Fuzuli

Życie

Fuzûlî urodził się około 1483 r. na terenie dzisiejszego Iraku; prawdopodobnie przyszedł na świat w Karbalā' lub an-Najaf. Przodkowie Fuzûlî byli pochodzenia koczowniczego, ale jego rodzina już dawno osiedliła się w miastach.

Fuzûlî kształcił się u ojca - który był muftim w mieście Al Hillah - a następnie u nauczyciela o imieniu Rahmetullah. W tym czasie nauczył się języków perskiego i arabskiego, a także swojego ojczystego azerbejdżańskiego.

Jedną z niewielu rzeczy, które wiadomo o życiu Fuzulla w tym czasie, jest to, jak doszedł do swojego pseudonimu. We wstępie do jego zebranych wierszy perskich, mówi: "W pierwszych dniach, kiedy dopiero zaczynałem pisać wiersze, co kilka dni wybierałem sobie jakiś pseudonim, a po jakimś czasie zmieniałem go na inny, ponieważ pojawiał się ktoś o tym samym imieniu". Ostatecznie zdecydował się na arabskie słowo fuzûlî, które dosłownie oznacza "bezczelny, niestosowny, niepotrzebny", ponieważ "wiedział, że ten tytuł nie będzie do przyjęcia dla nikogo innego". Pomimo pejoratywnego znaczenia tego imienia, zawiera ono jednak podwójne znaczenie - to, co w poezji osmańskiego Divanu nazywa się tevriyye (توريه) - jak wyjaśnia sam Fuzûlî: "Byłem opętany wszystkimi sztukami i naukami i znalazłem pseudonim, który również implikuje ten sens, ponieważ w słowniku fuzûl (ﻓﻀﻮل) jest podany jako liczba mnoga od fazl (ﻓﻀﻞ; 'nauka') i ma ten sam rytm co 'ulûm (ﻋﻠﻮم; 'nauki') i fünûn (ﻓﻨﻮن; 'sztuki')".

W 1534 r. sułtan osmański Süleymân I podbił region Bagdadu, gdzie mieszkał Fuzûlî, z rąk imperium Safawidów. Fuzûlî miał teraz szansę zostać nadwornym poetą w osmańskim systemie patronackim, skomponował więc kilka wierszy na cześć sułtana, w wyniku czego otrzymał stypendium. Ale tak naprawdę go nie otrzymał. Dlatego też w jednym ze swoich najbardziej znanych dzieł, liście Şikâyetnâme (شکايت نامه; "Skarga"), skrytykował biurokrację:

سلام وردم رشوت دگلدر ديو آلمادىلر

W tym przypadku nie ma żadnych wątpliwości.

Przywitałem się, ale nie przyjęli tego, bo to nie była łapówka.

Utrata jego stypendium oznaczała, że Fuzûlî nigdy nie stał się bezpieczny. Zmarł podczas epidemii dżumy w 1556 roku, w Karbalā', albo na samą dżumę, albo na cholerę.

Prace w języku azerbejdżańskim

• Dîvân ("Wiersze zebrane")
• Beng ü Bâde (بنگ و باده; "Haszysz i wino")
• Hadîkat üs-Süedâ (حديقت السعداء; "Ogród rozkoszy")
• Dâstân-ı Leylî vü Mecnûn (داستان ليلى و مجنون; "The Epic of Layla and Majnun")
• Risâle-i Muammeyât (رسال ﻤﻌﻤيات; "Traktat o zagadkach")
• Şikâyetnâme (شکايت نامه; "skarga")

Dzieła w języku perskim

• Dîvân ("Wiersze zebrane")
• Anîs ol-qalb (انیس القلب; "Przyjaciel serca")
• Haft Jâm (هفت جام; "Siedem kielichów")
• Rend va Zâhed (رند و زاهد; "Hedonista i asceta")
• Resâle-e Muammeyât (رسال ﻤﻌﻤيات; "Traktat o zagadkach")
• Sehhat o Ma'ruz (صحت و معروض; "Zdrowie i choroba")

Dzieła w języku arabskim

• Dîvân ("Wiersze zebrane")
• Matla' ul-İ'tiqâd (مطلع الاﻋﺘﻘﺎد; "Narodziny wiary")

Strona z wierszy zebranych Fuzûlî