Palestra (starożytna Grecja)

Co to była palaestra?

Palaestra była budynkiem w starożytnej Grecji, w którym uczono i ćwiczono zapasy. Słowo palaestra wywodzi się od greckiego słowa pale, które oznacza zapasy. Od szóstego wieku p.n.e. do końca ery cesarstwa rzymskiego w całej Grecji budowano palaestry. Najwcześniejsze z nich były własnością prywatną, ale już w V wieku p.n.e. zaczęto budować publiczne. Prawie każde greckie miasto miało co najmniej jedną palaestrę, a niektóre duże miasta miały ich kilka.

Palaestry często znajdowały się w pobliżu lub były dołączone do gimnazjów. Gimnazja pojawiły się prawdopodobnie po raz pierwszy w VI wieku p.n.e. Oba były często określane po prostu jako "gimnazjum". Grecki historyk, biograf i eseista Plutarch pisze, że palaestra służyła wyłącznie do uprawiania zapasów i pankrationu, sportu podobnego do zapasów, ale znacznie brutalniejszego. Boks był nauczany i praktykowany w sali gimnastycznej. Emerytowani atleci posiadali i prowadzili małe palaestry. Greccy mężczyźni w każdym wieku dołączali do palaestr. Starszy (stary) mężczyzna czasem miał swój własny palaestras.

Kolumnada w palaestrze w Olimpii

Projekt palaestry

Witruwiusz był rzymskim architektem, który żył w epoce Augusta. W swojej książce O architekturze przedstawił plan idealnego palaestra. Palaestra ta jest podobna do tej w Olimpii, w Grecji, gdzie odbywały się starożytne igrzyska olimpijskie. Palaestra Witruwiusza ma duży dziedziniec otwarty na niebo. Dziedziniec ten otoczony jest zadaszonymi kolumnadami.

Podwórze byłoby wypełnione dołami skammata, w których ćwiczyliby zapaśnicy i pankratiaci. Skamma ("wykopana część") była miejscem, w którym ziemia została przewrócona i pokryta grubą warstwą piasku, aby zapewnić zapaśnikom solidne podłoże. Ponieważ zapaśnicy mogli rywalizować w deszczową pogodę, w palaestrze były dwie skammy: sucha i mokra. Zapaśnicy nazywali błoto w mokrej skammie "woskiem pszczelim".

Zapaśnicy sami przerzucali ziemię i piasek za pomocą kilofa. Było to uważane za znaczące ćwiczenie, a kilof stał się symbolem zapasów w sztuce greckiej. Prawdopodobnie mokra skamma znajdowała się pod kolumnadami, aby zapobiec parowaniu. Greccy lekarze uważali, że mieszanka błota i oleju ma właściwości lecznicze, dlatego często stosowano ją w dołach.

Witruwiusz opisuje pojedyncze kolumnady po trzech stronach dziedzińca i podwójną kolumnadę po stronie północnej. Ta podwójna kolumnada miała chronić pomieszczenie za nią przed słońcem i deszczem. Palaestra była miejscem treningu ciała i umysłu. Tym pomieszczeniem był efebion. To tutaj młodzi mężczyźni (efebowie) otrzymywali instrukcje na temat kultury greckiej. Kamienne ławki były wmurowane w ściany.

Na prawo od efebionu Witruwiusz miałby trzy pomieszczenia: pokój na worki do wykrawania, pokój na pył i proszek oraz pokój do kąpieli. Na lewo od efebionu znajdowałby się pokój do przechowywania oleju, a także grupa pomieszczeń dla pieca i gorących kąpieli. Gorące kąpiele były rzymską koniecznością i nie zostały znalezione w Olimpii jednak. Mogło to wynikać z niedostatku wody w Olimpii. Łaźnie w Olimpii były proste, ale te w Delfach były duże i rozbudowane.

Witruwiusz nie wspomina o rozbieranej sali (apodyterion), ale z pewnością w każdej palaestrze byłaby przynajmniej jedna. Pale i pankration były uprawiane nago. Witruwiusz nie wspomina też o sali balowej (sphairisterion), którą posiadały niektóre palaestry. Nie wiadomo, czy pomieszczenie to służyło do gry w piłkę, przechowywania, czy ćwiczeń.

W deszczowe dni uczono i ćwiczono zapasy pod dwoma lub czterema zadaszonymi kolumnadami, które otaczały podwórze. Tuż obok tych kolumnad znajdowały się garderoby, pokoje kąpielowe, magazyny, pokoje do wykładów i spotkań z przyjaciółmi. W tych pomieszczeniach często odbywały się schadzki homoseksualne lub pederastyczne.

Hermes Enagonios ("Hermes Zawodów") przewodniczył palaestrze. Przedstawiano go na prostokątnym kawałku marmuru jako głowę i wzwiedzionego penisa. Hermes był bogiem zapasów i czasami mówi się, że jest ojcem Palaestry, bogini zapasów. W sztuce greckiej, herm często wskazuje, że scena jest palaestra. Posągi Apolla i Heraklesa również stały w palaestrze.

Palaestrze przewodniczył Herm. Pocieranie jego fallusa przynosiło szczęście. (Marmur; ok. 520 p.n.e.; 66 cm (25 ¾ cala); Narodowe Muzeum Archeologiczne, Ateny)