Irlandzka Armia Republikańska

Oryginalna IRA

Irlandzka Armia Republikańska (irlandzki: Óglaigh na hÉireann) powstała z połączenia części Bractwa Irlandzkiego z milicją Irlandzkiej Armii Obywatelskiej po Powstaniu Wielkanocnym 1916 roku.

Po jednostronnym ogłoszeniu niepodległości przez parlament irlandzki w 1919 r., IRA kontynuowała wojnę przeciwko brytyjskiej okupacji w ramach tzw. irlandzkiej wojny o niepodległość. Zakończyła się ona w 1921 r. podpisaniem traktatu angielsko-irlandzkiego, który podzielił wyspę na Republikę Irlandii i Irlandię Północną. Podpisanie traktatu doprowadziło do rozłamu w IRA pomiędzy tymi, którzy byli przeciwni traktatowi, a tymi, którzy byli za jego przyjęciem. Doprowadziło to do bardzo gorzkiej wojny domowej, w której po różnych stronach stanęli dawni przyjaciele, a nawet członkowie rodzin. IRA przegrała wojnę domową, ale grupa nie zniknęła i nadal walczyła z Wielką Brytanią.

The Troubles

W latach 30-tych lewicowa grupa odniosła pewien sukces w przezwyciężeniu podziału między katolikami i protestantami w Irlandii Północnej^[]. Odmowa IRA-Leadership, do współpracy z tym kursem, doprowadziła do dalszego podziału. Frank Ryan poprowadził część Kongresu-grupy po Hiszpanii, gdzie są w hiszpańskiej wojnie domowej przeciwko generałowi Francisco Franco. ^[]

Brutalna akcja policji przeciwko ruchowi na rzecz praw obywatelskich w Irlandii Północnej oraz naloty lojalistycznych paramilitarystów w 1967 r. sprawiły, że IRA ponownie pojawiła się na mapie. W tym czasie i do końca lat 80-tych północnoirlandzcy katolicy znajdowali się w próżni prawnej i byli de facto bezbronni wobec kaprysów oficjalnych, wspieranych przez Wielką Brytanię nordir-protestanckich sił policyjnych i grup paramilitarnych^[]. Otwarta przemoc do morderstw, tortury, otwarte oskarżenia, zniesławienia i wykluczenie wykwalifikowanych szkoleń i urzędów publicznych były latami normalności dla północnoirlandzkich katolików^[]. IRA uzyskała poparcie dużej części ludności katolickiej i niemalże miała status "siły ochraniającej". Przemoc popierali także niektórzy Irlandczycy-Amerykanie.

W latach 60-tych, były różnice między wojskiem a Provisionals zorientowane raczej Marksistowskiej teorii zorientowanych urzędników. Spowodowało to 1969 do ponownego podziału na Provisional Irish Republican Army PIRA i "oficjalnej" grupy OIRA, który jest silny w ruchu praw obywatelskich zorientowanych. "Oficjalne" skrzydło IRA nigdy formalnie nie rozwiązało się, ale de facto od około 1980 roku nie ma już znaczenia. W ciągu 80 lat zmieniło się przywództwo Provisional IRA, zamiast weteranów z południa na młodszych działaczy z Irlandii Północnej na kluczowe stanowiska. Na czele Sinn Féin stanął Gerry Adams, partia wyraźnie lewicowa. W 1993 r. zainicjował on wspólnie z socjaldemokratą Johnem Hume'em proces pokojowy, w sierpniu 1994 r. IRA zawarła jednostronne zawieszenie broni, co było warunkiem koniecznym do powstania Porozumienia Wielkopiątkowego. Pomimo zawieszenia broni, IRA pozostała aktywna, choć nie walczyła.

W ostatnim stanie wojny utrzymały się tylko dwie małe grupy odłamowe: Real IRA i Continuity IRA. Kiedy samochód atak bombowy grupy odłamowej, która nazywa się "Real IRA", w sierpniu 1998 roku, w Irlandii Północnej Omagh były w sumie 29 osób zabitych. W dniu 28 lipca 2005 r., koniec zbrojnych działań wojennych IRA. "Wszyscy IRA-żołnierze zostali poinstruowani, aby złożyć broń", czytamy w oświadczeniu z dni IRA, i kontynuował: "Wierzymy, że istnieje teraz alternatywna droga, (...) brytyjskie rządy w naszym kraju do końca. "W dniu 26 września 2005 r., całkowite rozbrojenie IRA przez szefa komisji rozbrojeniowej, kanadyjski generał John de Chastelain, ogłosił. Dwóch pastorów, jeden katolicki, drugi protestancki, było obecnych przy niszczeniu broni, nie pozwolono na zrobienie żadnych zdjęć ani nagrań wideo jako dowodu. W dniu 29 października 2005 r. Gerry Adams powiedział, że kampania IRA "wyraźnie dobiegła końca".