Szeherezada (na podstawie suity orkiestrowej Rimskiego-Korsakowa). Jego współpraca z Tamarą Karsawiną w Teatrze Maryjskim była wysoko oceniana: nazywano ich "najbardziej wzorowymi artystami tamtych czasów".
Punktem zwrotnym dla Niżyńskiego było jego spotkanie z Siergiejem Diagilewem. Diagilew był znanym przedsiębiorcą (organizatorem) wystaw baletowych i artystycznych, który promował rosyjską sztukę wizualną i muzyczną za granicą. Od tego momentu Diagilew kierował i zarządzał karierą Niżyńskiego, a oni sami zostali kochankami.
Les Ballets Russes
W 1909 roku Diagilew zabrał do Paryża zespół gwiazd rosyjskiej opery i baletu, z udziałem Niżyńskiego i Anny Pawłowej. Sezon barwnych rosyjskich baletów i oper, dzieł w większości nowych dla Zachodu, okazał się wielkim sukcesem. Doprowadził on Diagilewa do stworzenia słynnego zespołu Les Ballets Russes z choreografem Michelem Fokine i projektantem Léonem Bakstem. Paryskie sezony Ballets Russes były artystyczną i społeczną sensacją; wyznaczały trendy w sztuce, tańcu, muzyce i modzie na następną dekadę.
Niżyński układał również choreografie do baletów. Były one awangardowe i kontrowersyjne. Jego balety to L'après-midi d'un faune (Popołudnie fauna, na podstawie muzyki Claude'a Debussy'ego) (1912), Święto wiosny (1913), Jeux (1913) i Till Eulanspiegel (1916).
W Święcie wiosny (Le Sacre du Printemps) z muzyką Strawińskiego (1913) Niżyński stworzył choreografię, która wykraczała poza granice tradycyjnego baletu. Po raz pierwszy widzowie mieli okazję zobaczyć taniec nowoczesny. Kanciaste ruchy wyrażały sedno radykalnie nowoczesnej partytury Strawińskiego. Muzyka i taniec wywołały gwałtowne reakcje w Théâtre de Champs-Élysées, gdy miały swoją premierę w Paryżu. Zarówno muzyka, jak i taniec były przełomowymi momentami w modernizmie.
Małżeństwo i rozpad
W 1913 roku Balety Rosyjskie odbyły tournée po Ameryce Południowej. Diagilew nie odbył tej podróży z powodu lęku przed podróżami morskimi. Uwolniony od nadzoru Diagilewa, Niżyński poznał węgierską hrabinę Romolę de Pulszky. W końcu udało jej się zdobyć jego względy. Pobrali się w Buenos Aires, a później urodziła im się córka Kyra. Po powrocie zespołu do Europy Diagilew wpadł w szał i zwolnił Niżyńskiego.
W czasie I wojny światowej Niżyński był internowany na Węgrzech. Diagilewowi udało się go wyciągnąć na tournée po Ameryce Północnej w 1916 roku. W tym czasie Niżyński ułożył choreografię i zatańczył główną rolę w Till Eulenspiegel. Mniej więcej w tym czasie członkowie zespołu zauważyli oznaki jego schizofrenii. W 1919 roku przeszedł załamanie nerwowe i jego kariera dobiegła końca. Zdiagnozowano u niego schizofrenię i żona zabrała go do Szwajcarii. Resztę życia spędził w szpitalach psychiatrycznych i przytułkach, podczas gdy jego rodzina podróżowała po Europie. Nigdy już nie zatańczył.
Powiązane strony
- Modernizm
Pytania i odpowiedzi
P: Kim był Vaslav Nijinsky?
O: Vaslav Nijinsky był słynnym męskim tancerzem baletowym początku XX wieku i ważnym choreografem. Urodził się w Polsce, a jego rodzice byli tancerzami.
P: Z czego słynął Niżyński?
O: Niżyński był znany ze swoich umiejętności tanecznych i zdolności do pokazania charakteru roli, którą grał. Potrafił tańczyć en pointe, co w tamtych czasach było rzadkością wśród męskich tancerzy. Jego zdolność do wykonywania pozornie zaprzeczających grawitacji skoków była legendarna.
P: Jaki zawód wykonywali rodzice Niżyńskiego?
O: Rodzice Niżyńskiego byli tancerzami.
P: Czy Niżyński był jedynym sławnym tancerzem w swojej rodzinie?
O: Nie, siostra Niżyńskiego Bronisława Niżyńska również była słynną baletnicą i choreografką.
P: Gdzie tańczyli Niżyński i jego siostra?
O: Niżyński i jego siostra tańczyli dla Imperial Ballet w Teatrze Maryjskim, a później dla Ballets Russes Serge'a Diagilewa.
P: Jakiej narodowości był Niżyński?
O: Niżyński urodził się w Kijowie na Ukrainie, a jego rodzice byli Polakami.
P: Kiedy i gdzie zmarł Niżyński?
O: Niżyński zmarł 8 kwietnia 1950 roku w Londynie, w Anglii.
