Masakry w Foibe

Masakry Foibe są masowe zabójstwa, w których większość ofiar stanowili etniczni Włosi w 1943 roku, po kapitulacji Włoch w dniu 8 września, a w 1945 roku, kiedy jugosłowiańscy partyzanci pod dowództwem Tito zajęli części Wenecji Julijskiej, Istrii i Dalmacji. Historycy twierdzą, że przemoc i wynikający z niej exodus Włochów z Istrii i Dalmacji był zaplanowaną czystką etniczną. Narodowy Dzień Pamięci Wygnańców i Foibe jest włoskim świętem upamiętniającym ofiary.

Liczba zabitych obywateli włoskich

Szacuje się, że zginęło kilka tysięcy obywateli włoskich. Według raportu wydanego w 2000 roku przez mieszaną słoweńsko-włoską komisję historyczną powołaną w 1993 roku, liczba osób zaginionych z tego regionu, z których większość skończyła w foibe, czyli lokalnych rozpadlinach geologicznych, wynosi od 1300 do 1600, ale szacunki te nie obejmują osób zabitych na obecnym terytorium Chorwacji. Część z nich stanowili skazani na karę śmierci faszyści lub żołnierze wroga, ale zginęło też wiele osób cywilnych. Zdecydowana większość zabitych była narodowości włoskiej.

Morderstwa rozpoczęte po kapitulacji Włoch w 1943 r. i masakry z 1945 r. miały miejsce częściowo w warunkach walk partyzanckich słoweńskich i chorwackich partyzantów z niemieckimi i pozostałymi włoskimi siłami faszystowskimi, a częściowo po zajęciu terytorium przez formacje wojskowe Jugosławii. Zabójstwa mogły obejmować zarówno zbrodnie wojenne, jak i cywilne zbrodnie prywatnego lub politycznego odwetu, a także "czystki polityczne" i planowane czystki etniczne od 1947 roku. Włoscy komuniści wraz z partyzantami słowiańskimi zabijali również Włochów; oprócz foibe, kilka innych masakr popełnionych przez włoskich komunistycznych partyzantów pod dowództwem Palmiro Togliatti w ruchu oporu pozostało nieuznanych i nie dyskutowanych przez wiele lat.

Ofiary

Ofiarami nie byli wszyscy Włosi, ponieważ wielu zabitych obywateli to antykomunistyczni Chorwaci i Słoweńcy: wiele kobiet zostało zgwałconych przed zabiciem. Historycy tacy jak Raoul Pupo czy Roberto Spazzali oszacowali całkowitą liczbę ofiar na około 5.000; Guido Rumici oblicza, że liczba ta wynosiła od 11.000 w górę, wliczając w to wszystkich ludzi zmarłych w obozach koncentracyjnych; Giampaolo Pansa oblicza, że liczba ta wynosiła około 15.000, wliczając w to wszystkich ludzi zmarłych w obozach koncentracyjnych; faszystowski polityk i historyk Giorgio Pisanò obliczył, że liczba ta wynosiła od 10.000 w górę. Nigdy nie udało się wydobyć wszystkich tysięcy zwłok z fosy, ponieważ niektóre z nich są głębsze niż kilkaset metrów. Jeszcze kilka lat temu udało się wydobyć z dołów tylko niewielką liczbę ciał, niecałe sześćset, podczas gdy inne źródła próbują sporządzić listy lokalizacji i ewentualnych liczb ofiar. Prawie wszyscy historycy szacują liczbę ofiar na setki realnie zamordowanych przez ciężkie pchnięcia do foibe, natomiast szacunkowa liczba wszystkich zabitych w obozach koncentracyjnych jest sporna i waha się w tysiącach; prawdopodobnie tylko część zwłok została ukryta w foibe, ale wiele ciał zgromadzono w masowych grobach. Główne obozy koncentracyjne znajdowały się w: Borovnica, Skofja Loka, Osijek, Stara Gradiska, Sisak, Zemun, Vrsac, Osseh, Aidussina, Maribor.

Znani Włosi

Norma Cossetto, została zgwałcona
Francesco Bonifacio
3 siostry Radecchi pochodzenia chorwackiego: pierwotnie nazywały się Radeki; zostały zgwałcone
Mario Blasich
Giuseppe Sincich
Mario Czaszka
Giovanni Baucer
Mario De Hajnal
Giovanni Rubinich
Icilio Bacci
Riccardo Gigante
Carlo Dell'Antonio
Romano Meneghello
Augusto Bergera
Luigi Podesta
Carlo Schiffrer
Michele Miani
Licurgo Olivi
Augusto Sverzutti
2 braci Luxardo
Dora Pezzoli

Znani Słowianie

Ivo Bric
Vera Lesten
Alojzij Obit
Lado Piščanc
Ludvik Sluga
Anton Pisk
Filip Terčelj
Izidor Zavadlav
Andrej Uršič

Badania foibe

Żadne śledztwo w sprawie zbrodni nie zostało wszczęte ani przez Włochy, ani przez Jugosławię, ani przez żadne organy międzynarodowe, aż do momentu, gdy Słowenia stała się niepodległym państwem w 1991 roku. Od 1990 r. stosunki włosko-słoweńskie w omawianym okresie (lata 80. do 50.) są przedmiotem intensywnych badań historyków. W 2000 r. pod auspicjami obu rządów opublikowano wspólny raport komisji historyków z obu krajów. Raport ten umieszcza stosunki włosko-słoweńskie w szerszym kontekście. Poruszono w nim również kwestię masowych mordów związanych z foibe. Ponieważ nie udało się ustalić dokładnej liczby ofiar, w raporcie pojawia się sformułowanie "setki ofiar", odnoszące się do terytorium istotnego dla stosunków włosko-słoweńskich, a więc z wyłączeniem terytoriów chorwackich.

Stosunki włosko-słoweńskie

Nawet od czasu przystąpienia Słowenii do Unii Europejskiej stosunki między tymi dwoma narodami są przedmiotem debaty politycznej. Debata ta nabrała rozgłosu po tym, jak włoski parlament, pod rządami premiera Berlusconiego i jego koalicjantów o centroprawicowej proweniencji, ustanowił 10 lutego Narodowym Dniem Pamięci Wygnańców i Fokijczyków, po raz pierwszy obchodzonym w Trieście w 2005 roku. Obchodom Dnia Pamięci w 2005 r. towarzyszyła produkcja filmowa telewizji RAI Serce w dole (wł. Il Cuore nel Pozzo) [1]. Podczas pierwszej emisji w samych Włoszech film obejrzało 17 milionów widzów.

Wygnańcy z Istrii i Dalmacji

Wielu Włochów zostało zmuszonych do opuszczenia kraju po masakrach. Niepewność ekonomiczna, strach przed dalszym odwetem i zmiana reżimu, która ostatecznie doprowadziła do żelaznej kurtyny dzielącej region Triest-Istria, spowodowała, że około 350.000 osób, głównie Włochów, opuściło tereny Istrii i Dalmacji. Mieszkańcy terytoriów, które były pod panowaniem włoskim od I wojny światowej, zgodnie z Traktatem z Rapallo z 1920 roku, później przypisane do Jugosławii przez Paryskiego Traktatu Pokojowego z 1947-02-10 i Memorandum Londyńskiego z 1954 roku, dano wybór między opuszczeniem (optants) lub pobytu. Ci wygnańcy mieli otrzymać odszkodowanie za utratę mienia i inne rekompensaty od państwa włoskiego zgodnie z warunkami traktatów pokojowych.

18 lutego 1983 roku Jugosławia i Włochy podpisały w Rzymie traktat, w którym Jugosławia zgodziła się zapłacić 110 milionów dolarów za rekompensatę mienia wygnańców, które zostało skonfiskowane po wojnie. Do swojego rozpadu w 1991 roku Jugosławia zapłaciła 18 milionów dolarów. Słowenia i Chorwacja, dwaj jugosłowiańscy spadkobiercy, zgodzili się podzielić pozostałą część tego długu. Słowenia przejęła 62%, a Chorwacja pozostałe 38%. Włochy nie chciały ujawnić numeru konta bankowego, więc w 1994 r. Słowenia otworzyła rachunek powierniczy w Dresdner Bank w Luksemburgu, poinformowała o tym Włochy i zaczęła spłacać swój udział w wysokości 55 976 930 USD. Ostatnia wpłata została dokonana w styczniu 2002 roku. Do dziś Chorwacja ma nadzieję na inne rozwiązanie tej sprawy i nie wpłaciła jeszcze ani dolara. Strona włoska nie wypłaciła jeszcze ani jednego dolara z konta.

Naładuj

W 1992 roku włoski sędzia Giuseppe Pittitto rozpoczął proces karny po złożeniu skargi przeciwko podejrzanym o popełnienie zbrodni wojennych na Słowianach. Oscar Piskulic i Ivan Motika byli głównymi oskarżonymi, ale zostali zwolnieni z powodu odrzucenia jurysdykcji terytorialnej i zostali uniewinnieni na mocy amnestii z 1959 roku. W 1997 roku niektórzy włoscy deputowani naciskali na swój rząd w sprawie ekstradycji podejrzanych słowiańskich przestępców, ale problemy dyplomatyczne powstrzymały włoskie działania. Wszyscy włoscy historycy uważają Josipa Broz Tito za szefa słowiańskich zbrodniarzy, ale jego zwłoki nadal spoczywają w mauzoleum.

Główna foibe

Pomnik narodowy Foiba z Basovizzy (Triest)
Pomnik narodowy Foiba z Monrupino (Triest)
Foiba z Barbany
Foiba z Beca
Foiba Bertarelli (Pinguente)
Foiba z Brestovizzy
Foiba z Campagna (Triest)
Foibe of Capodistria
Foiba z Casserova
Foibe of Castelnuovo d'Istria
Foiba z Cernizzy
Foiba z Cernovizzy (Pisino)
Foiba z Cocevie
Foiba z Corgnale
Foiba z Cregli
Foiba z Drenchia
Kamieniołom boksytów w Gallignana
Foiba z Gargaro lub Podgomila
Foiba z Gimino
Foiba z Gropada
Foiba z Iadruichi
Foiba z Jurani
Kamieniołom boksytów w Lindaro
Foiba z Obrowa (Fiume)
Foiba z Odolina
Foiba z Opicina
Foiba z Orle
Foiba z Podubbo
Foiba z Pucicchi
Foiba z Raspo
Foiba z Rozzo
Foiba San Lorenzo in Basovizza
Foiba z San Salvaro
Foiba z Scadaicina
Dołek Semez
Foiba z Semi (Istria)
Dołek Semicza
Foiba z Sepec (Rozzo)
Foiba z Sesany
Foiba z Terli
Foiba z Treghelizza
Foiba z Vescovado
Foiba z Vifia Orizi
Foiba z Villa Surani
Foiba of Vines
Foiba z Zavni (las Tarnova)