Morganukodont
Morganucodon to wczesny rodzaj ssakokształtnych. p79 Żył w późnym triasie górnym lub najwcześniejszej jurze. p299
W przeciwieństwie do wielu innych wczesnych ssaków, Morganucodon znany jest z obfitego i dobrze zachowanego materiału. Większość z nich pochodzi z Glamorgan w Walii (Morganucodon watsoni).
Według Kempa nie można stwierdzić, czy szczeliny skalne (pęknięcia), w których znaleziono szczątki, pochodzą z ostatniego triasu, czy też z najwcześniejszej jury. p142
Morganucodon po raz pierwszy pojawił się około 205 milionów lat temu. "Było to małe zwierzę o czaszce długości 2-3 cm i długości ciała około 10 cm [4 cale]. W ogólnym wyglądzie przypominał ryjówkę lub mysz". str143
Odnowienie M. watsoni
Dystrybucja
Skamieniałości znaleziono również w prowincji Yunnan w Chinach (Morganucodon oehleri), w różnych częściach Europy i Ameryki Północnej, a niektóre przynajmniej blisko spokrewnione zwierzęta (Megazostrodon) znane są z wykwintnych skamieniałości z AfrykiPołudniowej. str. 21/33, 174
Fizjologia
Z ich wielkości i zębów wynika, że mogły być owadożerne. p300 Niewielki rozmiar sugeruje jakiś rodzaj regulacji temperatury, co z kolei sugeruje izolację w postaci futra. Aktywność nocna u zwierzęcia tej wielkości praktycznie wymaga zwiększonej wewnętrznej produkcji ciepła. p124
Wielkość mózgu to kolejny czynnik. Jest pewne, że wczesne ssaki miały powiększone mózgi w stosunku do swoich rozmiarów. Wykazały to rekonstrukcje wielkości mózgu. Najwyraźniej wielkość mózgu u mezozoicznych ssaków mieściła się w dolnym zakresie wielkości mózgu żyjących ssaków. Jest to ogólny wzrost cztero- lub więcej razy w stosunku do objętości mózgów bazalnych amniotów. Bardzo prawdopodobne, że dotyczyło to rozwoju neocortex, "jednego z najbardziej uderzających cech wszystkich ssaków". p120
Czy to jest ssak?
Od dawna trwają kontrowersje, czy zaliczać go do ssaków, czy też nie. Niektórzy wolą zaliczyć go do szerszego kladu zwanego Mammaliaformes.
Morganucodon jest uważany za bardzo bazalnego (= prymitywnego). Jego dolna szczęka ma niektóre z kości występujących u przodków synapsydów w bardzo zredukowanej formie. Ssaki mają kość szczękową składającą się wyłącznie z kości zębowej.
U współczesnych ssaków kości te przeniosły się do ucha środkowego i stały się częścią kosteczek słuchowych jako młoteczek i siekacz. Morganucodon jest niezwykły, ponieważ oprócz tego, że nadal posiada prymitywny zawias, wyewoluował również pochodny zawias u ssaków, a więc ma podwójny staw szczękowy.
Jego wymiana zębów i deterministyczny wzrost, to cechy ssaków. p324/346 Wcześniejsze synapsydy wymieniają zęby przez całe życie, jak to czynią również zauropsydy. Jest to znane jako "polifodoncja", podczas gdy ssakom rosną tylko dwa komplety zębów, w "diphyodoncji".
Morganucodontidae i inne formy przejściowe miały oba rodzaje stawów szczękowych: zębowo-szczękowy (przedni) i stawowo-kwadratowy (tylny).
