Coppélia
Coppélia ou La fille aux yeux d'e-mail (Angielski: Coppélia lub Dziewczyna z Emalia Oczy) jest prawdopodobnie najbardziej znanym i najczęściej wykonywanym baletem komediowym na świecie. Arthur Saint-Léon i Charles Nuitter oparli balet na baśni E.T.A. Hoffmanna z 1816 roku Der Sandmann (j. ang.: The Sandman). Muzykę napisał LéoDelibes. Saint-Léon stworzył choreografię do baletu.
Akcja baletu rozgrywa się w polskiej wsi dawno temu. Swanhilda i Frantz są kochankami. Swanhilda myśli, że Frantz jest zakochany w Coppélii, dziwnej dziewczynie w domu lalkarza o imieniu Dr. Coppélius. Swanhilda odkrywa, że Coppélia jest lalką. Dr Coppélius próbuje przywrócić lalkę do życia używając siły życiowej Frantza. Swanhilda ratuje życie swojej ukochanej, a ta dwójka żyje długo i szczęśliwie.
Coppélia była na próbie przez trzy lata. Miała wiele kłopotów. Jeden z nich polegał na znalezieniu odpowiedniej tancerki do przedstawienia Swanhildy. Szesnastoletnia Giuseppina Bozzacchi została w końcu wybrana. Frantza grała Eugenie Fiocre. Po raz pierwszy balet został wykonany 25 maja 1870 roku w Théâtre Impérial de l´Opéra w Paryżu. Coppélia odniosła wielki sukces. Wystawiano go na całym świecie.
Opowieść o balecie
Akt I. Coppélia znajduje się w małej wiosce w Polsce pod koniec XVIII wieku. Swanhilda i Frantz to młodzi chłopi. Oni są kochankami. Frantz jednak flirtuje z Coppélią, dziwną dziewczyną w ciemnym domu lalkarza o imieniu Dr. Coppélius. Swanhilda jest zdenerwowana zachowaniem swojej ukochanej.
Pewnego wieczoru, Dr. Coppélius wychodzi z domu. Upuszcza swój klucz na ulicę. Swanhilda znajduje klucz. Otwiera jego drzwi i wchodzi do domu ze swoimi dziewczynami. Frantz spokojnie wchodzi na ulicę. Stawia drabinę przy oknie domu. Coppelius wraca i przegania Frantza.
Akt II. Swanhilda i jej dziewczyny badają pracownię doktora Coppéliusa. Jest wypełniona lalkami naturalnej wielkości. Swanhilda odkrywa, że Coppélia jest również lalką. Coppélius wchodzi i przegania dziewczynki. Swanhilda się ukrywa. Frantz wspina się przez okno. Coppélius wita go. Potrzebuje ludzkiej ofiary, by przywrócić Coppelię do życia.
Coppélius podaj Frantzowi kieliszek wina. Chłopiec zasypia. Lalkarz wykonuje magiczne zaklęcie. Próbuje ożywić Coppéliusa za pomocą siły życiowej Frantza. Swanhilda udaje Coppélię. Niszczy pracownię, i ratuje życie Frantza. Coppélius mdleje, gdy ukochane uciekają.
Akt III. Błogosławiony jest nowy dzwon kościelny. Swanhilda i Frantz (i inne pary) zamierzają się pobrać. Wszyscy otrzymali posag od Pana Dworu. Wchodzi dr Coppélius. Jest wściekły. Chce, żeby mu zapłacono za szkody wyrządzone w jego pracowni. Swanhilda oferuje jej posag.
Pan Dworu pozwala Swanhildzie zachować swój posag. Zgadza się zapłacić za szkody. Para wchodzi do kaplicy. Uroczystości zaczynają się od "Tańca Godzin". Świt, dzień, godzina modlitwy i inne tańce są wykonywane. Pary małżeńskie wracają. Wszyscy się cieszą.
Bajka do baletu
Do ciemnej bajki Hoffmanna wprowadzono kilka zmian, gdy została ona dostosowana do jasnej i gejowskiej Coppélii. Na przykład w bajce Hoffmanna lalka ożywa dzięki sile życiowej bohatera. W balecie jednak lalka pozostaje lalką. Próba ożywienia lalki przez Coppéliusa jest udaremniana przez Swanhildę.
W innym przypadku, bohater Hoffmanna widzi lalkę w wizji. Następnie spada z wieży, aż do swojej śmierci. Bohater Coppélia zostaje jednak uratowany przez swoją ukochaną. Szczęśliwe zakończenie zastępuje tragiczne zakończenie.
Projektanci baletu wybrali tylko doktora Koppeliusza, lalkę naturalnej wielkości, a młody człowiek rozdarty pomiędzy swoją atrakcyjnością do lalki a miłością do ludzkiej ukochanej osoby za ich adaptację. Akcja toczy się w prostej wiejskiej wiosce. Hoffmann osadził swoją historię w "filozoficznie zorientowanym społeczeństwie mieszczańskim" z początku XIX wieku.
Duch Coppélii jest lekki i gejowski. Historia baletu jest prosta. Jego fantastyczne akcenty, takie jak lalkarka i jego warsztat, sprawiają, że Coppélia, według Lincolna Kirsteina, "jest drobiazgiem, który wydaje się szczególnie atrakcyjny dla dzieci".
E. T. A. Hoffmann przed 1819 r.
Rozwój baletu
Coppélia jest jednym z wielu (jeśli nie pierwszym) baletów o powołaniu lalki do życia. Charles Nuitter rozpoczął pracę nad librettem pod koniec 1866 lub na początku 1867 roku. Miał na myśli młodą tancerkę o imieniu Léontine Beaugrand w roli Swanhildy. Delibes przystąpił do pisania muzyki.
Próby się zaczęły. Reżyser Opery chciał, aby gwiazda o znanym nazwisku przedstawiła bohaterkę baletu, Swanhildę. Beaugrand była uroczą, młodą tancerką, ale jej kariera dopiero się zaczynała. Nie miała jeszcze takiej nazwy, która przyciągałaby baletowiczów do teatru.
Adèle Grantzow, niemiecka baletnica tańcząca w Teatrze Bolszoj w Moskwie, została wynajęta do odegrania Swanhildy. Saint-Léon pracował w tym czasie między Francją a Rosją. Nie mógł całkowicie poświęcić się Coppélii. W związku z tym przez trzy lata odbywały się próby baletu.
Coppélia straciła swoją gwiazdę, kiedy Grantzow został ranny. Wróciła do Rosji. Beaugrand został ponownie przekazany za część Swanhildy. Giuseppina Bozzacchi była szesnastoletnią tancerką w zespole. To ona została wybrana do roli Swanhildy.
Adèle Grantzow, 1877 r.
Pierwsze przedstawienie
Po raz pierwszy Coppélia została wykonana 25 maja 1870 roku w Théâtre Impérial de l'Opéra. Giuseppina Bozzacchi grała Swanhildę. Eugénie Fiocre grał Frantza. Francois-Édouard Dauty sportretował doktora Koppeliusza. Jako Coppélia użyto prawdziwej mechanicznej lalki. Ponieważ kobieta grała Frantza, pas de deux dla Swanhildy i Frantza nie był możliwy. Mimo to, balet okazał się wielkim sukcesem.
Bozzacchi zatańczył osiemnaście przedstawień baletu przed zamknięciem teatru z powodu wojny francusko-pruskiej. Zmarła na gorączkę podczas oblężenia Paryża w dniu swoich siedemnastych urodzin, 23 listopada 1870 roku.
Kiedy teatry zostały ponownie otwarte w 1871 roku, Beaugrand z wielkim powodzeniem zagrał Swanhildę. Rolę Frantza ponownie zagrała kobieta w męskim stroju. Frantz do lat 50. pełnił rolę parodii w Operze Paryskiej.
Muzyka
Coppélia była pierwszą partyturą baletową napisaną w całości przez Delibesa. Studiował u Adolfa Adolfa Adama. Adam był kompozytorem niezłomnego baletu romantycznego Giselle i pierwszym, który wykorzystał motywy przewodnie w balecie. Delibes, podobnie jak jego nauczyciel, wykorzystywał motywy przewodnie do identyfikacji osób i miejsc w Coppelii. Swanhilda ma walca, a Frantz ma dwa motywy przewodnie. Coppélius ma suchobrzmiący motyw, a lalka ma dziwnie brzmiący mały motyw. Tętniąca życiem muzyka identyfikuje wiejski plac. Złowroga muzyka identyfikuje warsztat Coppéliusa.
Delibes docenił muzykę ludową Europy Wschodniej. Napisał zarówno polski taniec zwany mazurkiem, jak i węgierski taniec zwany czardasem dla baletu. Czardy Delibesa były pierwszymi napisanymi do baletu. Inna muzyka etniczna w balecie to hiszpańskie bolero i szkocki jig. Frantz nie ma w oryginalnym balecie tańca solowego, ponieważ grała w nim kobieta. Pas de deux dla Frantza i Swanhildy nie był możliwy z tego samego powodu. Pas de deux teraz w balecie był dodatkiem Mariusa Petipa. Umieścił on pas de deux w balecie, gdy przeorganizował muzykę do swojej petersburskiej inscenizacji z 1884 roku.
Lincoln Kirstein opisuje muzykę jako "sprężystą" i "najtrwalszą od czasów Giselle Adama". Muzyka taneczna stała się "nędznym sługą" tańca, wskazuje Kirstein, aż do kolorowej, zróżnicowanej rytmicznie i bogato orkiestrowanej Coppélii Delibesa. Podczas gdy muzyka ta niewiele zmieniła sam projekt tańca, pisze Kirstein, stanowi ona kryterium dla przyszłej muzyki baletowej.
Delibes, data nieznana
Recenzje
Krytyk Le Figaro napisał 28 maja 1870 r.: "M. Léo Delibes skomponował dla trzech scen Coppélii wybitną, pikantną i barwną partyturę, doskonale zinstrumentowaną ... Bardzo trudno jest pisać na nogi z odrobiną artyzmu, smaku i stylu. Na przykład, balety takie jak Giselle nie są improwizowane przez tuzin. M. Delibes uniknął tego, co powszechne w utworze, w którym ma wszelkie prawo do sukcesu."
Krytyk Le Ménestrel napisał o Bozzacchim 29 maja 1870 r.: "Tytuł cudownego dziecka powinien być wymyślony dla niej, gdyby nie było ono nadużywane w tak wielu innych przypadkach; choć ma zaledwie piętnaście lat, jest już bardzo zręczną tancerką, co naszym zdaniem jest jeszcze lepsze, jest zgrabną i dowcipną aktorką; dodajmy do tego dobrze proporcje, delikatne małe ciałko, i że uczciwie oferuje najładniejsze cechy na świecie. Jeśli spełni wszystkie swoje pierwsze obietnice, będzie siłą w swoim zawodzie".
Pozostałe występy
Francja
Coppelia była, i nadal jest, bardzo popularna. Paryski Balet Opery wykonał Coppelię 711 razy w ciągu 90 lat. W 1996 roku Patrice Bart stworzył nową wersję baletu. Wrócił do bajki Hoffmanna. Wniósł do postaci baletowych pewną głębię psychologiczną. Do swojej nowej wersji wprowadził nawet jedną z oryginalnych postaci Hoffmanna, profesora Spalanzaniego. Bart wykorzystał także muzykę z oper Delibesa Le Roi l'a dit i Lakmé.
Anglia
Po raz pierwszy Coppélia została wystawiona w Anglii w Empire Theatre w Londynie 14 maja 1906 roku. Adeline Genée tańczyła Swanhildę. Balet królewski po raz pierwszy wystawił Coppélię w 1933 roku. Była to wersja Mikołaja Siergiejewa oparta na XIX-wiecznej rewizji Lwa Iwanowa i Enrico Cecchettiego. Dame Ninette de Valois tańczyła Swanildę w wersji Sergiejewa z 1933 roku. W 1954 roku de Valois stworzyła własną wersję na podstawie rosyjskiej wersji Coppélii.
Rosja
Coppélia została po raz pierwszy wykonana w Rosji w 1884 roku. Marius Petipa zaadaptował do tej produkcji oryginalną choreografię. W 2009 roku Siergiej Wikharew zrekonstruował Coppelię do Baletu Bolszojowego z płyt Teatru Maryjskiego z 1894 roku. Ta wersja zawierała nowe projekty i 24 tancerzy w "Tańcu godzin". Wersja Vikhareva została wystawiona w Londynie w 2010 roku w ramach letniej trasy koncertowej "Bolszoj".
Stany Zjednoczone
Po raz pierwszy Coppélia została wykonana w Stanach Zjednoczonych przez American Opera Company w Metropolitan Opera w Nowym Jorku 11 marca 1887 roku. Marie Giuri tańczyła Swanhildę, a Felicita Carossa Frantza. Anna Pavlova zadebiutowała w Stanach Zjednoczonych w roli Swanhildy w Metropolitan Opera 28 lutego 1910 roku. George Balanchine i Alexandra Danilova stworzyli choreografię do wersji Coppélii w 1974 roku. Ich spektakl wykorzystywał tradycyjną historię w dwóch pierwszych scenach, ale zrezygnowali z "Tańca godzin" w trzeciej scenie na rzecz ogólnego świętowania baletu.
Australia
Coppelia została po raz pierwszy wykonana w Australii w Melbourne w 1913 roku. Adeline Gennée i członkowie Cesarskiego Baletu Rosyjskiego wykonali balet w noc otwarcia ich australijskiego tournée. Ta wersja została wyprodukowana przez Alexandre Volonine'a i uzupełniona muzyką C.J.M. Glasera.
Pierwsza australijska produkcja miała swoją premierę w 1931 roku w Sydney w Australii. Spektakl ten został zaprojektowany i wystawiony przez Louise Lightfoot i wykonany przez Pierwszy Balet Australijski. Miłośnicy baletu australijskiego obejrzeli następnie selekcje z baletu, a także kompletne, pełnometrażowe produkcje zarówno australijskich, jak i zagranicznych firm w następnych dziesięcioleciach.
Chiny
Wersja Coppélia została wystawiona przez Balet Narodowy Chin w Pekinie w 2002 roku. Tańce do tej produkcji zostały zaprojektowane przez Par Isberg. Spektakl został otwarty w Teatrze Tianqiao 1 maja 2002 roku. Wang Qiming zagrał Coppélię. Przedstawienie było zbliżone do oryginału, ale historia została uproszczona i unowocześniona. Kostiumy obejmowały dżinsy dla mężczyzn i krótkie, obcisłe spódnice dla kobiet. Niektóre z kobiet tańczyły na wrotkach.
Adeline Genée jako Swanhilda
Pytania i odpowiedzi
P: Co to jest Coppélia lub La fille aux yeux d'email?
O: Coppélia ou La fille aux yeux d'email to balet komediowy, który jest uważany za najbardziej znany i najczęściej wykonywany na świecie.
P: Kto napisał opowiadanie, na podstawie którego powstała Coppélia?
O: Balet powstał na podstawie opowiadania E.T.A. Hoffmanna z 1816 roku "Piaskownica".
P: Kto napisał muzykę do baletu?
O: Muzykę do baletu napisał Léo Delibes.
P: Kto ułożył choreografię do baletu?
A: Choreografią do baletu zajął się Arthur Saint-Léon.
P: Jaka jest fabuła Coppélii?
O: Balet opowiada historię Swanhildy i Frantza, którzy są zakochani. Swanhilda wierzy, że Frantz jest zakochany w Coppélii, dziwnej dziewczynie z domu lalkarza o imieniu dr Coppélius. Swanhilda w końcu odkrywa, że Coppélia jest w rzeczywistości lalką, a doktor Coppélius próbuje ożywić lalkę siłą życiową Frantza. Swanhilda ratuje życie ukochanego i oboje żyją długo i szczęśliwie.
P: Kim byli aktorzy grający główne role w Coppélii?
O: Giuseppina Bozzacchi zagrała Swanhildę, a Eugenie Fiocre - Frantza.
P: Kiedy Coppélia została wystawiona po raz pierwszy?
O: Balet został wystawiony po raz pierwszy 25 maja 1870 roku w Théâtre Impérial de l´Opéra w Paryżu, we Francji.
