Juliusz Cezar

Wczesne życie

Juliusz Cezar urodził się we Włoszech około lipca 100 r. p.n.e. Dokładna data nie jest znana.

W wieku szesnastu lat był głową rodziny, ale wkrótce znalazł się w niebezpieczeństwie, gdy Lucjusz Korneliusz Sulla został rzymskim dyktatorem.

Sulla zabrał się za oczyszczanie Rzymu z jego wrogów. Setki osób zostało zabitych lub wygnanych, a Cezar znalazł się na tej liście. Rodzina jego matki błagała o jego życie; Sulla niechętnie się zgodził, ale pozbawił Cezara dziedzictwa. Od tej pory brak pieniędzy był jednym z głównych problemów w jego życiu. Cezar wstąpił do wojska i opuścił Rzym.

W drodze przez Morze Egejskie Cezar został porwany przez piratów i był przetrzymywany w niewoli. Przez cały czas niewoli zachowywał postawę wyższości. Gdy piraci zamierzali zażądać okupu w wysokości dwudziestu talentów srebra, nalegał, by zażądali pięćdziesięciu. ^p39 Po zapłaceniu okupu Cezar zebrał flotę, ścigał i schwytał piratów, a następnie uwięził ich. Kazał ich ukrzyżować z własnego upoważnienia, jak to obiecał będąc w niewoli - obietnicę, którą piraci wzięli za żart. Na znak pobłażliwości najpierw kazał poderżnąć im gardła. Wkrótce został ponownie wezwany do działań wojennych.

W drodze na górę

Po powrocie do Rzymu został wybrany na trybuna wojskowego, co było pierwszym krokiem do kariery politycznej. Został wybrany kwestorem na rok 69 p.n.e. W tym samym roku zmarła jego żona Kornelia. Po jej pogrzebie Cezar udał się na kwesturę do Hiszpanii. ^p100 Po powrocie w 67 r. ^p.n.e. ożenił się z Pompeją (wnuczką Sulli), z którą później się rozwiódł. W 63 r. p.n.e. ubiegał się o wybór na stanowisko Pontifex Maximus, najwyższego kapłana rzymskiej religii państwowej. Wystartował przeciwko dwóm potężnym senatorom; wszystkie strony oskarżały się o przekupstwo. Cezar wygrał pewnie, mimo większego doświadczenia i pozycji jego przeciwników.

Po zakończeniu pretury Cezar został wyznaczony do rządzenia rzymską Hiszpanią, ale wciąż miał spore długi i musiał spłacić swoich wierzycieli. Zwrócił się do Marka Licyniusza Krassusa, jednego z najbogatszych ludzi w Rzymie. W zamian za poparcie polityczne Krassus spłacił część długów Cezara i poręczył za inne. Cezar wyjechał do swojej prowincji jeszcze przed zakończeniem pretury. W Hiszpanii podbił dwa lokalne plemiona, został okrzyknięty przez swoich żołnierzy imperatorem i zakończył swoje rządy w wielkim poważaniu. Choć należał mu się "triumf" w Rzymie, chciał również kandydować na konsula, najwyższe stanowisko w Republice. Stojąc przed wyborem między triumfem a konsulatem, Cezar wybrał konsulat. Po wyborze został konsulem w 59 r. p.n.e.

Pierwszy Triumwirat

Cezar przejął władzę wraz z Gnejuszem PompejuszemMagnusem (Pompejuszem Wielkim) i Markiem Licyniuszem Krassusem. Ci trzej mężczyźni rządzili Rzymem i zostali nazwani Triumwiratem.

Cezar był pośrednikiem między Krassusem a Pompejuszem. Byli oni skłóceni od lat, ale Cezar próbował ich pogodzić. We trójkę mieli wystarczająco dużo pieniędzy i wpływów politycznych, by kontrolować sprawy publiczne. Ten nieformalny sojusz, znany jako Pierwszy Triumwirat (rządy trzech mężczyzn), został scementowany przez małżeństwo Pompejusza z córką Cezara, Julią. Cezar również ożenił się ponownie, tym razem z Kalpurnią, która była córką innego wpływowego senatora.

Cezar zaproponował ustawę o redystrybucji ziem publicznych na rzecz ubogich, którą to propozycję poparł Pompejusz, w razie potrzeby przy użyciu siły zbrojnej, oraz Krassus, czyniąc triumwirat publicznym. Pompejusz wypełnił miasto żołnierzami, a przeciwnicy triumwiratu przestraszyli się.

Wojna galijska Cezara

Za zgodą swoich partnerów Cezar został namiestnikiem Galii (Gaul). Galia to obszar, na którym znajdują się dzisiejsze północne Włochy, Szwajcaria i Francja.

Cezar był dowódcą legionów rzymskich w czasie wojny galijskiej. Wojna ta toczyła się po stronie galijskich klientów Rzymu przeciwko Germanom, którzy chcieli najechać Galię. Miała ona również na celu rozszerzenie kontroli Rzymu nad Galią. Podbój Galii przez Cezara rozszerzył terytorium Rzymu do Morza Północnego. W 55 r. p.n.e. przeprowadził pierwszą rzymską inwazję na Brytanię. O tej ośmioletniej wojnie Cezar napisał w książce De Bello Gallico ("O wojnach galijskich"). Książka ta, napisana po łacinie, jest ważną historyczną relacją.

Dzięki tym osiągnięciom zyskał wielką potęgę militarną i groziło mu zaćmienie Pompejusza. Równowaga sił została jeszcze bardziej zachwiana przez śmierć Krassusa w 53 r. p.n.e.

Wojna domowa Cezara

W 50 r. p.n.e. senat pod wodzą Pompejusza nakazał Cezarowi rozwiązanie armii i powrót do Rzymu, ponieważ jego kadencja jako gubernatora dobiegła końca. Cezar sądził, że będzie ścigany, jeśli wkroczy do Rzymu bez immunitetu przysługującego sędziemu. Pompejusz oskarżył Cezara o niesubordynację i zdradę.

Przekroczyć Rubikon

Cezar i jego armia zbliżyli się do Rzymu i przekroczyli Rubikon, płytką rzekę w północno-wschodnich Włoszech, w 49 r. p.n.e. Był to punkt, poza który żadna armia nie miała się posunąć. Był to punkt, za który nie wolno było przekroczyć żadnej armii. Rzeka wyznaczała granicę między Galią Cisalpińską na północy, a Italią właściwą na południu. Przekroczenie Rubikonu wywołało wojnę domową. Pompejusz, prawowity konsul, i jego przyjaciele uciekli z Rzymu, gdy zbliżała się armia Cezara.

Pompejuszowi udało się uciec, zanim Cezar zdołał go schwytać. Cezar postanowił udać się do Hiszpanii, pozostawiając Italię pod kontrolą Marka Antoniusza. Cezar odbył zdumiewający 27-dniowy marsz do Hiszpanii, gdzie pokonał poruczników Pompejusza. Następnie wrócił na wschód, by zmierzyć się z Pompejuszem w Grecji. Tam, w lipcu 48 r. p.n.e., pod Dyrrhachium Cezar ledwo uniknął katastrofalnej klęski. Następnie zdecydowanie pokonał Pompejusza w bitwie pod Pharsalus, później tego samego roku.

Nareszcie dyktator

W Rzymie Cezar został mianowany dyktatorem, a Marek Antoniusz jego wachmistrzem (drugim dowódcą). Cezar przewodniczył swojemu wyborowi na drugiego konsula, a następnie, po jedenastu dniach, zrezygnował z dyktatury.

Późno w 48 r. p.n.e. został ponownie mianowany dyktatorem, na roczną kadencję. Cezar ścigał Pompejusza do Egiptu, gdzie wkrótce został zamordowany. Cezar następnie zaangażował się w egipskiej wojny domowej między dzieckiem faraona i jego siostra, żona i królowa co-regent, Kleopatra. Być może w wyniku roli faraona w zabójstwie Pompejusza, Cezar stanął po stronie Kleopatry. Podobno płakał na widok głowy Pompejusza, którą faraon ofiarował mu w prezencie. W każdym razie Cezar pokonał siły faraona w 47 r. p.n.e. i ustanowił Kleopatrę władczynią.

Cezar i Kleopatra uczcili swoje zwycięstwo triumfalną procesją na Nilu wiosną 47 roku p.n.e. Królewskiej barce towarzyszyło 400 dodatkowych statków, zapoznając Cezara z luksusowym stylem życia egipskich faraonów. Cezar i Kleopatra nigdy się nie pobrali; prawo rzymskie uznawało małżeństwa tylko między dwoma obywatelami rzymskimi. Cezar kontynuował związek z Kleopatrą przez cały czas trwania jego ostatniego małżeństwa, które trwało 14 lat - w oczach Rzymian nie stanowiło to cudzołóstwa - i być może spłodził syna o imieniu Cezarion. Kleopatra odwiedzała Rzym przy wielu okazjach, zatrzymując się w willi Cezara, poza Rzymem, po drugiej stronie rzeki Tyber.

W 46 r. p.n.e. Cezar pokonał w Afryce Katona i resztki zwolenników Pompejusza. Następnie został mianowany dyktatorem na dziesięć lat. W ciągu dwóch lat dokonał licznych zmian w administracji rzymskiej, które miały na celu usprawnienie Republiki. Wiele z tych zmian miało na celu poprawę życia zwykłych ludzi. Jednym z przykładów, który przetrwał, była jego reforma kalendarza do obecnego formatu, z dniem przestępnym co cztery lata. W lutym 44 r. p.n.e., na miesiąc przed swoim zabójstwem, został mianowany dożywotnim dyktatorem.

Zamach

W Idy marcowe (15 marca; patrz kalendarz rzymski) 44 roku p.n.e. Cezar miał się stawić na posiedzeniu senatu. Marek Antoniusz, obawiając się najgorszego, poszedł odprowadzić Cezara. Spiskowcy spodziewali się tego i zorganizowali kogoś, kto miał go przechwycić.

Według Eutropiusza w zamachu uczestniczyło około sześćdziesięciu lub więcej mężczyzn. Został on ugodzony 23 razy. Jak podaje Suetoniusz, lekarz stwierdził później, że tylko jedna rana, druga w klatkę piersiową, była śmiertelna. Ostatnie słowa dyktatora nie są znane z całą pewnością i są przedmiotem sporów wśród naukowców i historyków. Wersja najbardziej znana w świecie anglojęzycznym to łacińskie zdanie Et tu, Brute? ("Ty też, Brutusie?"). W Juliuszu Cezarze Szekspira jest to pierwsza połowa wersu: "Et tu, Brute? To spadaj, Cezarze". Według Plutarcha, po zamachu Brutus wystąpił naprzód, jakby chciał coś powiedzieć do swoich kolegów senatorów; oni jednak uciekli z budynku. Brutus i jego towarzysze pomaszerowali następnie na Kapitol, wołając do swojego ukochanego miasta: "Mieszkańcy Rzymu, znów jesteśmy wolni!". Spotkała ich cisza, ponieważ obywatele Rzymu zamknęli się w domach, gdy tylko rozeszła się wieść o tym, co się wydarzyło.

Na forum ustawiono woskowy posąg Cezara, na którym widniały 23 rany kłute. Zgromadzony tam tłum wzniecił pożar, który poważnie uszkodził forum i sąsiednie budynki. W powstałym chaosie Marek Antoniusz, Oktawian (później August Cezar) i inni toczyli serię pięciu wojen domowych, które zakończyły się utworzeniem Imperium Rzymskiego.

Cesarstwo rzymskie i jego cesarze byli tak ważni w historii, że słowo Cezar było używane w niektórych krajach europejskich jako tytuł oznaczający cesarza, nawet długo po tym, jak imperium rzymskie przestało istnieć. Na przykład cesarz Niemiec był nazywany cesarzem aż do roku 1919 n.e., a cesarz Rosji był nazywany carem aż do roku 1917 n.e.

Cezar jako autor

Cezar był znaczącym autorem.

• Commentarii de Bello Gallico (Uwagi o wojnie galijskiej), kampanie w Galii i Bretanii podczas jego kadencji jako prokonsula; oraz
• Commentarii de Bello Civili (Komentarze do wojny domowej), wydarzenia z okresu wojny domowej aż do czasu bezpośrednio po śmierci Pompejusza w Egipcie.

Inne dzieła historycznie przypisywane Cezarowi, ale których autorstwo jest wątpliwe, to:

• De Bello Alexandrino (O wojnie aleksandryjskiej), kampania w Aleksandrii;
• De Bello Africo (O wojnie afrykańskiej), kampanie w Afryce Północnej; oraz
• De Bello Hispaniensi (O wojnie hiszpańskiej), kampanie na Półwyspie Iberyjskim.

Opowiadania te były pisane i publikowane co roku w trakcie lub tuż po zakończeniu kampanii, jako swego rodzaju "depesze z frontu". Pozornie proste i bezpośrednie w stylu - do tego stopnia, że Commentarii Cezara są powszechnie studiowane przez studentów pierwszego i drugiego roku łaciny - są w rzeczywistości dość wyrafinowane, skierowane do średniozamożnych czytelników pomniejszych arystokratów w Rzymie, Włoszech i na prowincji.

C. Julii Cæsaris quæ extant, 1678

Epilepsja

Na podstawie uwag Plutarcha uważa się czasem, że Cezar cierpiał na epilepsję. Współcześni badacze są podzieleni w tej kwestii. Bardziej pewne jest, że nękała go malaria, zwłaszcza podczas proskrypcji sullańskich w latach 80.

Cezar miał cztery udokumentowane epizody tego, co mogło być złożonymi napadami częściowymi. On może dodatkowo miał napady nieobecności (petit mal) w młodości. Najwcześniejsze relacje z tych napadów zostały wykonane przez biografa Suetoniusa, który urodził się po śmierci Cezara. Twierdzenie o epilepsji jest kontrowane wśród niektórych historyków medycyny przez twierdzenie o hipoglikemii. To może powodować ataki, które są trochę jak epilepsja.

W 2003 roku psychiatra Harbour F. Hodder opublikował to, co nazwał teorią "Kompleksu Cezara", twierdząc, że Cezar cierpiał na epilepsję płata skroniowego, i że objawy były czynnikiem w decyzji Cezara o rezygnacji z osobistego bezpieczeństwa w dniach poprzedzających jego zabójstwo.

Powiązane strony

• August Cezar
• Alea iacta est