Teoria rekapitulacji

Teoria Haeckela

Haeckel sformułował swoją teorię jako "Ontogeneza rekapituluje filogenezę". Ontogeneza to etapy rozwoju organizmu przed jego narodzinami, zaczynając jako pojedyncza komórka, a kończąc jako dziecko. Filogeneza to kroki, jakie podejmuje gatunek w swoim rozwoju, zaczynając jako bardzo prosty organizm i ewoluując w obecny organizm. "Rekapituluje" jest synonimem słowa "odzwierciedla" i sugeruje, że ontogeneza organizmu jest podobna do filogenezy jego gatunku.

Na przykład Haeckel zdał sobie sprawę, że zanim się urodzą, jest czas, kiedy ludzie mają szczeliny w szyi. Szczeliny te wyglądają jak skrzela u dorosłych ryb. Haeckel wziął to do znaczenia, że jakiś czas przed tym, jak nasz gatunek stał się człowiekiem, byliśmy rybopodobni. Ten pogląd jest poparty zapisem kopalnym i innymi dowodami. W miarę jak nienarodzony człowiek zbliża się do narodzin, rozwija ogon. W rzeczywistości niektóre ludzkie dzieci rodzą się nawet z ogonami. Haeckel doszedł do wniosku, znowu poprawnie, że w pewnym momencie w bardziej niedawnej ewolucyjnej przeszłości ludzkości (po tym, jak przeszliśmy przez etap ryby) gatunek, który stał się człowiekiem, miał ogon.

Jednak nie wszystkie dowody i wnioski Haeckela były tak dobre. Haeckel stworzył kilka rysunków embrionów, które często nadmiernie podkreślały podobieństwa między embrionami spokrewnionych gatunków. Znalazły się one w wielu podręcznikach biologii i w powszechnej wiedzy, mimo że były błędne. Co więcej, Haeckel użył tych "dowodów", by stwierdzić, że biali ludzie byli ewolucyjnie lepsi od ludzi innych ras. Jest to nie tylko rasistowski pogląd, ale wiemy dziś, że nie jest on prawdziwy.

Kopia kontrowersyjnych rysunków Ernsta Haeckela z 1892 roku (ta wersja ryciny jest często błędnie przypisywana Haeckelowi).

Odrzucenie

Dziś naukowcy uważają, że Haeckel przesadził w tej sprawie. Na przykład, "skrzela" rozwijającego się człowieka nie działają (choć Haeckel nigdy nie twierdził, że tak jest). Ponadto, w miarę jak prowadzono lepsze obserwacje, odkryto, że rozwijające się dzieci nie wyglądają dokładnie tak, jak na rysunkach Haeckela. Być może wyolbrzymiał on to, co widział, aby lepiej poprzeć swoją tezę. Poza tym dyskusja Haekela dotyczyła wyłącznie morfologii: nie omawiał on ewolucji i rozwoju zachowań zwierząt.

Nie znaczy to jednak, że nic w tej teorii nie ma sensu. Prawdą jest, że nasza ontogeneza daje wskazówki dotyczące naszej filogenezy. Jednakże związek ten nie jest tak bezpośredni, jak twierdził Haeckel. W rzeczywistości przesadnie emfatyczne twierdzenia Haekla doprowadziły w odpowiednim czasie do przesadnie emfatycznych odrzuceń.

Współczesne obserwacje

Dziś naukowcy zgadzają się, że niektóre części teorii Haeckela nadal mają sens. Na przykład:

• Przed narodzinami rozwijające się organizmy różnych gatunków wyglądają podobnie.
• Podobieństwo to utrzymuje się dłużej u gatunków, które oddzieliły się od siebie dość niedawno.
• Zanim się urodzą, rozwijające się organizmy mogą posiadać cechy, których nie mają, gdy się urodzą, ale które posiadały organizmy, z których wyewoluowały, gdy były dorosłe.