Fałd
Skała często deformuje się w taki sposób, że zamiast pękać, wygina się. Nazywa się to fałdowaniem. Termin fałd jest używany w geologii, gdy jedna lub stos pierwotnie płaskich, równych powierzchni, takich jak warstwy osadowe, są wygięte lub zakrzywione w wyniku działania ciśnienia i wysokiej temperatury. Podstawową przyczyną jest prawdopodobnie jakiś aspekt tektoniki płyt.
Kiedy dwie siły działają na siebie z przeciwnych stron, warstwy skalne są wyginane w fałdy. Proces, w którym fałdy powstają w wyniku kompresji, nazywany jest fałdowaniem. Fałdowanie jest jednym z procesów endogenicznych, zachodzącym w skorupie ziemskiej.
Fałdy w skałach różnią się wielkością od mikroskopijnych fałdek do fałdów wielkości gór. Występują pojedynczo jako pojedyncze fałdy i w rozległych zespołach fałdowych o różnych rozmiarach, w różnych skalach. Zespół fałdów rozmieszczonych w skali regionalnej stanowi pas fałdowy, wspólna cecha stref orogenicznych.
Istnieją fałdy wielkoskalowe i małoskalowe. Fałdy wielkoskalowe występują głównie wzdłuż granicy kolizji między dwiema płytami tektonicznymi.
Bardzo ciasne fałdy w Nowej Południowej Walii, Australia
Fałda w rezerwacie przyrody Ślichowice w Kielcach (orogenia waryscyjska)
Synklina Rainbow Basin koło Barstow, Kalifornia, Stany Zjednoczone
Struktura fałdu
Fałda górna nazywana jest antykliną. Fałdowanie w dół nazywane jest synkliną.
Wyobrażona linia łącząca najwyższe punkty wzdłuż wzniesienia nazywana jest linią grzbietu.
Boki fałdy nazywane są kończynami.
Centralna linia, od której warstwy skalne zanurzają się w przeciwnych kierunkach, nazywana jest osią fałdu.
W zależności od stopnia pofałdowania warstw, fałdy można podzielić na pięć głównych typów.
- fałd symetryczny: dwie kończyny mają jednakową stromość
- Fałd asymetryczny: jedna kończyna jest bardziej stroma niż druga
- Overfold: jedna kończyna jest nasunięta na drugą
- Złożenie wyprostowane: dwie kończyny są prawie równoległe
- Fałd nasunięciowy: siła ściskająca jest tak duża, że warstwy skalne zostają przerwane i nasuwają się na siebie.
Formacja góry fałdowej
Pomiędzy płytami tworzą się duże obniżenia zwane geosynklinami. Morza wypełniały geosynkliny, a wpływające do nich rzeki niosły osady (piasek i muł), które gromadziły się na dnie morskim. W ciągu milionów lat osady te zostały sprasowane, pod własnym ciężarem, w skały osadowe, np. piaskowce, wapienie itp.
Formy terenu powstałe w wyniku fałdowania
Fałdowanie na dużą skalę spowoduje powstanie równoległych pasm górskich o okrągłych szczytach wzdłuż niszczących granic płyt. Góry te znane są jako góry fałdowe.
Przykłady pasm gór fałdowych:
Pytania i odpowiedzi
P: Czym jest fałd w geologii?
O: Fałd powstaje, gdy pierwotnie płaskie, równe powierzchnie, takie jak warstwy osadowe, są wygięte lub zakrzywione w wyniku działania ciśnienia i wysokiej temperatury.
P: Co powoduje powstawanie fałd w warstwach skalnych?
O: Gdy dwie siły działają na siebie z przeciwnych stron, warstwy skalne są wyginane w fałdy. Proces, w którym fałdy powstają w wyniku kompresji, znany jest jako fałdowanie.
P: Gdzie odbywa się fałdowanie?
O: Fałdowanie ma miejsce w skorupie ziemskiej i jest jednym z procesów endogenicznych.
P: Czy fałdy w skałach różnią się rozmiarem?
O: Tak, fałdy w skałach mogą różnić się wielkością, od mikroskopijnych zmarszczek po fałdy wielkości góry.
P: Czy w jednym regionie może występować wiele fałdów?
O: Tak, wiele fałdów może występować w jednym regionie i czasami są one rozmieszczone w skali regionalnej, co stanowi pas fałdowy.
P: Czy istnieją różne rodzaje fałd?
O: Tak, mogą występować pojedyncze fałdy i zespoły fałd o różnych rozmiarach, w różnych skalach.
P: Gdzie zazwyczaj występują fałdy wielkoskalowe?
O: Fałdy wielkoskalowe występują głównie wzdłuż granicy kolizji dwóch płyt tektonicznych.
