Kościół (budynek)

Historia budowli kościelnych

We wczesnych dniach chrześcijaństwa ludzie musieli oddawać cześć w tajemnicy. Kult chrześcijański nie był dozwolony w imperium rzymskim, więc chrześcijanie musieli spotykać się w sekretnym miejscu. Czasami spotykali się w domach ludzi lub stodołach, czasami spotykali się pod ziemią. Pierwsze miejsca, które zostały zbudowane dla kultu chrześcijańskiego były małymi kaplicami, które zostały wycięte w skale, gdzie ludzie mogli oddawać cześć nie będąc odkrytymi.

Po śmierci cesarza rzymskiego Konstantyna w 337 r. n.e. chrześcijanie mogli mieć budynki, w których mogli odprawiać nabożeństwa. Te pierwsze kościoły były zbudowane na planie podobnym do rzymskich bazylik. Plan ten został później wykorzystany w gotyckich katedrach i kościołach, które zostały zbudowane pod koniec średniowiecza.

Stary angielski kościół o architekturze saksońskiej (zaokrąglony koniec)


Kościół Aberlady koło Edynburga, Szkocja


Mały kościół w Ohio


Kościół Lindenberg, niedaleko Berlina, Niemcy, jest kościołem z XIII wieku.


Wnętrze transeptu katedry w Évora, Portugalia


Katedra w Speyer, największa istniejąca do dziś budowla romańska.


La Madeleine, Paryż jest jednym z głównych zabytków w Paryżu, Francja

Części kościoła

Architektura kościoła składa się z kilku części. Nie wszystkie kościoły będą miały wszystkie te części:

• Nawa jest główną częścią kościoła, w której siedzą wierni (ludzie, którzy przychodzą na nabożeństwa).
• Nawy są bocznymi częściami kościoła, które mogą przebiegać wzdłuż nawy głównej.
• Transept, jeśli istnieje, jest obszarem, który przecina nawę główną w pobliżu szczytu kościoła. Dzięki temu kościół ma kształt krzyża, który jest symbolem śmierci Jezusa na krzyżu.
• Prezbiterium prowadzi do ołtarza znajdującego się na szczycie kościoła. Ołtarz znajduje się w sanktuarium. Słowo "sanktuarium" oznacza "święte miejsce". W sanktuarium nie wolno było aresztować ludzi, więc byli oni bezpieczni. Ołtarz znajduje się zazwyczaj na wschodnim końcu kościoła. Ludzie w kościele siedzą twarzą do ołtarza. Mówimy, że kościół jest "zwrócony na wschód".
• Kościoły mają również wieżę lub wieżyczkę, zazwyczaj na zachodnim końcu. Jeśli kościół posiada transept, wieża może znajdować się powyżej środka transeptu.

W kościołach rzymskokatolickich zawsze przy wejściu do kościoła znajduje się stągiew (misa) z wodą święconą. Tradycja ta wzięła się stąd, że w rzymskich bazylikach przed wejściem znajdowała się fontanna do obmywania. Chrzcielnica jest misą, w której chrzci się ludzi (często niemowlęta). Znajduje się ona również w pobliżu wejścia do kościoła. Jest to symbol tego, że jest to powitanie ludzi w kościele chrześcijańskim.

Tradycyjnie w nawie głównej znajdują się długie ławki, na których siadają zgromadzeni. Są one nazywane ławkami. W niektórych kościołach ławki zostały zastąpione krzesłami, aby można je było przestawiać na różne okazje. W przedniej części nawy znajduje się ambona, z której ksiądz wygłasza kazania (te mowy nazywane są "kazaniami"). Znajduje się tam również mównica (przypominająca duży pulpit do nut), z której odczytywane są lekcje (czytania z Biblii).

Jeśli nawy boczne są wzdłuż, to będą tam filary, które podtrzymują dach. W dużych kościołach lub katedrach na szczycie tych filarów może znajdować się rząd małych łuków. Nazywa się to triforium. Nad triforium znajduje się clerestory, czyli rząd okien umieszczonych wysoko w ścianie kościoła.

Prezbiterium jest najświętszą częścią kościoła, dlatego też często jest oddzielone od nawy parawanem, który może być wykonany z drewna lub kamienia, a czasami z żelaza. Zgromadzeni widzą przez parawan. Na górze parawanu może znajdować się krzyż. Nazywa się to rood (wymawia się jak "rude") screen. Kapłani wspinali się po schodach na szczyt ekranu, aby czytać epistołę i ewangelię. Czasami ludzie śpiewali stamtąd.

Wewnątrz prezbiterium znajdują się ławki, na których zasiada chór. Są to tzw. stalle chóralne. Znajdują się one po obu stronach. Obie strony chóru siedzą naprzeciwko siebie. Członkowie chóru, którzy siedzą po lewej stronie (północnej) nazywani są "cantoris" (strona, na której siedzi "kantor"), a ci po prawej stronie (południowej) nazywani są "decani" (strona, na której siedzi diakon). W niektórych dużych kościołach lub katedrach siedzenia dla księży są podnoszone do góry. Górne części tych siedzeń, gdy są odchylone, nazywane są misericords (od łacińskiego słowa oznaczającego "miłosierdzie"). Dzieje się tak dlatego, że księża lub mnisi mogli się o nie oprzeć, gdy byli zmęczeni długim staniem.

Czasami w ścianach ekranu znajdują się otwory, przez które zgromadzeni mogą widzieć. Są to tzw. kałamarze. Jeśli w ścianie jest wnęka, nazywa się to aumbry. Jest to szafka na wino i chleb komunijny, które zostały konsekrowane przez księdza.

Ołtarz może znajdować się bezpośrednio na wschodnim krańcu kościoła, ale w większych kościołach lub katedrach jest on często znacznie bardziej wysunięty do przodu. W takim przypadku sam wschodni koniec nazywany jest apsydą. Czasami jest to oddzielna kaplica zwana "kaplicą Pani".

Kościoły na przestrzeni wieków

Konstrukcja kościołów zmieniała się na przestrzeni dziejów. Często kościoły były powiększane. Kiedy to się stało, może nastąpić mieszanka stylów architektonicznych. Style te różnią się znacznie w różnych krajach.

Kościoły angielskie

W kościołach angielskich istniało kilka różnych okresów architektonicznych:

• Okres saski (700-1050) to czas, kiedy kościoły były bardzo proste. Koniec kościoła (koniec sanktuarium) był często zaokrąglony. Niewiele z nich zachowało się do dziś, ponieważ w większości były wykonane z drewna.
• Okres normański (1050-1190) wywodzi się ze stylu zwanego romańskim, który był popularny w Europie. Łuki miały ornamenty, które nazywano "listwami". Wierzchołki filarów wyglądały jak poduszki, dlatego nazywano je "poduszkowymi kapitelami". Okna były wąskie i zaokrąglone u góry.
• Wczesna architektura angielska lub gotycka (1190-1280) nie była tak solidna i ciężka jak architektura normańska. Wieże były eleganckie i wysokie, jak wieża katedry w Salisbury.
• Dekorowany styl architektury (1280-1360) był popularny w czasie, gdy szalała dżuma (Czarna Śmierć) i jedna trzecia ludzi w Anglii zmarła. Z tego powodu nie budowano wtedy tak wiele. W tym czasie w kościołach wykonywano wiele kamiennych rzeźb.
• Styl prostopadłościenny (1360-1540) był bardzo okazały. Posiadał wiele prostych, wznoszących się linii i wachlarzowe sklepienia. Można go zobaczyć w Opactwie Westminsterskim i kaplicy King's College w Cambridge. Wiele kościołów, które można zobaczyć w Anglii, zostało zbudowanych w tym okresie.

W latach 1600 kościoły były budowane w różnych stylach. Często kopiowano niektóre z dawniejszych stylów. Po wielkim pożarze Londynu wiele nowych kościołów zostało zbudowanych przez architekta Sir Christophera Wrena. Były one zbudowane w stylu klasycznym. W późniejszych wiekach nadal budowano kościoły w tym stylu, ale również nadal używano stylu gotyckiego.

Współczesne kościoły często nie mają tradycyjnego kształtu krzyża. Zgromadzonym trudno jest widzieć i słyszeć, co dzieje się w prezbiterium. W nowoczesnych kościołach zgromadzenie, chór i księża są w bliższym kontakcie. Przykładem jest okrągły projekt kościoła Christ the Cornerstone w Milton Keynes. Nowoczesne kościoły są często prostsze, ale o cieplejszym charakterze niż kościoły gotyckie. Wiele z nich ma piękne okna z mozaiką szklaną. Katedra w Coventry jest słynnym przykładem nowoczesnego budynku kościelnego.

Powiązane strony

• Katedra
• Kaplica
• Chór (muzyka)