Pompejusz

Wojna domowa i zabójstwa

Na początku Pompejusz powiedział, że może pokonać Cezara i wznieść armię jedynie tupiąc nogą na ziemi włoskiej, ale wiosną 49 r. p.n.e. Cezar przekroczył Rubikon, a jego legiony przetoczyły się przez półwysep. Pompejusz opuścił Rzym i zabrał swoje legiony na południe w kierunku Brundisium. Pompejusz zamierzał zbudować swoją armię, a na wschodzie prowadzić wojnę z Cezarem. Ani Pompejusz, ani Senat nie pomyśleli o zabraniu ze sobą ogromnego skarbu, prawdopodobnie myśląc, że Cezar nie ośmieliłby się wziąć go dla siebie. Został on pozostawiony w Świątyni Saturna, gdy Cezar i jego siły weszły do Rzymu.

Ledwo uciekający Cezar w Brundisium, Pompejusz przedostał się do Epirusa. Tam, podczas hiszpańskiej kampanii Cezara, Pompejusz zgromadził duże siły w Macedonii, z dziewięcioma legionami i kontyngentami rzymskich sojuszników na wschodzie. Jego flota kontrolowała Adriatyk. Mimo to Cezar zdołał przedostać się do Epiru w listopadzie 49 roku p.n.e. i zdobył Apolonię.

Pompejusz walczył z Cezarem w bitwie pod Dyrrhachium (48 p.n.e.), w której Cezar stracił 1000 mężczyzn, a Pompejusz 2000. Ponieważ nie udało mu się to w momencie przegranej Cezara, Pompejusz odrzucił szansę na zniszczenie znacznie mniejszej armii Cezara. Jak sam Cezar powiedział: "Dziś wróg wygrałby, gdyby miał dowódcę, który był zwycięzcą" (Plutarch, 65 lat).

Według Suetoniusa, to właśnie w tym momencie Cezar powiedział, że "ten człowiek (Pompejusz) nie wie, jak wygrać wojnę". Z Cezarem na plecach, konserwatyści pod wodzą Pompejusza uciekli do Grecji. Cezar i Pompejusz mieli swoje ostateczne zwycięstwo w bitwie pod Farsalusem w 48 r. p.n.e. Walki były gorzkie dla obu stron i choć od Pompejusza oczekiwano zwycięstwa, ze względu na przewagę liczebną, genialna taktyka i znakomite zdolności bojowe weteranów Cezara doprowadziły do zwycięstwa Cezara. Pompejusz poznał swoją żonę Cornelię i syna Sextusa Pompejusza na wyspie Mytilene. Następnie zastanawiał się, dokąd się udać. Pobiegł do Egiptu.

Po dotarciu do Egiptu, o losie Pompejusza zadecydowali doradcy młodego króla Ptolemeusza XIII. Podczas gdy Pompejusz czekał na morzu, spierali się oni o koszt zaoferowania mu schronienia u Cezara już w drodze do Egiptu; wygrał eunuch Pothinus. Według Plutarchy Korneliusz z niepokojem obserwował, jak Pompejusz wyruszył w małej łódce z kilkoma towarzyszami i udał się na przyjęcie powitalne na egipskim wybrzeżu. Gdy Pompejusz wysiadł z łodzi, został zadźgany nożem przez ludzi na rozkaz Pothinusa.

Pompejusz zmarł dzień po swoich 59-tych urodzinach. Jego ciało pozostało na brzegu, by zostać skremowane przez jego wiernego wolnego strzelca Filipa na zgniłych deskach łodzi rybackiej. Jego głowa i pieczęć zostały przedstawione Cezarowi, który, według Plutarchy, opłakiwał tę zniewagę wobec wielkości jego dawnego sprzymierzeńca. Cezar ukarał swoich zabójców i ich egipskich współsprzymierzeńców, uśmiercając zarówno Achillesa jak i Gotina. Prochy Pompejusza zostały ostatecznie zwrócone Kornelii, która zanosiła je do jego wiejskiego domu w pobliżu Alby.

Cassius Dio opisuje reakcje Cezara ze sceptycyzmem. Uważa on, że przyczyną upadku Pompejusza były raczej jego własne błędne osądy polityczne, a nie zdrada. W relacji Appiana z wojny domowej, Cezar ma odciętą głowę Pompejusza pochowany w Aleksandrii, w ziemi zarezerwowanej dla nowej świątyni dla bogini Nemezis. Do boskich funkcji Nemezis (~fate) należała kara pychy (dumy). Dla Pliniusza upokorzenie końca Pompejusza kontrastuje z jego ponadwymiarową głową portretową, obszytą perłami i niesioną w procesji podczas jego największego Triumfu.

Lot Pompejusza po Farsalusie , autorstwa Jeana Fouqueta