Zmierzch Cesarstwa Rzymskiego

Praca dyplomowa

Gibbon dał wyjaśnienie, dlaczego Imperium Rzymskie upadło.

Według Gibbona, Imperium Rzymskie ulegało najazdom barbarzyńców, ponieważ jego obywatele stopniowo tracili "cnotę obywatelską". Stali się słabi i do obrony Imperium wykorzystywali barbarzyńskich najemników, którzy następnie stali się tak liczni, że byli w stanie przejąć władzę nad Imperium.

Rzymianie, jak sądził, stali się niechętni do prowadzenia twardszego, "męskiego", wojskowego stylu życia. Ponadto Gibbon twierdził, że chrześcijaństwo stworzyło przekonanie o istnieniu lepszego życia po śmierci. Sprzyjało to obojętności na teraźniejszość wśród obywateli rzymskich i osłabiało ich chęć poświęcenia się dla Imperium. Uważał też, że pacyfizm hamował tradycyjnego rzymskiego ducha walki. Wreszcie, podobnie jak inni myśliciele oświeceniowi, Gibbon pogardzał średniowieczem jako "ciemnym wiekiem", naznaczonym przez kapłanów i zabobony. Uważał, że dopiero w epoce rozumu i racjonalnej myśli historia ludzkości będzie mogła wznowić swój rozwój.

Gibbon widzi w Gwardii Pretoriańskiej główny katalizator początkowego rozkładu i ostatecznego upadku imperium, ziarno zasiane przez Augusta na początku istnienia imperium. Przytacza powtarzające się przykłady nadużywania władzy przez Gwardię Pretoriańską, co przyniosło katastrofalne skutki, w tym liczne przypadki zabójstw cesarskich i nieustanne żądania zwiększenia żołdu.

Poglądy na chrześcijaństwo

W tomie I, a zwłaszcza w rozdziałach XV i XVI, Gibbon rzucił wyzwanie historii Kościoła. Oszacował znacznie mniejszą liczbę chrześcijańskich męczenników, niż wcześniej sądzono. Rzadko wcześniej kwestionowano kościelną wersję wczesnej historii. Dla Gibbona jednak pisma kościelne były źródłami drugorzędnymi. Odrzucał je na rzecz źródeł pierwotnych z okresu, o którym pisał. Jest to jeden z powodów, dla których Gibbon jest nazywany "pierwszym nowoczesnym historykiem".

Główna teoria Gibbona głosiła, że chrześcijaństwo było głównym czynnikiem upadku Imperium.

"Wprowadzenie, a przynajmniej nadużywanie chrześcijaństwa, miało pewien wpływ na schyłek i upadek imperium rzymskiego. Duchowieństwo z powodzeniem głosiło doktryny cierpliwości i uległości; aktywne cnoty społeczne zostały zniechęcone; a ostatnie pozostałości ducha wojskowego zostały pogrzebane w klasztorach".

I, bardziej ogólnie:

"Różne sposoby kultu, które panowały w świecie rzymskim, wszystkie były uważane przez lud za równie prawdziwe; przez filozofów za równie fałszywe; a przez magistrat za równie pożyteczne". (tom 1, rozdział 1)

Późniejsi historycy w większości nie zgadzali się z Gibbonem. Dziś historycy analizują raczej czynniki ekonomiczne i militarne, które przyczyniły się do upadku Rzymu.