Biblioteka Aleksandryjska

Jego zniszczenie

Plutarch (AD 46-120) napisał, że podczas wizyty w Aleksandrii w 48 r. p.n.e. Juliusz Cezar mógł przypadkowo spalić bibliotekę, gdy podpalił własne statki, by udaremnić próbę Achillesa ograniczenia jego możliwości komunikowania się drogą morską. Według relacji Plutarcha, ogień ten rozprzestrzenił się na doki, a następnie na bibliotekę.

Ta wersja wydarzeń nie znajduje jednak potwierdzenia we współczesnych relacjach z wizyty Cezara. W rzeczywistości udało się ustalić, że fragmenty jego kolekcji zostały częściowo zniszczone przy kilku okazjach przed i po I wieku p.n.e. Współczesny pogląd przypisuje zniszczenie koptyjskiemu chrześcijańskiemu arcybiskupowi Teofilowi z Aleksandrii w 391 r., który wezwał do zniszczenia Serapeum - biblioteki córki i świątyni boga Serapisa.

Biblioteka jako instytucja badawcza

Według najwcześniejszych źródeł biblioteka została zorganizowana przez Demetriusza z Faleronu, ucznia Arystotelesa, za panowania Ptolemeusza I Sotera (ok. 367 p.n.e.-ok. 283 p.n.e.).

Biblioteka składała się z peripatos (spaceru), ogrodów, pomieszczenia do wspólnego spożywania posiłków, czytelni, sal wykładowych i sal konferencyjnych. Dokładny układ nie jest jednak znany. Wpływ tego modelu można dostrzec do dziś w rozplanowaniu kampusów uniwersyteckich. Wiadomo, że sama biblioteka posiadała dział nabywania (być może zbudowany w pobliżu stosów, lub dla celów użytkowych bliżej portu), oraz dział katalogowania. W sali znajdowały się półki na kolekcje zwojów (jako że książki były w tym czasie na zwojach papirusowych), znane jako bibliothekai (βιβλιοθῆκαι). Podobno w ścianie nad półkami wyryto słynny napis: Miejsce uleczenia duszy.

Była to pierwsza znana biblioteka, która zgromadziła poważny zbiór książek spoza granic swojego kraju. Biblioteka miała za zadanie zebrać całą wiedzę świata. Dokonała tego poprzez agresywne i dobrze finansowane królewskie zlecenie, obejmujące wyprawy na targi książki na Rodos i w Atenach oraz politykę ściągania książek z każdego statku, który przybił do portu. Zachowywali oryginalne teksty i robili kopie, by odesłać je właścicielom. Aleksandria, dzięki stworzonemu przez człowieka dwukierunkowemu portowi łączącemu kontynent z wyspą Faros, przyjmowała handel ze Wschodu i Zachodu i wkrótce stała się międzynarodowym centrum handlowym, a także wiodącym producentem papirusu, a wkrótce także książek.

Biblioteka była również domem dla wielu międzynarodowych uczonych. Biblioteka zapełniała swoje stosy nowymi dziełami z dziedziny matematyki, astronomii, fizyki, historii naturalnej i innych dziedzin. To właśnie w Bibliotece Aleksandryjskiej po raz pierwszy wymyślono i zastosowano w praktyce metodę naukową, a jej empiryczne standardy zastosowano w poważnej krytyce tekstowej. Ponieważ ten sam tekst często występował w kilku różnych wersjach, porównawcza krytyka tekstowa miała kluczowe znaczenie dla zapewnienia ich poprawności. Raz ustalone kopie były następnie wykonywane dla uczonych, rodzin królewskich i bogatych bibliofilów z całego świata, a handel ten przynosił bibliotece dochody. Redaktorzy Biblioteki Aleksandryjskiej są szczególnie znani ze swojej pracy nad tekstami homeryckimi. Najsłynniejsi z nich pełnili zazwyczaj także funkcję głównego bibliotekarza. Należeli do nich między innymi,

• Zenodotus (początek III w. p.n.e.)
• Kallimachus, (początek III w. p.n.e.), pierwszy bibliograf i twórca Pinakes - pierwszego katalogu bibliotecznego.
• Apolloniusz z Rodos (połowa III w. p.n.e.)
• Eratostenes (koniec III w. p.n.e.)
• Arystofanes z Bizancjum (początek II w. p.n.e.)
• Arystarch z Samotraki (koniec II w. p.n.e.).
• Euklides.

Zbiory biblioteki, słynne już w świecie starożytnym, stały się jeszcze bardziej bogate w późniejszych latach. Zwoje papirusowe stanowiły część kolekcji, a chociaż pergaminowe kody były używane głównie jako bardziej zaawansowany materiał piśmienniczy po 300 r. p.n.e.

Jeden fragment pisma mógł zajmować kilka zwojów. Mówi się, że król Ptolemeusz II Filadelf (309-246 p.n.e.) wyznaczył 500 000 zwojów jako cel dla biblioteki. Marek Antoniusz podobno dał Kleopatrze ponad 200 000 zwojów (wziętych z wielkiej biblioteki w Pergamum) do biblioteki jako prezent ślubny. Carl Sagan, w swojej serii Cosmos, twierdzi, że biblioteka zawierała prawie milion zwojów, choć inni eksperci szacują mniejszą liczbę. Nie zachował się żaden indeks biblioteki, nie można więc z całą pewnością stwierdzić, jak duża i jak różnorodna mogła być jej kolekcja.

Być może przesadzona historia dotyczy tego, w jaki sposób zbiory biblioteki rozrosły się do tak dużych rozmiarów. Na mocy dekretu Ptolemeusza III Egipskiego wszyscy odwiedzający miasto musieli oddać wszystkie książki i zwoje. Urzędowi skrybowie szybko kopiowali te pisma, niektóre kopie okazały się tak dokładne, że oryginały umieszczono w bibliotece, a kopie dostarczono niczego nie podejrzewającym właścicielom. Proces ten pomógł również stworzyć rezerwuar książek w stosunkowo nowym mieście.

Według Galena, Ptolemeusz III poprosił Ateńczyków o pozwolenie na wypożyczenie oryginalnych skryptów Ajschylosa, Sofoklesa i Eurypidesa, za co Ateńczycy zażądali ogromnej sumy piętnastu talentów jako gwarancji. Ptolemeusz szczęśliwie uiścił opłatę, ale oryginalne skrypty zatrzymał dla biblioteki.

Bibliotheca Alexandrina została otwarta w 2002 r. w miejscu starej biblioteki.

Starożytna Biblioteka Aleksandryjska.

Powiązane strony

• Bibliotheca Alexandrina