Międzynarodowy alfabet fonetyczny
Międzynarodowy Alfabet Fonetyczny (International Phonetic Alphabet - IPA) to system do zapisywania dźwięków. Został on stworzony przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Fonetyczne w 1886 roku, aby ludzie mogli zapisywać dźwięki języków w standardowy sposób. Lingwiści, nauczyciele języków obcych i tłumacze używają tego systemu, aby pokazać wymowę słów.
Wikipedia korzysta również z IPA, aby pokazać, jak należy wypowiadać pewne słowa. Większość symboli to litery w alfabecie łacińskim, lub jego odmiany. Na przykład podniebienie przybliżone (y we wczorajszym) pisze się za pomocą litery [j]. W IPA symbole mogą być pisane między ukośnikami (nazywane szeroką transkrypcją, np. "little" może być napisane jako /lɪtl/ ) lub w nawiasach kwadratowych (nazywane wąską transkrypcją, np. "little" może być napisane [lɪɾɫ], tak mówią konkretne grupy). Wąska transkrypcja jest bardziej precyzyjna niż szeroka.
IPA posiada symbole tylko dla dźwięków, które są używane normalnie w językach mówionych. Rozszerzony IPA jest używany do zapisywania innych dźwięków.
IPA jest czasami zmieniany, a symbole są dodawane lub zabierane. Obecnie w IPA znajduje się 107 różnych liter. Istnieją również 52 znaki, które są dodawane do liter, aby zmienić ich brzmienie. Znaki te są nazywane "diakrytykami".
Historia
W 1886 roku grupa nauczycieli języka francuskiego i brytyjskiego utworzyła Międzynarodowe Stowarzyszenie Fonetyczne. Początkowo nauczyciele ci używali alfabetu romskiego. Później zmienili alfabet, tak aby różne języki pisały te same dźwięki z tymi samymi literami.
Użycie alfabetu
IPA ma mieć jeden symbol dla każdego dźwięku. Oznacza to, że każda litera zawsze wydaje ten sam jeden dźwięk. To różni się od angielskiego. W języku angielskim, niektóre litery wydają wiele dźwięków. Na przykład, litera <x> w języku angielskim jest normalnie mówiona jako dwa dźwięki ([ks]), ale może również oznaczać [gz] lub [z].
Listy
Międzynarodowy Alfabet Fonetyczny posiada litery dla trzech rodzajów dźwięków: spółgłoski pulmoniczne, spółgłoski niepulmoniczne i samogłoski.
spółgłoski pulmoniczne
Dźwiękowe spółgłoski płucne powstają przez blokowanie powietrza pochodzącego z płuc. Większość spółgłosek (i wszystkie spółgłoski angielskie) jest pulmoniczna. Symbole dla tych dźwięków są ułożone w tabeli. Wiersze pokazują, w jaki sposób dźwięk jest wytwarzany, a kolumny pokazują, gdzie jest on wytwarzany.
|
| ||||||||||||||||||
| Miejsce wyartykułowania (Gdzie dźwięk jest wytwarzany) → | Labial | Coronal | Dorsal | Radykalny | Glottal | |||||||||||||
| Bilabial | Labiodental | Dental | Postalveolar | Retroflex | Palatal | Velar | Uvular | Pharyngeal | Epiglottal | |||||||||
| Jak dźwięk jest tworzony ↓ | ||||||||||||||||||
| Nosa | ɱ | n | ɳ | ɲ | ŋ | ɴ |
|
| ||||||||||
| Plosive | p b | p̪ b̪ | t d | ʈ ɖ | c ɟ | k ɡ | q ɢ |
| ʡ | ʔ |
|
| ||||||
| ɸ β | f v | θ ð | s z | ʃ ʒ | ʂ ʐ | ç ʝ | x ɣ | χ | ʁ | ħ | ʕ | ʜ | ʢ | h ɦ |
| |||
| β̞ | ʋ | ɻ | j | a ɰ |
|
|
|
| ||||||||||
| Trill | tryl retrofleks | ʀ | я* |
|
| |||||||||||||
| Stuknięcie lub klapa | ⱱ̟† | ⱱ† | ɾ | ɽ |
| ɢ̆ |
| ʡ̯ |
|
| ||||||||
| Frykant boczny | ɬ ɮ | * | * | * |
|
|
| |||||||||||
| Przybliżenie boczne (Lateral Approximant) | l | ɭ | ʎ | ʟ |
|
| ||||||||||||
| Klapa boczna |
| ɺ | * | ʎ̯ | ʟ̆ |
|
|
| ||||||||||
|
| ||||||||||||||||||
Niepłucne spółgłoski
Nie-płucne spółgłoski są wykonywane bez powietrza z płuc. Istnieją trzy rodzaje spółgłosek niepłucnych. Zaś spółgłoski implozjologiczne powstają przez zaczerpnięcie powietrza do ust. Zgłoski wyrzutowe powstają przez wypchnięcie powietrza z komory głosowej zamiast z płuc. Sprzęgła typu "Click" powstają przez utworzenie szczelnej kieszonki w jamie ustnej i szybkie jej wypuszczenie.
Pytania i odpowiedzi
P: Co to jest Międzynarodowy Alfabet Fonetyczny (IPA)?
O: Międzynarodowy Alfabet Fonetyczny (IPA) to system zapisu dźwięków. Został stworzony przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Fonetyczne w 1886 roku, aby zapewnić standardowy sposób zapisu wymowy słów z różnych języków.
P: Kto korzysta z IPA?
O: Językoznawcy, nauczyciele języków obcych i tłumacze używają tego systemu, aby pokazać wymowę słów. Również Wikipedia używa IPA, aby pokazać, jak powinno się wymawiać pewne słowa.
P: Jakiego rodzaju symbole są używane?
O: Większość symboli używanych w IPA to litery alfabetu łacińskiego lub jego odmiany. Na przykład, aproksymant palatalny (y we wczoraj) zapisuje się za pomocą [j].
P: Jak zapisuje się dźwięki w IPA?
O: Dźwięki można zapisywać między ukośnikami (tzw. transkrypcja szeroka) lub w nawiasach kwadratowych (tzw. transkrypcja wąska). Wąskie tłumaczenie jest bardziej precyzyjne niż szerokie.
P: Jakie rodzaje dźwięków obejmuje?
O: IPA ma symbole tylko dla dźwięków, które są normalnie używane w językach mówionych. Rozszerzenia Międzynarodowego Alfabetu Fonetycznego (lub ExtIPA) służą do zapisywania innych dźwięków.
P: Czy to się zmienia?
O: Tak, czasami w zależności od potrzeb dodaje się lub odejmuje symbole z IPA. Obecnie istnieje 107 różnych liter i 52 znaki, które dodaje się do liter, aby zmienić ich brzmienie, zwane "znakami diakrytycznymi".
